آسیب به سر در کودکان، یکی از شایع ترین دلایل ناتوانی و مرگ در کودکان است. آسیب می تواند به صورت، کبودی (کوفتگی) یا بریدگی در سر باشد یا به دلیل ضربه مغزی، بریدگی عمیق یا باز شدن زخم، شکستگی استخوان (های) جمجمه یا از داخل ماهیت متوسط تا شدید داشته باشد. آسیب به سر در کودکان اصطلاح گسترده ای است که مجموعه ای از آسیب ها را در پوست سر، جمجمه، مغز و بافت های زیرین و رگ های خونی در سر کودک توصیف می کند. به آسیب های سر بسته به میزان ضربه معمولاً آسیب مغزی (TBI) هم گفته می شود.
چه عواملی باعث آسیب به سر در کودکان می شود؟
دلایل زیادی برای آسیب به سر در کودکان وجود دارد. آسیب دیدگی های رایج شامل آسیب های ورزشی، زمین خوردن، تصادفات با وسایل نقلیه موتوری (جایی که کودک یا به عنوان مسافر در اتومبیل سوار می شود یا به عنوان عابر پیاده به او ضربه می خورد)، یا در نتیجه کودک آزاری است.
خطر صدمه به سر در جمعیت نوجوان زیاد و در مردان دو برابر بیشتر از زنان است. بررسی ها نشان می دهد آسیب دیدگی سر بیشتر در ماه های بهار و تابستان است که کودکان معمولاً در فعالیت های خارج از منزل مانند دوچرخه سواری، اسکیت در خط یا اسکیت بورد بسیار فعال هستند. معمول ترین زمان همراه با آسیب دیدگی سر، بعد از ظهر تا ساعات اولیه عصر و آخر هفته است.
اگرچه معمولاً خطرناک و جدی نیست، اما آسیب دیدگی سر که در ورزشهای رقابتی مانند فوتبال، هاکی و بسکتبال ایجاد می شود، می تواند منجر به سندرم ضربه مغزی شود.
علائم آسیب سر در کودکان چیست؟
موارد زیر شایعترین علائم آسیب سر در کودکان است. کودک احتمال دارد درجات مختلفی از علائم مرتبط با شدت آسیب سر داشته باشد. علائم آسیب خفیف سر می تواند شامل موارد زیر باشد:
آسیب خفیف سر در کودکان، عبارتند از:
- گیجی
- سردرد
- تاری دید
- حالت تهوع
- تحریک پذیری
- مشکلات تعادل
- خستگی یا بی حالی
- تغییر در طعم و مزه
- تغییر در الگوی خواب
- سبکی سر و یا سرگیجه
- مشکلات حافظه و یا تمرکز
- حساسیت به سر و صدا و نور
- صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)
- برش کوچک، سطحی (کم عمق) در پوست سر
- ناحیه برجسته و متورم از یک ضربه یا کبودی
آسیب دیدگی متوسط تا شدید سر در کودکان
آسیب دیدگی متوسط تا شدید سر (که نیاز به فوریت پزشکی دارد) – علائم می تواند شامل هر یک از موارد فوق باشد به علاوه:
- تشنج
- تعریق
- رنگ پریده
- لکنت زبان
- زخم باز در سر
- مشکل در راه رفتن
- از دست دادن هوشیاری
- نفوذ جسم خارجی به سر
- حالت تهوع و استفراغ مکرر
- ضعف در یک طرف یا ناحیه بدن
- تغییر رفتار از جمله تحریک پذیر
- بریدگی عمیق یا پارگی پوست سر
- سردرد شدیدی که از بین نمی رود.
- خون یا مایع شفافی که از گوش یا بینی تخلیه می شود.
- یک مردمک (ناحیه تاریک در مرکز چشم) بزرگتر از چشم دیگر به نظر می رسد.
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت، مانند مشکل در به خاطر سپردن رویدادهایی که منجر به بروز و یا حادثه آسیب زا شدند.
- مرگ نباتی (شرایط آسیب مغزی که در آن فرد توانایی های تفکر و آگاهی از محیط اطراف خود را از دست داده است، اما برخی از عملکردهای اساسی مانند تنفس و گردش خون را حفظ می کند).
- سندرم قفل شده (یک بیماری عصبی که در آن فرد هوشیار است و می تواند فکر و تعقل کند، اما نمی تواند صحبت کند یا حرکت کند).
آسیب های سر چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آسیب سر با معاینه جسمی و آزمایش های تشخیصی انجام می شود. در طول معاینه، پزشک یک سابقه پزشکی کامل در مورد کودک و خانواده به دست می آورد و نحوه وقوع آسیب را می پرسد. ضربه به سر می تواند باعث مشکلات عصبی شود و احتمال دارد نیاز به پیگیری پزشکی بیشتری داشته باشد.
آزمایش های تشخیصی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون
- اشعه ایکس. یک آزمایش تشخیصی که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت های داخلی، استخوان ها و اندام ها بر روی فیلم استفاده می کند.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI). یک روش تشخیصی که از ترکیبی از آهن ربا های بزرگ، فرکانس های رادیویی و رایانه برای تولید تصاویر دقیق از اندام ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می کند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (اسکن CT یا CAT نیز نامیده می شود). یک روش تصویربرداری تشخیصی که ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری رایانه برای تولید تصاویر افقی یا محوری (که اغلب برش ها نامیده می شوند) از بدن استفاده می شود. سی تی اسکن تصاویر جزئی از هر قسمت بدن، از جمله استخوان ها، عضلات، چربی و اعضای بدن را نشان می دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس عمومی دارد. اگرچه هنگام جستجوی شکستگی جمجمه اشعه ایکس مفید است، اما بیشتر شکستگی های جمجمه نیز با سی تی اسکن قابل شناسایی است که تصاویر مغز را نیز تولید می کند. در صورت مشکوک شدن به آسیب مغزی، شاید از سی تی اسکن برای کاهش میزان تابش بیمار استفاده شود.
- الکتروانسفالوگرام (EEG). روشی که فعالیت الکتریکی و مداوم مغز را با استفاده از گیرنده های متصل به پوست سر ثبت می کند.
درمان آسیب سر در کودکان
ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی بهترین درمان را بر اساس موارد زیر توصیه می کند:
- سن کودک
- پیش آگهی بیماری
- نظر یا اولویت والدین
- سابقه سلامتی و پزشکی کلی وی
- تحمل کودک در برابر دارو و روش های درمانی
بسته به شدت آسیب، درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- عمل جراحی
- آزمایشات تشخیصی
- بستری در بیمارستان
- مراقبت های پزشکی فوری
- پماد آنتی بیوتیکی موضعی
- مراجعه به یک متخصص آسیب مغزی برای سندرم پس از انسداد
درمان بسته به میزان شرایط و وجود آسیب های دیگر به صورت فردی صورت می گیرد. اگر کودک از ناحیه سر آسیب دیده باشد، احتمال دارد نیاز به نظارت بر افزایش فشار داخل جمجمه داشته باشد. آسیب به سر می تواند باعث التهاب مغز شود. از آنجا که مغز توسط جمجمه پوشانده شده، فضای کمی برای التهاب آن وجود دارد. این امر باعث افزایش فشار داخل جمجمه که منجر به آسیب مغزی می شود.
چگونه فشار داخل جمجمه کنترل می شود؟
فشار داخل جمجمه به دو روش اندازه گیری می شود. یکی از راه ها قرار دادن یک لوله توخالی کوچک (کاتتر) در فضای پر از مایع در مغز (بطن) است. در مواقع دیگر، یک وسیله توخالی کوچک (پیچ و مهره) از طریق جمجمه در فضای بین جمجمه و مغز قرار می گیرد. هر دو دستگاه توسط پزشک یا در بخش مراقبت های ویژه یا در اتاق عمل وارد می شوند. سپس دستگاه ICP به مانیتور متصل می شود که فشار داخل جمجمه را به طور مداوم اندازه گیری می کند. در صورت بالا رفتن فشار، فوراً قابل درمان است. وقتی التهاب کاهش یافت و احتمال آن کاهش پیدا کند، دستگاه برداشته می شود.
توصیه به والدین کودکان مبتلا به آسیب به سر
نکته اصلی این است که یک محیط بازی ایمن برای کودکان در نظر بگیرید تا از بروز آسیب به سر پیشگیری شود. استفاده از کمربند ایمنی هنگام سوار شدن در اتومبیل و کلاه ایمنی (اگر به درستی پوشیده شود) برای فعالیت هایی مانند دوچرخه سواری، اسکیت در خط و اسکیت بورد می تواند از صدمات شدید سر محافظت کند.
کودکانی که از یک آسیب مغزی شدید رنج می برند احتمال دارد بخشی از عضله، گفتار، بینایی، شنوایی یا عملکرد چشایی را از دست بدهند که این وضعیت ناحیه آسیب مغزی بستگی دارد. تغییرات شخصیتی یا رفتاری طولانی مدت یا کوتاه مدت نیز می تواند رخ دهد. این کودکان به مدیریت مادام العمر پزشکی و توان بخشی (جسمی، شغلی یا گفتاردرمانی) نیاز دارند.
میزان بهبودی کودک به نوع آسیب مغزی و سایر مشکلات پزشکی بستگی دارد. تمرکز در به حداکثر رساندن توانایی های کودک در خانه و اجتماع مهم است. تقویت کودک را تشویق می کند تا عزت نفس خود را افزایش و استقلال را ارتقا دهد.
ضربه مغزی چیست؟
ضربه مغزی صدمه به ناحیه سر است که می تواند باعث از دست دادن فوری آگاهی یا هوشیاری برای چند دقیقه تا چند ساعت پس از حادثه شود. بعضی از ضربه های مغزی خفیف و مختصر هستند و احتمال دارد فرد متوجه نشود که دچار این وضعیت شده است.
کوفتگی باعث خونریزی و التهاب در داخل مغز در اطراف ناحیه ای که به سر ضربه زده شده، یا گاهی اوقات در طرف مخالف سر به دلیل برخورد مغز به جمجمه رخ می دهد.
شکستگی جمجمه
4 نوع شکستگی عمده در جمجمه وجود دارد، که عبارتند از:
- شکستگی خطی جمجمه. در این نوع، شکستگی استخوان وجود دارد، اما استخوان حرکت نمی کند. در بسیاری از موارد، این کودکان می توانند برای مدت کوتاهی در بخش اورژانس یا بیمارستان بستری شوند و معمولاً طی چند روز فعالیت های عادی خود را از سر می گیرند. این وضعیت معمولا نیاز به درمان خاصی ندارد.
- شکستگی جمجمه فرو رفته. این نوع شکستگی می تواند با بریدگی پوست سر یا بدون آن دیده شود. در این نوع، بخشی از جمجمه در اثر ضربه فرو می رود. اگر قسمت داخلی جمجمه به سمت مغز فشرده شود، این نوع شکستگی جمجمه نیاز به جراحی دارد تا به اصلاح ناهنجاری کمک کند.
- شکستگی جمجمه دیاستاتیک. این شکستگی ها در امتداد خطوط بخیه در جمجمه رخ می دهد. بخیه ها نواحی بین استخوان های سر هستند که با رشد کودک جوش می خورند. در این نوع، خطوط طبیعی بخیه پهن می شوند. این شکستگی ها بیشتر در نوزادان دیده می شود.
- شکستگی جمجمه بازیلار. این وضعیت ممکن است یک نوع شکستگی جدی جمجمه باشد و شامل شکستگی استخوان در قاعده جمجمه است. کودکانی که دچار این نوع هستند به طور مکرر کبودی در اطراف چشم و در پشت گوش را تجربه می کنند. همچنین احتمال دارد به دلیل پارگی قسمتی از پوشش مغز، مایع شفافی از بینی یا گوش آنها تخلیه شود. این کودکان گاهی نیاز به بستری در بیمارستان دارند.
آخرین دیدگاه‌ها