شناخت شایع ترین علل نازایی زنان برای خانم های که در معرض خطر نازایی قرار دارند و یا در خانواده آنها سابقه نازایی وجود دارد، می تواند موثر و حیاتی باشد. بین 10 تا 15 درصد زوجین ناباروری را تجربه می کنند. ناباروری زمانی رخ می دهد كه یك خانم حداقل تا یك سال بعد از ازدواج به طور منظم برای باردار شدن تلاش كرده و موفق به بارداری نشود. از بین زوج هایی كه از ناباروری رنج می برند، تقریباً یک سوم مشکلات باروری مربوط به زن، یک سوم دیگر مربوط به مرد و یك سوم آخر مشکلات ناباروری به هر دو زوج مربوط می شود. در برخی موارد نیز علت ناباروری به طور كلی نامشخص است كه به آن ناباروری غیرقابل توجیه گفته می شود.
علل زیادی وجود دارند كه می توانند باعث مشكلات ناباروری در زنان شوند. ناباروری زنان اغلب ناشی از دلایل زیر است:
- عدم لانه گزینی جنین
- اختلالات تخمک گذاری
- بروز مشكلاتی در لقاح تخمک و اسپرم
- عدم رشد سالم جنین (این وضعیت می تواند ناشی از مشکلات هر دو طرف باشد)
بسیاری از بیماری ها، شرایط و موقعیت های مختلف می تواند باعث مشکلات باروری در زوجین شوند. مهمترین دلایل احتمالی ناباروری زنان، عبارت است از:
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی كیستیك كه به صورت اختصار PCOS نیز نامیده می شود، یكی از شایع ترین علل ناباروری در زنان است. به طور كلی در حدود 10٪ از زنان به سندرم تخمدان پلی كیستیك مبتلا هستند. علت دقیق ابتلا به PCOSهمچنان نامشخص است. اما با این حال ژ‍نتیك و سبك ناسالم زندگی نقش زیادی در ابتلا به این بیماری دارد.
سطح آندروژن یا هورمون های مردانه در زنان مبتلا به PCOS بالاتر از حد طبیعی است. بالا بودن سطح هورمون های مردانه منجر به بروز مشکلات آکنه و رشد ناخواسته مو در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیك می شود.
برخی از زنان مبتلا به PCOS دچار اضافه وزن و چاقی می شوند. همچنین مقاومت به انسولین نیز یكی دیگر از علائم سندرم تخمدان پلی كیستیك در زنان است.
تخمدان های زنان مبتلا به PCOS در معاینه سونوگرافی، بزرگتر از اندازه طبیعی بوده و دارای کیست های ریز بسیار زیادی است.
PCOS چگونه باعث ناباروری می شود؟
یكی از مهمترین عوارض PCOS نامنظم شدن فرایند تخمک گذاری است. برخی از زنان مبتلا به PCOS به هیچ وجه تخمک گذاری نخواهند کرد. همچنین عدم تعادل هورمونی در این بیماری خطر سقط جنین را افزایش می دهد. به همین علت سندرم تخمدان پلی كیستیك یكی از مهمترین علل ابتلا زنان به ناباروری است.
نامنظم شدن یا از بین رفتن چرخه قاعدگی،آکنه ، چرب شدن پوست، رشد موهای زائد و چاقی از مهمترین علائم ابتلا به سندرم تخمدان پلی كیستیك در زنان است. این علائم ممكن است در یك بیمار به تنهایی و یا با هم مشاهده شوند.
درمان PCOS
بیشتر زنان مبتلا به PCOS با مصرف داروهای كمك باروری مانند كلومیفن یا لتروزول درمان می شوند. كلومیفن و لتروزول جزء ارزان ترین و در دسترس ترین داروهای محرك تخمك گذاری هستند. اگر این روش درمان موفقیت آمیز نبود، ممکن است پزشك در مرحله بعدی داروهای باروری قوی تر مانند گنادوتروپین ها را برای تحریك تخمك گذاری تجویز كند. اگر این درمان نیز تاثیری در باروری نداشت، ممکن است در مرحله آخر لقاح آزمایشگاهی یا IVF انجام شود.
در صورت مقاومت به انسولین، مصرف داروی متفورمین قبل از شروع درمان با داروهای باروری توصیه می شود. مصرف داروی متفورمین می تواند خطر ابتلا به دیابت و سندرم متابولیك را در زنان مبتلا به تخمدان پلی كیستیك كاهش دهد. همچنین تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، ورزش منظم و رعایت رژیم غذایی سالم در بهبود تخمك گذاری و افزایش احتمال بارداری بسیار موثر است.
آندومتریوز
بررسی ها نشان می دهد که 11٪ از زنان از آندومتریوز رنج می برند. آندومتریوز یكی از علل مهم ابتلا زنان به مشكلات ناباروری است. تشخیص آندومتریوز تا حدودی دشوار است زیرا این بیماری در اغلب موارد با آزمایش خون ساده یا سونوگرافی قابل تشخیص نیست. به عبارت دیگر می توان گفت كه بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز هیچ یك از علائم بیماری را ندارند.
آندومتر بافتی است که دیواره داخلی رحم را می پوشاند. آندومتر در هر چرخه قاعدگی رشد كرده و ضخیم می شود. این كار رحم را برای لانه گزینی جنین آماده می كند. اگر بارداری اتفاق رخ ندهد، بافت آندومتر تجزیه شده و از طریق قاعدگی از بدن خارج می شود.
آندومتریوز زمانی رخ می دهد که دیواره داخلی رحم یا آندومتر در جایی خارج از رحم رشد می کند. این دیواره ممکن است در مجاورت تخمدان ها، لوله های فالوپ، مجاری ادراری، دستگاه گوارش و حتی در موارد نادر در ریه ها تشكیل شود. ابتلا به آندومتریوز می تواند باعث درد و ناباروری شود. شدت درد در آندومتریوز بسته به محل درگیری می تواند خفیف یا شدید باشد.
آندومتریوز چگونه باعث ناروری می شود؟
تشكیل آندومتر در هر جایی بیرون از رحم مانع رسیدن تخمک به لوله های رحمی می شود. آندومتریوز همچنین می تواند مشکلاتی را در فرایند تخمک گذاری ایجاد کند، به خصوص اگر کیست های آندومتر بر روی تخمدان تشکیل شود.
حتی اگر تخمک گذاری انجام شده و تخمك از طریق لوله های فالوپ خودش را به رحم برساند، باز هم التهاب ناشی از آندومتریوز می تواند در لانه گزینی سالم جنین تداخل ایجاد کند. هنوز هم علت دقیق ابتلا به آندومتریوز و تاثیرات منفی آن بر بارداری به طور كامل مشخص نیست.
شایع ترین علائم آندومتریوز درد لگن به خصوص در دوران قاعدگی است. همچنین درد در هنگام تخلیه مثانه، درد شكم، خونریزی های بیش از حد و درد در هنگام رابطه جنسی از علائم دیگر ابتلا به آندومتریوز هستند. با این حال، برخی از زنان هیچ گونه علائم آشكاری از آندومتریوز را ندارند. ناباروری تنها علامت موجود در برخی از زنان است كه پزشك از این طریق احتمال ابتلا به آندومتریوز را در بیمار خود تشخیص می دهد.
درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز به شدت این بیماری بستگی دارد. در آندومتریوز نمی توان از درد به عنوان یک مقیاس دقیق برای پیش بینی شدت و یا میزان پیشرفت بیماری استفاده كرد. زیرا گاهی ابتلا به آندومتریوز خفیف، باعث دردهای لگنی بسیار شدید در بیمار می شود. در حالیكه برعكس آندومتریوز شدید ممكن است هیچ گونه علائمی نداشته و یا فقط با دردهای خفیف لگن در دوران قائدگی همراه باشد. علائم آندومتریوز معمولا در دوران بارداری به طور موقت كاهش می یابد. آندومتریوز با شروع دوران یائسگی به تدریج برطرف می شود.
قبل از شروع درمان باروری رسوبات آندومتر باید به وسیله عمل جراحی برداشته شوند. اگر در تخمک گذاری مشکلی وجود داشته باشد، پزشك معمولا داروهای محرك تخمك گذاری را تجویز می كند. همچنین در صورت مسدود بودن لوله های رحمی ممکن است برای باردار شدن نیاز به لقاح آزمایشگاهی یا IVF باشد.
ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی مانند رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش منظم اغلب برای مقابله با درد توصیه می شود. اما با این حال بررسی ها نشان می دهد كه تغییرات سبك زندگی تاثیر زیادی در بارداری ندارد.
ناباروری مرتبط با سن
ناباروری همیشه به دلیل ابتلا به یک بیماری و یا شرایط غیر طبیعی نیست. بلكه افزایش سن یکی از دلایل عمده ناباروری در زنان است. به طور كلی در مردان و زنان به تدریج همراه با افزایش سن از قدرت باروری کاسته می شود. اما تاثیرات منفی سن بر باروری در زنان بیشتر است.
سن چگونه باعث ناباروری می شود؟
حتی اگر تخمک گذاری کنید، همراه با افزایش سن کیفیت تخمک پایین می آید. به همین دلیل است که زنان بالای 35 سال در معرض خطر بیشتری برای سقط جنین یا تولد نوزادانی با اختلالات ژنتیکی هستند. برخی از زنان در سنین بالای 35 سال علاوه بر کاهش کیفیت تخمک، تخمک گذاری نامنظم را نیز تجربه خواهند کرد.
ناباروری مربوط به سن معمولاً هیچ علائم مشخصی ندارد. احتمال بروز ناباروری از سن 35 سالگی شروع شده و هر ساله به طور قابل توجهی افزایش می یابد. با این حال تغییر در قاعدگی (سبك شدن حجم خونریزی) ، نامنظم شدن چرخه های قائدگی، خشکی واژن و کاهش مخاط دهانه رحم از علائم كاهش قدرت باروری در زنان است.
درمان نازایی مرتبط به سن
روش های درمان بسیار متفاوت است. برخی از خانم ها با کمک روش های درمانی مانند داروی کلومید قادر به بارداری خواهند بود. برخی دیگر به داروهای محرك تخمك گذاری قوی تر و حتی احتمالاً به لقاح آزمایشگاهی یا IVF نیاز دارند.
صرف نظر از سلامتی، تناسب اندام یا سبک زندگی، سن نقش بسیار مهمی در باروری شما دارد. بزرگترین مانع ناباروری مربوط به سن این است که داروهای باروری به اندازه كافی برای باردار شدن موثر نیستند. به عنوان مثال، میزان موفقیت IVF برای یک زن 31 ساله 38٪ است، در حالیكه میزان موفقیت لقاح آزمایشگاهی در یك زن 43 به طور متوسط به 10٪ كاهش پیدا می كند. این مشكل به دلیل کاهش ذخایر تخمدان است. به همین علت برخی از زنان برای باردار شدن به اهدا کننده تخمک و یا جنین نیاز دارند.
اختلال عملکرد تیروئید
تیروئید یكی از غدد مهم درون ریز بدن است. غده تیروئید که در جلوی گردن قرار دارد، از ید برای تولید هورمون های تیروكسین و تری یودوتیرونین استفاده می کند. این هورمون ها انرژی و متابولیسم بدن را تنظیم می کنند.
کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون های لازم را تولید نمی کند. پرکاری تیروئید (که بیشتر ناشی از بیماری گریوز است) زمانی رخ می دهد که غده تیروئید دچار پركاری می شود. گرچه غده تیروئید بخشی از سیستم تولید مثل نیست، اما هورمون هایی که تولید می کند به طور غیر مستقیم در باروری شما تأثیر دارند.
اختلال تیروئید چگونه باعث ناباروری می شود؟
چه كم كاری تیروئید و چه پركاری تیروئید داشته باشید، هر دو اختلال منجر به تخمک گذاری نامنظم می شود.
خانم هایی که مشکلات تیروئید درمان نشده دارند، در صورت باردار شدن در معرض خطر سقط جنین و تولد نوزادانی با نقایص مادرزادی قرار دارند. همچنین زنان مبتلا به اختلال عملکرد تیروئید ممکن است در معرض خطر ابتلا به سایر بیماری های باروری، به ویژه آندومتریوز باشند.
خستگی، افزایش وزن، احساس سرمای شدید و افسردگی از علائم شایع كم كاری تیروئید است. در پرکاری تیروئید، معمولا اضطراب، احساس گرگرفتگی، خستگی، بی خوابی و کاهش وزن غیرمعمول رخ می دهد. زنان مبتلا به هر دو اختلال تیروئید ممکن است قائدگی های نامنظم داشته باشند.
تشخیص و درمان اختلال عملكرد تیروئید چرخه قاعدگی را در اغلب زنان تنظیم می کند. بعد از تنظیم شدن هورمون های بدن، مشكل ناباروری به راحتی از بین می رود.
چاقی
چاقی یکی از دلایل عمده نازایی قابل پیشگیری در مردان و زنان است. بررسی ها نشان می دهد كه 6 درصد از زنان با ناباروری اولیه به دلیل چاقی قادر به بارداری نیستند.
چاقی در برخی موارد، نتیجه عدم تعادل هورمونی در بدن است. به عنوان مثال، ابتلا به بیماری هایی مانند تخمدان پلی كیستیك و کم کاری تیروئید می تواند منجر به افزایش وزن شود.
چگونه چاقی باعث ناباروری می شود؟
سلول های چربی در تنظیم هورمون های بدن نقش مهمی دارند. وقتی تعداد سلول های چربی بیش از حد زیاد شود، بدن استروژن اضافی تولید می کند. این مساله بر سیستم تولید مثل تأثیر منفی می گذارد. به این ترتیب كه استروژن زیاد منجر به بروز مشکلات تخمک گذاری می شود. تخمک گذاری نامنظم بارداری را در زنان چاق دشوار می کند.
دوره های قاعدگی در خانم هایی كه دارای اضافه وزن هستند معمولا نامنظم و طولانی بوده و با خونریزی های شدید همراه است. چرخه قاعدگی در برخی از خانمها ممکن است به طور كامل متوقف شود. برخی از خانم ها نیز رشد غیر طبیعی مو را تجربه خواهند کرد.
کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش منظم یک درمان موثر برای ناباروری های مرتبط با چاقی است. بیش از 70٪ از زنان چاق که وزن خود را به سطوح سالمتری می رسانند خود به خود و بدون نیاز به درمان، باردار می شوند.
اگر افزایش یا كاهش وزن بدن غیرطبیعی و در نتیجه عدم تعادل هورمونی باشد، ابتدا عامل این اختلال هورمونی باید درمان شود. در غیر این صورت، برنامه کاهش وزن ناموفق بوده و دستیابی به تناسب اندام دشوار خواهد شد.
آخرین دیدگاه‌ها