سردرد ناشی از کم خوابی یکی از شایعترین مشکلاتی است که بسیاری از افراد در زندگی روزمره تجربه میکنند. بیخوابی و کمبود خواب میتواند تاثیرات گستردهای بر سلامت جسمی و روانی افراد داشته باشد، و یکی از مهمترین این تاثیرات، سردرد است. اما چرا کمخوابی باعث سردرد میشود و چگونه میتوان از آن پیشگیری کرد؟ در این مقاله به بررسی دقیق دلایل، علائم و روشهای درمان سردرد بیخوابی خواهیم پرداخت.
آیا بیخوابی باعث سردرد میشود؟
بله، بیخوابی بهطور مستقیم و غیرمستقیم میتواند باعث سردرد شود. خواب ناکافی سیستم عصبی را تحت فشار قرار میدهد و حساسیت مغز نسبت به درد را افزایش میدهد. همچنین، افرادی که بهصورت مزمن دچار بیخوابی هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سردردهای میگرنی یا تنشی قرار دارند.
مطالعه بیشتر: علت سردرد ضربان دار چیست؟
ارتباط بین سردرد و کمبود خواب
سردرد ناشی از کم خوابی یکی از دغدغههای رایج بسیاری از افراد است. بررسیهای علمی نشان میدهند که انواع خاصی از سردردها با کمبود خواب در ارتباط هستند، اما رابطه دقیق و مکانیسمهای آن هنوز بهطور کامل مشخص نشده است. به نظر میرسد که سردردها ناشی از اختلال در تعادل طبیعی بین خواب و بیداری ایجاد میشوند.
بدن انسان دارای یک ساعت بیولوژیک است که بر اساس چرخه شبانهروز عمل میکند. هر نوع کمخوابی میتواند بهطور منفی بر این ساعت بیولوژیک تأثیر بگذارد. بنابراین، هرگونه تغییر در الگوهای خواب و بیداری میتواند منجر به بروز سردرد شود. عواملی مانند:
- خواب بیش از حد
- عدم خواب کافی
- خوابیدن در زمانهای نامنظم و پراکنده
- تغییرات در نواحی زمانی (جتلگ)
- اختلالات خواب مانند بیخوابی یا آپنه خواب
همه اینها میتوانند باعث بروز سردرد شوند. بهعنوان یک قاعده کلی، توصیه میشود که بزرگسالان بین هفت تا نه ساعت خواب در شب داشته باشند، زیرا کمبود خواب میتواند به آثار نامطلوبی بر سلامت منجر شود و عملکردهای مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
دلایل اصلی سردرد ناشی از کم خوابی
برخی دلایل اصلی که باعث سردرد ناشی از کم خوابی میشوند عبارتند از:
۱. تاثیر بر سروتونین
سطح پایین سروتونین، که یکی از مواد شیمیایی تنظیمکننده خلقوخو و خواب است، میتواند به بروز سردردهای میگرنی یا تنشی منجر شود.
۲. افزایش التهاب
بیخوابی میتواند منجر به التهاب در عصبها و ماهیچههای اطراف سر شود که این وضعیت سردرد را تشدید میکند.
۳. کاهش اکسیژنرسانی به مغز
خواب ناکافی باعث میشود که بدن در انتقال اکسیژن به مغز کارآمد نباشد، و این مسئله میتواند یکی از دلایل بروز سردرد باشد.
مطالعه بیشتر: بهترین دارو برای سردرد چیست؟
انواع سردردهای کم خوابی
انواع مختلفی از سردردها با کمبود خواب یا اختلالات خواب مرتبط هستند، از جمله میگرن، سردرد تنشی، سردرد خوشه ای و سردرد هیپنیکی.
میگرن
میگرن بیشتر از یک سردرد عادی است و به دلیل تأثیر بر مغز به عنوان یک بیماری عصبی شناخته میشود. این نوع سردرد بهشدت بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه تأثیر میگذارد. از مهمترین علائم میگرن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرگیجه
- استفراغ
- حالت تهوع
- حساسیت به صدا و نور
- اختلالات بینایی
- درد شدید در یک طرف سر
پژوهشها نشان دادهاند که کمخوابی و خواب زیاد هر دو میتوانند محرکهای رایج برای حملات میگرنی باشند. افراد مبتلا به میگرن تا هشت برابر بیشتر از سایرین در معرض اختلالات خواب قرار دارند. همچنین، اختلالات خواب ممکن است به پیشرفت از میگرن اپیزودیک (با کمتر از ۱۵ حمله در ماه) به میگرن مزمن (۱۵ حمله یا بیشتر در ماه) کمک کند.
مطالعه بیشتر: بهترین ویتامین و مکمل برای میگرن
سردردهای تنشی
سردردهای تنشی یکی از رایجترین انواع سردردها هستند که اکثراً به عنوان فشار یا سفت شدن عضلات در دو طرف سر توصیف میشوند. این نوع سردرد معمولاً از پیشانی شروع شده و تا پشت سر ادامه پیدا کنند. تحقیقات نشان میدهد کمبود خواب میتواند یکی از عوامل مؤثر در بروز سردردهای تنشی باشد. هیپوتالاموس، بخشی از مغز که وظیفه کنترل و تنظیم هورمونها را بر عهده دارد، نقش مهمی در این نوع سردرد ایفا میکند. این منطقه با ارسال سیگنالهای مغزی میتواند آستانه درد بدن را کاهش داده و منجر به سردردهای تنشی شود. تحقیقات همچنین نشان میدهند که یک چرت کوتاه پس از بیخوابی میتواند به بروز سردرد تنشی در روز بعد منجر شود.
سردردهای خوشه ای و سردردهای هیپنیک
سردردهای نادری که در شب رخ می دهند نیز با کمبود خواب مرتبط هستند، مانند:
سردرد خوشهای. این سردردهای بسیار دردناک معمولاً در ساعات عصر یا ساعات اولیه صبح رخ میدهند و باعث درد شدید اطراف چشم میشوند. این سردردها اغلب کوتاهتر از سایر انواع سردرد هستند و معمولا پنج دقیقه تا دو ساعت طول میکشند. بررسی ها نشان می دهد که تغییر حالت خواب از حرکت سریع چشم (REM) ممکن است در شروع حملات سردرد خوشهای نقش داشته باشد.
سردرد هیپنیک: این نوع سردرد که به آن “سردرد ساعت زنگدار” نیز گفته میشود، افرادی را که خوابیدهاند، از خواب بیدار میکند و معمولاً در همان زمان شب آغاز میشود. سردرد هیپنیک معمولاً طول زیادی نمیکشد و بهنظر میرسد که به اختلال در تولید ملاتونین (هورمونی که احساس خستگی ایجاد میکند) مرتبط است.
علائم سردرد ناشی از کمخوابی
تشخیص سردرد بیخوابی معمولاً بر اساس علائم زیر انجام میشود:
- درد مبهم یا فشار در ناحیه پیشانی یا شقیقهها
- شدت درد در هنگام صبح یا پس از بیدار شدن
- احساس خستگی و ضعف عمومی
- حساسیت به نور یا صدا
- تمرکز دشوار و بیحوصلگی
سردرد ناشی از کم خوابی ممکن است بهصورت میگرنی، تنشی یا حتی خوشهای ظاهر شود، اما درد معمولاً در ناحیه پیشانی و شقیقهها متمرکز است.
سردرد در کدام قسمت سر مربوط به کمخوابی است؟
معمولاً سردرد ناشی از بیخوابی در ناحیه پیشانی، شقیقهها و گاهی پشت سر احساس میشود. این مناطق به دلیل حساسیت زیاد اعصاب و تاثیر بیخوابی بر سیستم عصبی مرکزی بیشتر درگیر میشوند. گاهی این درد به پشت سر یا گردن نیز منتقل میشود.
درمان سردرد ناشی از کمخوابی
گزینه های درمانی برای سردردهای مرتبط با کمبود خواب به علت اصلی آن بستگی دارد.
۱. بهبود کیفیت خواب
تنظیم زمان خواب و رعایت بهداشت خواب، بهترین راه برای پیشگیری و درمان سردرد ناشی از بیخوابی است. موارد زیر میتوانند مفید باشند. موارد زیر میتوانند به بهبود خواب کمک کنند:
- تنظیم ساعت خواب و بیداری
- کاهش مصرف کافئین و نیکوتین در ساعات پایانی روز
- استفاده از تکنیکهای آرامسازی مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق
- ایجاد محیطی آرام و مناسب برای خواب
۲. استفاده از داروهای مسکن و مکمل ها
در صورت شدید بودن سردرد، مصرف داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن به کاهش درد کمک میکند. همچنین، مکملهایی مانند ملاتونین میتوانند کیفیت خواب را بهبود بخشند.
۳. مدیریت استرس
استرس یکی از عوامل اصلی بیخوابی و سردرد است. استفاده از تکنیکهای آرامسازی مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق یا مشاوره روانشناسی میتواند تأثیر مثبتی داشته باشد و استرس را کاهش دهد.
۴. مشاوره پزشکی
در صورت شدت یافتن یا مزمن شدن سردرد، توصیه میشود از مشاوره پزشکی بهره بگیرید. مشاوره تلفنی با متخصصان مغز و اعصاب آنلاین در هر ساعت از شبانه روز میتواند راهنماییهای دقیقی در اختیار شما قرار دهد.
چگونه از سردرد ناشی از بیخوابی پیشگیری کنیم؟
برای کمک به پیشگیری از سردرد ناشی از کمبود خواب، پزشک ممکن است برخی تغییرات در سبک زندگی را برای رفع عادات خواب شما توصیه کند. اگر هیچ بیماری زمینهای دیگری وجود نداشته باشد، خواب آرام و کافی به طور منظم می تواند به کاهش سردردها کمک کند.
برخی نکات دیگر که رعایت آنها در پیشگیری از سردرد موثر است عبارتند از:
- ورزش و فعالیت های بدنی بیشتر در طول روز
- دور نگه داشتن وسایل الکترونیکی از اتاق خواب
- اتاق خواب خود را تاریک، ساکت، آرام و در دمایی مناسب نگه دارید.
- هر روز در زمان مشخصی به رختخواب بروید و از خواب بیدار شوید.
- اجتناب از مصرف کافئین یا وعده های غذایی سنگین نزدیک به زمان خواب
به طور کلی محرومیت از خواب کافی می تواند الگوی خواب و بیداری بدن را از بین ببرد و منجر به سردرد شود. اگر این اتفاق به طور مکرر رخ می دهد، تهیه یک دفترچه برای نوشتن موارد ابتلا به سردرد و زمان های خواب و بیداری می تواند اولین قدم برای تشخیص علت دقیق سردرد باشد.
خواب ضعیف شبانه باعث احساس کسالت و خستگی در طول روز می شود، اما ابتلا به سردرد در کنار آن فقط اوضاع را بدتر می کند. تا جایی که ممکن است عادات خواب خود را بهبود بخشید و با یک پزشک برای تشخیص و درمان بیماری های احتمالی زمینه ای مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
سردرد گاه به گاه به دلیل کمبود خواب معمولاً دلیلی برای هشدار یا نگرانی نیست. اما شرایط خاصی وجود دارد که در آنها سردرد می تواند نشانه یک وضعیت جدی باشد. اگر متوجه شدید الگوی معمول سردردتان تغییر می کند، سردرد به طور مکرر رخ می دهد یا در فعالیت های روزانه شما تداخل ایجاد می کند، باید حتما از یک پزشک متخصص راهنمایی بگیرید.
همچنین در صورت مشاهده موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- سردرد پس از ضربه یا آسیب به سر رخ می دهد.
- در دوران بارداری شروع می شود یا تغییر می کند.
- به شکلی غیرعادی شدید است یا به طور ناگهانی شروع می شود.
- با سفت شدن گردن، تشنج، غش، گیجی، ضعف یا بی حسی همراه است.
تاثیر کمخوابی بر زندگی روزمره
بیخوابی و سردرد ناشی از آن نهتنها بر سلامت جسمی، بلکه بر عملکرد روزانه نیز تاثیر منفی میگذارد. کاهش تمرکز، ضعف در تصمیمگیری و بیحوصلگی از جمله مشکلاتی هستند که میتوانند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهند.
برنامه خواب سالم می تواند برای هر فردی متفاوت باشد. اما متخصصان به طور کلی توصیه می کنند که خواب شبانه برای اطمینان از سلامت بدن ضرورت دارد و خواب روزانه تقریبا نمی تواند جایگزین خواب با کیفیت شبانه شود. خوابیدن در طول روز به جز چرت کوتاه بعد ازظهر معمولاً برای سلامتی مخرب است، مگر اینکه به دلایل شغلی ناچار باشید که در طول روز کمبود خواب شبانه خود را جبران کنید.
به چه مقدار خواب نیاز داریم؟
اغلب بزرگسالان سالم به هفت تا نه ساعت خواب در شب نیاز دارند، اما این میزان در افراد متفاوت است. برخی افراد به مقدار بیشتری از خواب نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر با توجه به سن و میزان فعالیت ممکن است به خواب کمتری نیاز داشته باشند. به طور کلی نیاز به خواب می تواند در طول زندگی ما تغییر کند.
شما می توانید به راحتی میزان خواب مورد نیاز خود را تعیین کنید. برای انجام این کار زمانی که کاملا خسته و خواب آلود هستید به رختخواب بروید. راحت بخوابید تا زمانی که خودتان به طور طبیعی از خواب بیدار شوید. این مدت زمان به عنوان نیاز طبیعی شما به خواب شناخته می شود. البته انجام این کار برای افرادی که دارای فرزند، برنامه کاری، حیوانات خانگی و سایر تعهدات هستند امکان پذیر نیست. بنابراین بهترین کار این است که میانگین زمانی که بدنتان به خواب نیاز دارد را پیدا کنید.
عوامل موثر بر نیازهای خواب
میزان خواب مورد نیاز شما به عوامل مختلفی از جمله سن، سبک زندگی، سطح سلامت و ژنتیک بستگی دارد. کارشناسان به طور کلی نیاز خواب در افراد مختلف را به صورت زیر توصیه می کنند:
- نوزادان (3 تا 11 ماه) 12 تا 16 ساعت
- کودکان نوپا (12 تا 35 ماه) 11 تا 14 ساعت
- پیش دبستانی (3 تا 6 سال) 10 تا 13 ساعت
- کودکان در سنین مدرسه (6 تا 10 سال) 9 تا 12 ساعت
- نوجوانان (11 تا 18 سال) 8 تا 10 ساعت
- بزرگسالان (18 تا 64 سال) هفت تا نه ساعت
- سالمندان (65 و بالاتر) هفت تا هشت ساعت
سخن آخر
سردرد ناشی از بیخوابی مشکلی جدی است که میتواند بر سلامت جسمی و روانی شما تاثیر بگذارد. بهترین راهکار، پیشگیری از بیخوابی و مدیریت استرس است. اگر با این نوع سردردها دستوپنجه نرم میکنید، توصیه میشود از مشاوره تخصصی بهره ببرید.
با استفاده از اپلیکیشن پزشکت میتوانید بهصورت تلفنی یا آنلاین با بهترین متخصصان مغز و اعصاب مشاوره کنید. همچنین، تجربیات و سوالات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز از راهنماییهای شما بهرهمند شوند.
سوالات متداول درباره سردردهای ناشی از کم خوابی
1. چرا کم خوابی باعث سردرد میشود؟ کم خوابی تعادل شیمیایی مغز را بر هم میزند و باعث افزایش برخی مواد شیمیایی مرتبط با درد میشود. همچنین، کمبود خواب میتواند به عروق خونی فشار وارد کرده و منجر به سردرد شود.
2. چه نوع سردردی معمولاً در اثر کم خوابی ایجاد میشود؟ کم خوابی بیشتر باعث سردردهای تنشی میشود که با احساس فشار یا باندی سفت دور سر مشخص میشود. اما در برخی افراد، میتواند شدت میگرن را افزایش دهد.
3. چگونه میتوان از سردردهای ناشی از کم خوابی پیشگیری کرد؟ برای جلوگیری از سردردهای ناشی از کم خوابی، داشتن یک برنامه خواب منظم بسیار مهم است. همچنین، ایجاد یک محیط آرام برای خواب، اجتناب از کافئین و الکل قبل از خواب و مدیریت استرس میتواند مفید باشد. اگر سردردهای شما ادامهدار است، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید. برای دریافت مشاوره پزشکی آنلاین و سریع، میتوانید از اپلیکیشن پزشکت استفاده کنید.