ملانوما سرطان ملانوسیت یا همان سلول هایی است که رنگدانه های ملانین را تولید می کنند. اگرچه که بیشتر ملانوما ها پوست فرد را درگیر می کنند اما فقط محدود به پوست نبوده و ممکن است دیگر اعضا و ارگان های بدن مثل چشم ها، مغز و غدد لنفاوی فرد را هم درگیر کنند. ملانوما نوعی از سرطان است که ملانوسیت ها را درگیر می کند. این نوع از سرطان به علت تمایل به پخش و گسترش در بدن نسبت به انواع دیگر سرطان پوستی خطرناک تر بوده و می تواند حتی باعث مرگ فرد مبتلا شود. از آن جایی که اولین علائم و نشانه های بروز ملانوما بر روی سطح پوست اتفاق می افتد، بیماران یا همسران آن ها اولین تشخیص دهندگان این تغییرات و لکه های پوستی مشکوک خواهند بود.
به خاطر داشته باشید که تشخیص فوری و اولیه این نوع از سرطان حیاتی بوده و معمولاً در صورت اقدام به موقع می توان با انجام یک عمل جراحی جزئی این نوع از سرطان را درمان کرد.
انواع ملانوما
رایج ترین انواع ملانوما شامل موارد زیر است:
- ملانومای سطحی
- ملانومای گره ای (nodular melanoma)
- لنتیگو مالینگا (lentigo maligna)
تغییر لکه ها و دانه های پوستی اهمیت بسیار زیادی داشته و باید برای تشخیص سریع تر به پزشک مراجعه نمود.
ملانوما یکی از انواع جدی سرطان های پوستی است که در صورت تشخیص سریع و به موقع می توان با جراحی جزئی ای آن را درمان کرده و از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری کرد.
شیوع ملانوما
احتمال بروز ملانوما در افراد زیر 40 سال خصوصاً خانم ها بسیار بیشتر از دیگر افراد است. آشنایی با علائم هشدار دهنده این نوع از سرطان پوستی می تواند به تشخیص و درمان قبل از گسترش سرطان در نقاط مختلف بدن کمک کند.
خوشبختانه در صورت تشخیص به موقع می توان سرطان ملانوما را کاملاً درمان و برطرف نمود.
علت ملانوما
ملانوما زمانی که سلول های تولید کننده ملانین (ملانوسیت ها) به شکل غیر طبیعی رشد می کنند، اتفاق می افتد.
به طور عادی، سلول های پوستی به طور منظم و کنترل شده ای تولید شده و سلول های سالم و جدید، سلول های قدیمی تر را به سطح پوست فرد هدایت می کنند. در نتیجه این انتقال، سلول های مرده از سطح پوست جدا شده و خواهند افتاد. اما زمانی که سلول ها دچار آسیب کروموزومی شوند، سلول های جدید ممکن است بیش از حد رشد کرده و در نتیجه ای توده ای از سلول های سرطانی را به وجود بیاورند. متأسفانه هنوز علت اصلی آسیب دیدگی دی ان ای سلول های پوستی که منجر به بروز ملانوما می شود، مشخص نیست. ترکیبی از عوامل مثل عوامل محیطی و ژنتیکی باعث بروز ملانوما می شوند.
بعضی از پزشکان نیز بر این باورند که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) ناشی از نور خورشید یا لامپ های سولاریم باعث بروز ملانوما می شود. البته این علت در مورد همه ملانوما ها صدق نمی کند، خصوصاً اگر این عارضه پوستی در قسمتی از بدن اتفاق بیفتد که در معرض نور مستقیم خورشید قرار نداشته باشد. بدون شک علائم دیگری در بروز این نوع از سرطان پوستی نقش داشته و فقط اشعه ماوراء بنفش مسبب بروز ملانوما نیست.
عوامل خطر ملانوما
عوامل خطرناک ملانوما شامل نژاد قفقازی،روشن بودن رنگ پوست و مو، چشم ها رنگ روشن، سابقه قرار گرفتن در معرض آفتاب بسیار شدید، سابقه بروز ملانوما در وابستگان خونی فرد و داشتن خال های بزرگ، غیر عادی یا حجیم می شود.
علائمی که ممکن است احتمال بروز ملانوما را افزایش دهند شامل موارد زیر می شود:
رنگ پوست روشن
داشتن رنگدانه های پوستی (ملانین) کمتر در پوست به معنی کمتر بودن میزان حفاظت در برابر آسیب های ناشی از اشعه UV خواهد بود. اگر فرد دارای موهای بلوند روشن یا قرمز، چشم های رنگ روشن و پوستی کک و مکی باشد احتمال بروز ملانوما در او بدون شک بسیار بیشتر از افراد دارای رنگ پوست تیره خواهد بود.
سابقه آفتاب سوختگی
سابقه بروز تاول در نتیجه آفتاب سوختگی می تواند احتمال بروز ملانوما در فرد را تا حد قابل توجهی افزایش دهد.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید
قرار گرفتن در برابر اشعه UV ناشی از نور خورشید و لامپ های سولاریوم نیز می تواند احتمال بروز سرطان های پوستی مثل ملانوما را افزایش دهد.
زندگی در نزدیکی خط استوا یا ارتفاعات
افرادی که نزدیک خط استوای زمین زندگی می کنند، بسیار بیشتر از دیگران در معرض تابش اشعه های خورشیدی مستقیم خواهند بود. علاوه بر این، افرادی که در ارتفاعات زندگی می کنند نیز میزان قرار گرفتن شان در برابر تابش های خورشیدی نسبت به افرادی که در مکان های کم ارتفاع زندگی می کنند، بسیار بیشتر است.
داشتن خال های زیاد یا غیر عادی
داشتن بیش از 50 عدد خال بر روی پوست بدن می تواند احتمال بروز سرطان پوستی ملانوما را افزایش دهد. همچنین داشتن خال های غیر طبیعی نیز احتمال بروز این بیماری را بیشتر خواهد کرد. افراد مبتلا به عارضه خال دیسپلاستیک (dysplastic nevi) نیز معمولاً دارای خال های بزرگتر از حد طبیعی و بدون حاشیه با رنگ ترکیبی هستند که احتمال بروز این سرطان پوستی را در آن ها افزایش می دهد.
سابقه خانوادگی ملانوما
در صورتی که یکی از بستگان نزدیک مثل والدین، فرزندان یا خواهر و برادر فرد سابقه ابتلا به ملانوما داشته باشد، احتمال بروز این نوع از سرطان پوستی در فرد نیز تا حد قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
سیستم ایمنی ضعیف
افرادی مثل پیوند شدگان اعضاء که سیستم ایمنی ضعیفی نسبت به دیگران دارند بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان های پوستی قرار خواهند داشت.
علائم ملانوما
لکه های مشکوک ملانوما معمولاً یک یا چند مورد از علائم زیر را به همراه خواهند داشت:
- تقارن
- حاشیه های نا منظم
- تغییر لکه به مرور زمان
- تغییر رنگ یا چند رنگ شدن خال پوستی
- داشتن قطری بیش از 6 میلی متر ( به اندازه یک پاک کن)
ملانوما ها ممکن است در هر جایی از بدن به وجود بیایند.
اما غالباً بیشترین نواحی ای که دچار این نوع از سرطان پوستی می شوند، قسمت هایی از بدن هستند که بیش از قسمت های دیگر در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار دارند. این نواحی شامل صورت، دست ها، پاها و قسمت های از گردن و کمر می شود. البته ملانوما ممکن است در قسمت هایی از بدن که در معرض تابش نور خورشید قرار ندارد هم ظاهر شود. به عنوان مثال گاهی از اوقات شاهد بروز این نوع از سرطان در کف پا، کف دست ها یا زیر ناخن های فرد هستیم. این گونه از ملانوما های به اصطلاح پنهان، بیشتر در افرادی که رنگ پوست تیره ای دارند، به وجود می آید.
علائم و نشانه های اولیه بروز ملانوما ها شامل موارد زیر می شود:
- تغییر در ظاهر خال های قبلی فرد
- به وجود آمدن رنگدانه های جدید و غیر طبیعی بر روی پوست یا رشد غیر عادی پوست فرد
همیشه ملانوماها در نتیجه تغییر خال ها به وجود نیامده و ممکن است پوستی با ظاهر سالم نیز دچار این عارضه شود.
خال های عادی
خال های عادی معمولاً رنگ ثابت مثل قهوه ای، مشکی یا برنزه داشته و حاشیه های آن نسبت به پوست اطراف کاملاً مشخص و متمایز است. این خال ها شکل دایره ای یا بیضی مانند داشته و قطرشان به طور حدودی به 6 میلی متر می رسد. بیشتر افراد دنیا به طور طبیعی بین 10 تا 45 خال داشته و ممکن است حتی تا بعد از 50 سالگی هم خال های جدیدی روی پوست شان ظاهر شود.
در بعضی از موارد با گذشت زمان ظاهر خال تغییر کرده و حتی ممکن است خود به خود ناپدید شود.
خال های غیرطبیعی، نشانه ملانوما
برای تشخیص خال های غیر طبیعی یا تغییرات نگران کننده خال ها بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:
ظاهر نامتقارن
مراقب خال هایی که تغییر شکل داده و شکل شان از فرم طبیعی خارج می شود باشید. به عنوان مثال ممکن است خال از حالت دایره ای به دو نیمکره تقسیم شود.
حاشیه های غیر طبیعی
خال هایی که حاشیه شان تغییر کرده و از حالت طبیعی خارج می شوند نیز ممکن است از نشانه های بروز ملانوما باشند. به عنوان مثال ممکن است لبه های خال شکل پوسته پوسته یا نقطه نقطه ای پیدا کند.
تغییرات رنگ
مراقب تغییر رنگ یا چند رنگ شدن خال خود باشید و در صورت مشاهده به پزشک مراجعه کنید.
قطر خال
بهتر است به اندازه قبلی خال توجه داشته و در صورت رشد و بزرگتر شدن آن از 6 میلی متر این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید.
تغییرات کلی
ممکن است ظاهر، سایز، رنگ یا فرم خال به مرور زمان تغییر کرده و علائمی مثل خارش یا خون ریزی نشان دهد. چنین علائمی هشدار دهنده بوده و ممکن است نشان دهنده بروز ملانوما در فرد باشد.
ملانوماهای پنهان
همیشه ملانوما در بخشی از بدن که تحت تابش نور خورشید قرار دارد اتفاق نمیفتد. در بعضی ملانوما در محل های مخفی مثل بین انگشتان پا، دست، کف دست، کف پا، کف سر یا ناحیه تناسلی خود باشید. به این نوع از ملانوماها، ملانومای پنهان گفته می شود زیرا امکان بررسی آن ها وجود ندارد.
افراد دارای رنگ پوست تیره بیشتر دچار ملانومای مخفی می شوند.
انواع ملانوماهای مخفی
ملانوماهای مخفی شامل موارد زیر می شوند:
ملانوما ناخن
ملانومای Acral- lentiginous نوع نادری از ملانوما است که علاوه بر زیر ناخن بر روی کف دست یا کف پاها نیز به وجود می آید.
ملانومای مخاطی
- ملانومای موکوزی در داخل غشای موکوزی مثل بینی، دهان، واژن، مقعد و مری به وجود می آید.
- تشخیص ملانومای موکوزی بسیار سخت است زیرا ممکن است به خاطر علائم مشابه با بیماری های دیگر به اشتباه گرفته شود.
ملانوما در داخل چشم
- ملانومای چشم یا قرنیه، بیشتر یوه آ چشم، لایه زیرین سفیدی چشم را درگیر می کند. بروز ملانوما در داخل چشم می تواند باعث تغییر در بینایی شود. خوشبختانه این نوع از ملانوما با یک معاینه ساده قابل تشخیص است.
تشخیص ملانوما
در صورت تشخیص زود هنگام می توان با حداقل جراحی این عارضه را درمان کرد.
بیماری ملانوما می تواند نسبت به انواع دیگر سرطان پوستی به علت انتشار سریع خطرناک و جدی تر باشد. در بعضی از موارد حتی منجر به مرگ فرد مبتلا شود. اگر نیاز به غربالگری دوره ای سرطان پوست دارید، حتماً این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید. پزشک برای این کار گزینه های زیر را به شما پیشنهاد خواهد داد:
معاینه پوست توسط پزشک متخصص
در طی معاینه پوست، پزشک اقدام به بررسی پوست تمام قسمت های بدن بیمار کرده و هرگونه تغییری را مورد آزمایش قرار خواهد داد.
معاینات پوست توسط بیمار
فرد می تواند بررسی وضعیت پوست را در منزل انجام داده و مراقب تغییر حالت خال ها، کک و مک ها و لکه های پوستی خود باشد. بهترین شیوه برای انجام معاینات پوستی توسط خود فرد، ایستادن در مقابل یک آینه تمام قد و بررسی تمامی قسمت های پوست بدن است. به خاطر داشته باشید که حتماً تمامی قسمت های جلو، کمر، پشت دست ها و پاها را مورد بررسی قرار دهید. علاوه بر این ها بهتر است توجهی به پوست کف سر، ناحیه تناسلی، ناخن ها، کف پا و دست ها نیز داشته و وضعیت پوست بین انگشتان دست و پای خود را نیز بررسی کنید.
بیوپسی
دقیق ترین راه برای تشخیص ملانوما، تکنیک نمونه برداری از پوست است. در این فرآیند، تمام یا قسمتی از خال یا پوست رشد یافته برداشته شده و برای آزمایشات بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می شود.
نمونه برداری پوستی از ملانوما به یکی از شیوه های زیر انجام می شود:
بیوپسی پانچ (punch biopsy)
در حین انجام بیوپسی پانچ، پزشک از تیغه دایره ای شکلی استفاده خواهد کرد. این تیغه بر روی پوست خال مشکوک فشار داده شده و قسمتی دایره ای شکل از پوست فرد جدا خواهد شد.
بیوپسی اکسینال
در این فرآیند، تمامی خال یا بخشی از قسمت رشد یافته همراه با بخشی از پوست سالم فرد برداشته خواهد شد.
بیوپسی برشی
از این روش برای خال های بزرگ استفاده می شود. در این نوع نمونه برداری فقط غیر طبیعی ترین قسمت خال یا پوست رشد کرده برای بررسی های آزمایشگاهی نمونه برداری خواهد شد.
بیشتر پزشکان شیوه بیوپسی پانچ یا اکسینال را برای نمونه برداری ترجیح می دهند.
مراحل پیشرفت ملانوما
پس از تشخیص ملانوما، مرحله بعدی اندازه گیری میزان پیشرفت این نوع از سرطان است.
برای مشخص کردن مرحله پیشرفت بیماری ملانوما پزشک معمولاً از تکنیک های زیر استفاده می کند:
مشخص کردن ضخامت
میزان ضخامت ملانوما معمولاً در زیر میکروسکوپ و توسط ابزاری به نام میکرومتر انجام می شود.
اندازه گیری ضخامت دقیق ملانوما به انتخاب بهترین شیوه درمان کمک کرده و به طور کلی می توان گفت که هر چقدر تومور ضخیم باشد، ملانوما جدی تر بوده و باید درمان قوی تری مورد استفاده قرار گیرد.
بررسی میزان انتشار ملانوما
پزشک باید انتشار و رسیدن ملانوما به گره های لنفاوی بیمار را بررسی کند که معمولاً برای این کار از فرآیند بیوپسی گره sentinel استفاده می شود.
پیشگیری ملانوما
می توانید با استفاده از اقدامات زیر از بروز انواع سرطان های پوستی جلوگیری کنید:
در معرض نور خورشید قرار نگیرید.
پوست حتی در هوای ابری هم می تواند اشعه UV را به خود جذب کند بنابراین در این شرایط در صورت امکان از منزل خارج نشوید.
یکی از بهترین راه ها برای جلوگیری از آفتاب سوختگی و آسیب های پوستی، اجتناب از نور خورشید است.
از ضد آفتاب استفاده کنید.
ضد آفتاب نمی تواند از شما در برابر اشعه UV حفاظت کند. استفاده از ضد آفتاب نقش بسیار مهمی در حفاظت از پوست شما در برابر نور خورشید دارد.
بهتر است از ضد آفتاب با حداقل SPF 15 استفاده کرده و آن را بر روی تمامی قسمت های در معرض نور خورشید بزنید. علاوه بر استفاده از ضد آفتاب، پیشنهاد می کنیم حتماً دست ها و پاها و قسمت هایی از سر و صورت خود را با استفاده از کلاه، دستکش و شلوار بلند بپوشانید.
استفاده از عینک آفتابی را فراموش نکنید. عینک ضد آفتاب که شما را در برابر هر دو نوع اشعه UV – اشعه UVA و UVB خورشید محافظت کند.
از برنزه کردن پوست بپرهیزید.
به خاطر داشته باشید که لامپ های سولاریوم نیز می تواند باعث بروز انواع سرطان های پوستی به خصوص ملانوما شود.
انجام بیوپسی گره sentinel
برای انجام بیوپسی گره sentinel، رنگ به ناحیه ای که ملانوما از آن برداشته شده، تزریق خواهد شد. در نتیجه رنگ در داخل گره های لنفاوی اطراف جریان پیدا کرده و اولین گره های لنفاوی ای که تغییر رنگ بدهند، برداشته شده و برای تشخیص سلول های سرطانی مورد آزمایش قرار خواهند گرفت. اگر گره های لنفاوی سالم تشخیص داده شوند، نشانه بسیار خوبی بوده و نشان می دهد که ملانوما به قسمت های دیگر بدن پخش نشده است.
البته این بدین معنی نیست که دیگر احتمال پخش شدن سرطان پوست به قسمت های دیگر بدن وجود ندارد.
درمان ملانوما
انتخاب بهترین شیوه درمان بستگی به اندازه، میزان پیشروی سرطان، سطح سلامتی بیمار و ترجیح شخصی او خواهد داشت.
درمان ملانوما در مراحل اولیه
درمان اولیه ملانوما شامل جراحی برای برداشتن بافت آسیب دیده می شود.
برای این کار لایه بسیار نازک ملانوما کاملاً توسط بیوپسی برداشته شده و فرد نیاز به هیچ درمان دیگری نخواهد داشت. جراح می تواند همراه با قسمت سرطانی حاشیه ای از لایه و بافت پوستی سالم را نیز خواهد برداشت.
این بهترین شیوه درمان در مراحل اولیه بوده و تنها درمانی است که فرد به آن نیاز خواهد داشت.
درمان ملانومای پیشرفته
در صورتی که ملانوما از سطح پوست فراتر رفته باشد، می توان از شیوه های درمانی زیر استفاده کرد:
جراحی غدد لنفاوی مبتلا
- در صورت ابتلا غدد لنفاوی، باید از بدن خارج شوند.
- ممکن است همراه با این شیوه درمان، درمان دارویی نیز مورد نیاز باشد.
شیمی درمانی
- در شیمی درمانی، برای از بین بردن سلول های سرطانی از دارو های شیمی درمانی استفاده می شود.
- این نوع داروها می توانند به شکل قرص یا داخل وریدی به فرد تزریق شود.
پرتو درمانی
- در این شیوه درمانی از پرتوهای پر انرژی مثل اشعه ایکس برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود.
- انجام پرتو درمانی معمولاً بعد از انجام عمل جراحی و خارج کردن غدد لنفاوی توصیه می شود.
- پرتو درمانی برای کاهش علائم ملانوم هایی که به دیگر نقاط بدن انتشار یافته، کاربرد دارد.
بیولوژی درمانی
درمان بیولوژی با کمک به سیستم ایمنی بدن باعث می شود تا بدن فرد آماده مبارزه با سرطان شود.
عوارض جانبی بیولوژی درمانی، شامل موارد زیر است:
درمان هدفمند
- این تکنیک درمانی سلول های سرطانی مورد هدف قرار می دهد.
- عوارض جانبی استفاده از این شیوه درمانی متفاوت بوده و ممکن است منجر به بروز مشکلات پوستی، تب و کم آبی شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
- از محدودیت های پیش از مراجعه به پزشک مطلع شوید. بهتر است قبل از ویزیت شدن در مورد محدودیت های احتمالی (از جمله رژیم غذایی) مللع شوید.
- تمامی علائم خود را یادداشت کنید.
- لیستی از داروهای مصرفی مانند، ویتامین ها و حتی مکمل را تهیه کنید.
سوالات بیمار از پزشک
برخی از سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- عمق ملانوما چه قدر است؟
- آیا من مبتلا به ملانوما هستم؟
- آیا نیازی به ویزیت مجدد خواهم داشت؟
- چه آزمایشات دیگری نیاز است انجام دهم؟
- چه گزینه های درمانی ای پیش روی خود دارم؟
- شما کدام شیوه درمانی را پیشنهاد می دهید؟
- آیا راه حل درمانی ای برای ملانومای من وجود دارد؟
- ملانومایی که به آن مبتلا شده ام به چه اندازه است؟
- عوارض جانبی احتمالی برای این شیوه درمانی چیست؟
- آیا زمانی برای انتخاب شیوه درمانی خود خواهم داشت؟
- آیا ملانوما به نواحی دیگر پوست یا قسمت های دیگر بدن ام را نیز درگیر کرده است؟
- آیا نیاز به مراجعه به متخصص خاصی است؟ چه قدر هزینه داشته و آیا بیمه آن را پوشش می دهد؟
- آیا بروشور یا برگه ای در اختیار دارید که اطلاعات بیشتری در این مورد در اختیارم قرار دهد؟ چه سایت هایی را برای مطالعه بیشتر پیشنهاد می کنید؟
آخرین دیدگاه‌ها