چشم های برآمده و چشم هایی که از محل قرار گیری طبیعیشان خارج شده باشند می تواند نشانه ای از یک مشکل پزشکی باشد. بیماری پروپتوز یا برون چشمی (exophthalmos) اسامی پزشکی دیگری است که برای توصیف چشم های بیرون زده مورد استفاده قرار می گیرد. در حالی که بعضی از افراد با چشم هایی بیرون زده و خارج شده در حالت طبیعی متولد می شوند، دیگران این مشکل را در نتیجه یک مشکل پزشکی به حساب می آورند. در بیشتر موارد، بخش سفید چشم بالای عنبیه (قسمت رنگی چشم) نباید بدون بالا بردن پلک ها قابل رؤیت باشد. حال در صورتی که قسمت سفید چشم بدون بالا بردن پلک بالا، مشخص باشد، نشانه ای از بیرون زدگی غیر طبیعی چشم ها است. در این صورت برای درمان و تشخیص علت بروز آن باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
البته مشکل بیرون زدگی تنها یک چشم، مشکل اورژانسی بوده و برای درمان آن باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید زیرا در صورت درمان نشدن، عواقب بدی به همراه خواهد داشت. بر اساس وخامت بیرون زدگی چشم ها این عارضه ممکن است باعث بروز خشکی قرنیه و آماس چشم شود که در اصل نوعی التهاب غشای داخل چشمی است. با مرور زمان و بالاتر رفتن سن فرد نیز ممکن است علائم بیرون زدگی چشم افزایش پیدا کند. اما این روند ممکن است چندین سال طول بکشد و تنها در صورتی اتفاق می افتد که اقدامات درمانی برای بیرون زدگی چشم صورت نگیرد. بیرون زدگی چشم معمولاً اختلالی است که می تواند نشانه ای از مشکل غده تیروئید فرد باشد. با این حال در اکثر موارد بیماری گریوز یا پرکاری اتو ایمیون تیروئید علت شایع بروز بیرون زدگی چشم است.
بیماری گریوز و اختلال تیروئیدی
بیماری گریوز نوعی اختلال خود ایمنی است که منجر به پر کاری تیروئید می شود. فردی که دچار پرکاری تیروئید باشد غده تیروئید اش بیش فعال بوده و هورمون های بیشتری نسبت به حالت طبیعی ترشح کرده و باعث رشد بیشتر آن می شود. غده تیروئید در گردن قرار گرفته است. غده تیروئید هورمون هایی از خود ترشح می کند که باعث تنظیم رشد فرد، وضعیت سوخت و ساز شده و به دیگر عملکرد های مهم بدن کمک می کند. این هورمون ها را تیروکسین و تیرودوتیرونین می نامند که معمولاً ترشح آن ها حالت عادی و طبیعی خواهد داشت. بیماری های چشمی ناشی از تیروئید وضعیتی است که در آن بافت نرم و عضلات اطراف چشم ها ورم می کند. معمولاً بیماری های چشمی ناشی از پرکاری تیروئید بوده و فقط گاهی اوقات به علت کم کاری تیروئید یا همان فعالیت ضعیف غده تیروئید اتفاق می افتد.
البته ابتلای فرد به کم کاری یا پر کاری تیروئید بلافاصله چشمان فرد را با مشکل روبرو نکرده و باعث بیرون زدگی چشم ها نخواهد شد. این عارضه به مرور زمان و با افزایش سن فرد اتفاق خواهد افتاد. در بدن یک فرد سالم، سیستم ایمنی به پاتوژن ها، ارگانیسم ها و موادی که برای بدنمان بد هستند، حمله می کند. این موارد شامل باکتری ها، ویروس ها، انگل ها، سلول های سرطانی و قارچ ها می شود. با این حال در بعضی از افراد سیستم ایمنی دچار مشکل شده و به دلایل نا معلومی شروع به حمله به بافت های سالم و طبیعی فرد می کند که به این واکنش خود ایمنی گفته می شود.
بیماری گریوز یکی از مثال های واکنش خود ایمنی در بدن فرد است.
متخصصان با وجود تحقیقات بسیار زیاد هنوز هم علت اصلی بروز بیماری خود ایمنی را نمی دانند. حال در صورتی که سیستم ایمنی فرد به اشتباه به غدد تیروئیدی فرد حمله کند، تیروئید با ترشح هورمون های اضافی به این حمله واکنش نشان خواهد داد. آنتی بادی های خود ایمنی همچنین ممکن است به بافت نرم و عضلات اطراف چشم ها حمله کرده و باعث بیرون زدگی چشم ها شود.
این اتفاق ممکن است نشانه های زیر را به همراه داشته باشد:
- خشکی چشم
- قرمزی
- پف کردن چشم ها
- تورم و التهاب چشم
- مشکلات بینایی
علت برون چشمی
شایع ترین علت بروز مشکل بیرون زدگی چشم، بیماری گریوز است. بر طبق آمار بیرون زدگی چشم حدود 25 تا 50 درصد افرادی که دچار بیماری گریوز هستند را درگیر خود می کند. سلول های ایمنی که در بیماری گریوز به تیروئید حمله می کنند نیز در چشم جمع شده و بافت چربی و عضلات اطراف چشم بزرگ شده و چشم را به سمت جلو و بیرون فشار خواهند داد.
علائم برون چشمی
فردی که در نتیجه بیماری گریوز دچار برون چشمی شده باشد، علائم زیر را از خود نشان خواهد داد:
- درد چشم
- خشکی چشم
- ناراحتی و آزرده بودن چشم
- فوتوفوبیا یا حساسیت نسبت به نور محیط
- ایجاد اشک یا ترشحات چشمی
- دیپلوپیا یا دو بینی بعد از ضعیف شدن عضلات چشم
- تار شدن چشم
- در صورت فشار بیش از حد به اعصاب بینایی شخص ممکن است دچار نابینایی شود
- دشواری حرکت دادن چشم ها در صورت گرفتار شدن عضلات چشم
- احساس فشار در اطراف چشم ها و پشت چشم
دیگر نشانه ها و علائم بیماری گریوز ارتباطی با چشم و مشکلات آن نداشته و فرد ممکن است دچار تپش قلب، اضطراب، بالا رفتن فشار خون، افزایش اشتها، کاهش وزن، حالت تهوع و مشکلات خواب شود. در حالی که بیماری گریوز رایج ترین علت بروز برون زدگی چشم هاست ولی تنها علت این بیماری نخواهد بود.
دیگر علت های برون چشمی
بیرون زدن و برجسته شدن چشم ها ممکن است در اثر فشار رو به جلوی حدقه چشم باشد که به علت های زیر اتفاق می افتد:
- تومور سرطانی یا غیر سرطانی در چشم
- آسیب دیدگی چشم
- عفونت بافت اطراف چشم
- نا هنجاری در داخل مغز
هر شخصی که احساس کرد یک یا هر دو چشمش در حال بیرون زدگی از داخل حفره چشم می باشند. باید فوراً به چشم پزشک مراجعه کرده تا علت اصلی این اتفاق تشخیص داده شود.
تشخیص برون چشمی
برای تشخیص بیماری برون چشمی کافی است پزشک توجهی به وضعیت و میزان بیرون زدگی چشم ها داشته باشد. اما برای تشخیص علت اصلی بروز این بیماری نیاز به بررسی ها و آزمایشات بیشتری خواهد بود.
آزمایشات برای تشخیص علت اصلی برون چشمی شامل موارد زیر می شود:
- آزمایش خون برای تشخیص عملکرد سالم غده تیروئید
- اندازه گیری درجه بیرون زدگی چشم با استفاده از اکس فتالامو متر
- عکس برداری هایی مثل سی تی اسکن یا ام آر آی برای بررسی چشم یا حفره چشم. این تصویر برداری ها می تواند به تشخیص تومور یا دیگر ناهنجاری های چشمی کمک کند.
- سی تی اسکن و ام آر آی مغز برای ارزیابی بافت مغز
متأسفانه بیماری برون چشمی، بیماری پیشرونده ای است و با گذشت زمان و افزایش سن فرد علائم آن بیشتر و نمایان تر خواهد شد. در نتیجه به محض تشخیص این بیماری فرد باید تحت درمان قرار بگیرد.
درمان برون چشمی
چشم پزشک یا متخصص چشم وضعیت فرد را به صورت منظم تحت نظر خواهد گرفت. نوع درمان نیز بستگی به عوامل بسیاری مثل، سن فرد، علت به وجود آمدن برون جسمی و وضعیت سلامت عمومی او دارد. هر کسی که دچار بیماری برون چشمی است بهتر است بلافاصله مصرف سیگار را کنار گذاشته و آن را ترک کند. مطالعات نشان داده است که سیگار کشیدن علائم برون چشمی را تشدید نموده و درمان این بیماری را دشوار تر خواهد کرد.
در صورتی که علت بیرون زدگی چشم ها مربوط به مشکلات تیروئیدی باشد، پزشک به سراغ درمان علت اصلی آن رفته و سعی می کند تا با درمان دارویی سطح هورمون تیروئیدی را به حالت اولیه باز گرداند. درست است که در این مورد درمان مشکل تیروئید فرد اهمیت بسیار زیادی دارد. ولی به تنهایی نمی تواند علائم این بیماری را برطرف کند. گاهی اوقات درمان های بیشتری مورد نیاز خواهد بود.
راه های درمان بسیاری برای این عارضه چشمی وجود دارد. ولی افرادی که دچار برون زدگی شدید چشم هستند، جراحی بهترین راه حل خواهد بود.
گزینه های درمانی غیر جراحی نیز شامل موارد زیر می شود:
- عینک آفتابی برای کاهش حساسیت چشم ها نسبت به نور
- مصرف دارو های کورتیکو استروئیدها
- مصرف داروهایی که عکس العمل سیستم ایمنی را کاهش می دهد.
- داروهایی که جلوی ترشح آنتی بادی ها را می گیرد.
- اشعه تراپی
برای استفاده از اشعه تراپی، در موارد بسیار شدید برون چشمی از درمان توسط اشعه تراپی با دوز پایین استفاده شده و با داروهای کورتیکو استروئید همراه خواهد بود.
گزینه های جراحی ای که فرد پیش رو دارد نیز شامل موارد زیر می شود:
- کاهش فشار چشمی: بزرگ کردن حفره چشم می تواند فضای بیشتری در اختیار عضلات و بافت های چشم قرار دهد.
- جراحی عضلات چشم: این عمل جراحی برای اصلاح ناهنجاری های عضلات چشم صورت می گیرد.
- جراحی پلک چشم: این عمل جراحی باعث افزایش حفاظت از حدقه چشم و قرنیه شده و آن را در برابر آسیب ها محافظت می کند.
عوارض برون چشمی
در صورتی که بیماری برون چشمی درمان نشده باقی بماند، گاهی اوقات به قدری این عارضه شدید می شود که دیگر فرد نمی تواند در حین خواب چشمانش را کامل ببندد. باز ماندن چشم ها در حین خواب باعث خشکی قرنیه و آسیب دیدگی آن خواهد شد. اگر قرنیه بیش از حد خشک شود، احتمال بروز عفونت یا زخم افزایش یافته و ممکن است حتی دید فرد مشکل پیدا کند. افرادی که دچار برون چشمی هستند احتمال افزایش التهاب چشم افزایش یافته و در نتیجه قسمت بالایی چشم دچار مشکل خواهد شد.
نتیجه گیری
چشمهای برآمده و چشم هایی که از محل قرار گیری طبیعی شان خارج شده باشند می تواند نشانه ای از یک مشکل پزشکی باشد. در صورت مشاهده چنین تغییراتی در داخل چشم ها فرد باید سریعاً تحت مداوای پزشک قرار بگیرد. زیرا در صورت ابتلای فرد به بیماری برون چشمی و درمان نشدن آن، بیماری به مرور زمان شدت گرفته و مشکلات زیادی را برای فرد به وجود خواهد آورد. بیرون زدگی چشم معمولاً اختلالی است که می تواند نشانه ای از مشکل غده تیروئید فرد باشد. با این حال در اکثر موارد بیماری گریوز یا پرکاری اتو ایمیون تیروئید علت شایع بروز بیرون زدگی چشم است.
