سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است که در حفظ تعادل مایعات و جذب چربی ها و مواد مغذی محلول در چربی نقش دارد. سیستم لنفاوی از مجموعه بافت ها و اندام ها بدن تشکیل شده که به دفع مواد اضافی و زائد و سموم بدن کمک می کنند. سیستم لنفاوی در درجه اول از رگ های لنفاوی تشکیل شده است، که مشابه رگ ها و مویرگ های سیستم گردش خون هستند. علاوه بر آن، عروق به غدد لنفاوی متصل می شوند. حدود 600 غدد لنفاوی در بدن وجود دارد. این غدد در پاسخ به عفونت ملتهب می شوند. مثلا فرد مبتلا به عفونت گلو ممکن است احساس کند که “غدد” آن متورم و ملتهب شده است. غدد ملتهب شده را می توان به خصوص در زیر فک، زیر بغل یا ناحیه کشاله ران احساس کرد. در واقع این ها غده یا تومور نیستند بلکه غدد لنفاوی هستند.
عملکرد سیستم لنفاوی
عملکرد اصلی سیستم لنفاوی حمل و نقل مایع لنفاوی، مایعات حاوی گلبول های سفید خون در بدن است. مایع لنفاوی در بدن مشابه خون گردش می کند.
سیستم لنفاوی دارای سه عملکرد اصلی در بدن است:
- سیستم لنفاوی تعادل مایعات بین خون و بافت ها، معروف به هموستاز سیال را ایجاد می کند.
- سیستم لنفاوی جذب چربی ها و مواد مغذی محلول در چربی را در دستگاه گوارش راحت تر می کند.
- سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است و به دفاع بدن در برابر باکتری ها و سایر عوامل بیماری زا کمک می کند.
ساختار سیستم لنفاوی
سیستم لنفاوی از عروق لنفاوی، مجاری، غدد و بافت های دیگری تشکیل شده است. هر روز حدود 2 لیتر مایع از سیستم قلبی و عروقی به بافت های بدن نشت می کند. سیستم لنفاوی شبکه ای از عروق است که این مایعات یا لنفاوی را جمع می کند. صدها غدد لنفاوی در بدن انسان وجود دارد. آن ها در اعماق بدن مانند اطراف ریه ها و قلب یا نزدیک به پوست مانند زیر بازو یا کشاله ران قرار دارند. غدد لنفاوی از ناحیه سر تا اطراف ناحیه زانو یافت می شوند. لوزه ها، آدنوئیدها، طحال و تیموس همه بخشی از سیستم لنفاوی را تشکیل می دهند.
طحال
- طحال به عنوان یک فیلتر خون عمل می کند.
- میزان گلبول های قرمز و مقدار خون ذخیره شده در بدن را کنترل کرده و بدن را در برابر عوامل عفونت زا محافظت می کند.
- طحال در تولید گلبول های سفید که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند، نقش دارد.
تیموس
- تیموس در بالای قفسه سینه قرار دارد.
- به طور کلی تیموس در تولید، بلوغ و تشخیص سلول های T ایمنی بدن بسیار مهم است.
مغز استخوان
مغز استخوان بافت لنفاوی نیست، اما می تواند بخشی از سیستم لنفاوی محسوب شود زیرا در مغز استخوان لنفوسیت های سلول B سیستم ایمنی بدن، بالغ می شوند.
کبد جنین
در حین بارداری، کبد جنین به عنوان بخشی از سیستم لنفاوی در نظر گرفته می شود زیرا در رشد لنفوسیت ها نقش دارد.
لوزه ها
- لوزه ها خوشه های بزرگی از سلول های لنفاوی هستند که در حلق یافت می شوند.
- آن ها موقعیت استراتژیک دارند که از حلقه ای در محل اتصال دهان و حلق آویزان می شوند.
- این موقعیت آن ها را قادر می سازد بدن را در برابر باکتری ها و ویروس ها که از طریق دهان یا بینی وارد بدن می شوند، محافظت کنند.
لنف
- لنف یک مایع شفاف و بی رنگ است که از پلاسمای خون گرفته می شود.
- برخلاف جریان خون که در بدن به صورت مداری و پیوسته ادامه می یابد، مایع لنفاوی تنها در یک جهت، به سمت بالا و گردن حرکت می کند.
شایع ترین بیماری های سیستم لنفاوی
بیماری ها و اختلالات سیستم لنفاوی به طور معمول توسط متخصصان ایمونولوژیک درمان می شوند. جراحان عروق، پوست، انکولوژیست ها و پزشکان متخصص عروق نیز در معالجه بیماری های مختلف لنفاوی شرکت می کنند. شایع ترین بیماری های سیستم لنفاوی، بزرگ شدن غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی)، تورم ناشی از انسداد غدد لنفاوی (لنفودما) و سرطان های مربوط به سیستم لنفاوی می باشد. هنگامی که باکتری ها در مایع لنفاوی رشد پیدا می کنند، غده های لنفاوی گلبول های سفید خون تولید می کند، که می تواند باعث ایجاد التهاب و تورم شوند. گره های ملتهب گاهی در گردن، زیر بغل و کشاله ران احساس می شوند.
التهاب غدد لنفاوی
- غدد لنفاوی در توانایی بدن برای مقابله با عفونت ها نقش اساسی دارند.
- آن ها مثل یک فیلتر در بدن عمل می کنند و در به دام انداختن عوامل بیماری زا موثر هستند.
التهاب غدد لنفاوی معمولاً در نتیجه عفونت ناشی از باکتری یا ویروس رخ می دهد. در برخی موارد ممکن است التهاب غدد لنفاوی ناشی از سرطان باشد، البته این موارد به ندرت دیده می شود. عفونت هایی که باعث لنفادنوپاتی یا التهاب غدد می شوند شامل عفونت های باکتریایی از جمله استرپ گلو، زخم های پوستی یا عفونت های ویروسی مانند مونونوکلئوز یا عفونت HIV هستند.
بزرگ شدن غدد لنفاوی ممکن است در ناحیه عفونت، بیشتر ناشی از عفونت های باکتریایی گلوگاه استرپ باشد. شرایط التهابی یا خود ایمنی سیستم دفاعی بدن می تواند منجر به بزرگ شدن غدد لنفاوی و لوپوس شود. در بعضی موارد التهاب ناشی از این غدد ممکن است با گذشت زمان و استفاده از کیسه های آب گرم، به خودی خود برطرف شود. اما در صورتی که التهاب ناشی از عفونت باشد، درمان به علت اصلی و نوع عفونت بستگی دارد. به غدد لنفاوی متورم که معمولاً در اثر عفونت ایجاد می شود، لنفادنیت گفته می شود.
التهاب غدد لنفاوی در برخی قسمت های بدن دیده می شوند، از جمله:
- گردن
- زیر چانه
- زیر فک
- کشاله ران
فارنژیت
فارنژیت عفونت باکتریایی ناشی از باکتری استرپ گلو است که باعث التهاب غدد لنفاوی می شود. گلودرد (فارنژیت) درد، خراشیدن یا سوزش گلو است که اغلب هنگام بلعیدن بدتر می شود. شایع ترین علت گلودرد یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است. گلو درد ناشی از ویروس به خودی خود برطرف می شود. گلو استرپ (عفونت استرپتوکوکی) که کمتر بروز می کند از باکتری ناشی می شود و برای جلوگیری از عوارض نیاز به درمان با آنتی بیوتیک ها دارد. سایر دلایل کمتر شایع گلو درد ممکن است نیاز به درمان پیچیده تری داشته باشند. کودکان بیشتر مستعد ابتلا به فارنژیت هستند زیرا سیستم ایمنی بدن آن ها ضعیف است.
تب غده ای
- تب غده ای، همچنین به عنوان مونوکلئوز عفونی یا مونو شناخته می شود.
- تب غده ای، یک عفونت ویروسی است که باعث تورم طولانی مدت، گلودرد و خستگی می شود.
این وضعیت در بین نوجوانان، بزرگسالان جوان و دانشجویان شایع است. علائم این بیماری شامل تب، گلودرد، خستگی و تورم غدد لنفاوی و غدد و بعضی اوقات هپاتیت است. این بیماری معمولاً توسط ویروس Epstein-Bar)EBV) ویروس تبخال بسیار مسری ایجاد می شود. تصور می شود که EBV در 90 تا 95 درصد از افراد در سراسر جهان وجود دارد، اما همیشه این بیماری باعث بروز علائم و تب غده ای نمی شود. هیچ درمانی برای تب غده ای وجود ندارد و معمولاً بدون درمان برطرف می شود، اما خستگی ناشی از آن تا مدتی می تواند ادامه یابد.
لنفانژیوماتوز
لنفانژیوماتوز، که به آن ناهنجاری های لنفاوی نیز گفته می شود، کیست هایی پر از مایعات هستند که در رگ های لنفاوی ایجاد می شوند. این رگ ها حاوی ماده ای به نام لنف هستند و در کنار هم سیستم لنفاوی را تشکیل می دهند. تخمین زده می شود که لنفانژیوما در حدود 1 در 4000 تولد رخ می دهد. آنها می توانند تقریباً در هر قسمت از بدن تأثیر بگذارند، اما بیشتر در سر یا گردن مشاهده می شود و 75 درصد لنفانژیوماتوز در این منطقه قرار دارند. نیمی از کل لنفانژیوماتوز سر یا گردن در بدو تولد و 90 درصد تا 2 سالگی تشخیص داده می شوند.
التهاب لوزه
تونسیلیت یا التهاب لوزه در کودکان بیشتر از بزرگسالان دیده می شود و شایع تر است و هنگامی رخ می دهد که غدد لنفاوی در پشت دهان با عفونت، معمولاً ویروسی و اغلب باکتریایی مبارزه می کنند. لوزه ها، دو لایه بیضی شکل در قسمت پشت گلو هستند. علائم و نشانه های التهاب لوزه ها شامل تورم لوزه ها، گلو درد، اختلال در بلع و گره های لنفاوی لوزه در طرفین گردن است. بیشتر موارد ابتلا به لوزه ها در اثر عفونت با ویروس ایجاد می شود، اما عفونت های باکتریایی نیز ممکن است باعث ایجاد لوزه شود.
لنفوسیتوز
لنفوسیتوز به افزایش بیش از حد تعداد گلبول های سفید خون به نام لنفوسیت ها اشاره دارد. لنفوسیت ها به بدن در مبارزه با عفونت کمک می کنند و طبیعی است که بعد از عفونت تعداد آن ها به طور موقت افزایش پیدا کند. به طور کلی در بزرگسالان افزایش بیش از حد لنفوسیت ها (بالاتر از 3000 لنفوسیت در میکرولیتر خون) لنفوسیتوز محسوب می شود. در کودکان، آستانه لنفوسیتوز بر اساس سن آن ها متفاوت است و می تواند به اندازه 9000 لنفوسیت در هر میکرولیتر باشد. آستانه های دقیق لنفوسیتوز در آزمایشگاه های مختلف تا حدودی با هم فرق دارد.
لنفوسیتوز بسیار شایع است و این شرایط در افراد با وضعیت های زیر بیشتر دیده می شود:
- واکنش به یک داروی جدید
- سابقه عفونت (معمولاً ویروسی)
- بیماری شدید پزشکی مانند تروما
- افرادی که طحال آنها برداشته شده
- مبتلایان به انواع خاصی از سرطان مانند سرطان خون یا لنفوم
- یک وضعیت پزشکی که باعث التهاب طولانی مدت می شود مانند آرتریت
لنف ادم
اگر سیستم لنفاوی به درستی کار نکند و انسدادی در سیستم لنفاوی ایجاد شود ممکن است مایعات لنفاوی به طور مؤثر تخلیه نشود. تجمع این مایعات می تواند منجر به تورم در بازو یا پا شود. در لنف ادم یا ورم لنفاوی، ممکن است پوست سفت و سخت شود و مشکلات پوستی ایجاد کند. در بعضی موارد، مایعات احتمال دارد از طریق پوست نشت کنند. انسداد می تواند ناشی از جراحی، پرتو درمانی، آسیب دیدگی، بیماری شناخته شده به عنوان فیلاریازی لنفاوی یا بندرت یک اختلال مادرزادی باشد.
لنفوم
سرطانی که از سیستم لنفاوی شروع می شود به لنفوم معروف است. این بیماری جدی ترین بیماری لنفاوی است و هنگامی رخ می دهد که لنفوسیت ها به طور غیر طبیعی رشد و تکثیر پیدا کنند.
انواع مختلفی از لنفوم وجود دارد، از جمله:
- لنفوم هوچکین. لنفوم هوچکین بر نوع خاصی از گلبول های سفید معروف به سلول های رید – استرنبرگ تأثیر می گذارد.
- لنفوم غیر هوچکین. لنفوم غیرهوچکین به سرطانی گفته می شود که سلول های رید – استرنبرگ را درگیر نمی کند.
سرطانی که بر روی سیستم لنفاوی تأثیر می گذارد، معمولاً یک سرطان ثانویه است. یعنی تومور اولیه از جای دیگر مانند پستان شروع می شود و به غدد لنفاوی مجاور انتشار می یابد. در برخی بیماران سرطانی، وقتی فردی برای از بین بردن سرطان تحت جراحی و یا پرتودرمانی قرار می گیرد، جریان لنفاوی به قلب بازمی گردد و می تواند منجر به التهاب و لنفوم شود. این مورد بیشتر در زنان مبتلا به سرطان پستان که جراحی شده اند رخ می دهد. بخشی از جراحی سرطان پستان شامل از بین بردن غدد لنفاوی در زیر بغل است. گره های لنفاوی بیشتر خطر التهاب مزمن و درد را در بازوها بیشتر می کند.
لنفادنیت مزانتر
لنفادنیت شرایطی است که در آن غدد لنفاوی ملتهب می شود. هنگامی که این بیماری بر غدد لنفاوی غشایی که روده را به دیواره شکم (ماسانتر) متصل می کنند تأثیر می گذارد، به آن لنفادنیت مزانتر گفته می شود. عفونت ویروسی روده علت معمول لنفادنیت مزانتر است که به آن آدنیت مزانتر نیز معروف است. لنفادنیت مزانتر به طور عمده در کودکان و نوجوانان تأثیر می گذارد. علائم این وضعیت دردناک می تواند تا حدودی شبیه به آپاندیسیت باشد، اما برخلاف آپاندیسیت، لنفادنیت مزانتریک به ندرت جدی است و معمولاً به خودی خود برطرف می شود.
لنفانژیت
مایعات و سیستم لنفاوی بدن به فرد در مبارزه با عفونت ها کمک می کند. معمولاً مایعات لنفاوی، لنفوسیت ها را برای مقابله با عفونت به محل عفونی منتقل می کنند. لنفانژیت، عفونت عروق لنفاوی است که مایع لنفاوی را در سراسر بدن حمل می کنند. عفونت های پوستی شایع ترین علت لنفانژیت است. بعضی اوقات، مایع لنفاوی آلوده در یک قسمتی از بدن به رگ های لنفاوی منتقل و منجر به لنفانژیت می شود. لنفانژیت معمولاً به مصرف آنتی بیوتیکی درمان می شود.
آخرین دیدگاه‌ها