گشاد شدن  عروق خونی مغز

گشاد شدن عروق مغزی همان بیرون زدگی رگ های خونی در مغز است. در این بیماری به نظر می رسد که میوه توت بر روی یک شاخه درخت توت آویزان شده باشد. عروق مغزی ممکن است نشت پیدا کرده یا دچار پارگی شود، در نتیجه بروز این پارگی خونریزی در مغز (hemorrhagic stroke) اتفاق خواهد افتاد. بیشتر اوقات گشاد شدن عروق مغز در فضای بین مغز و بافت های نازک مغز اتفاق میفتد. به این نوع سکته مغزی hemorrhagic، خونریزی زیر عنکبوتیه یا خونریزی ساب آراکنوئید گفته می شود.

عروق گشاد شده مغز نیاز به درمان سریع داشته و به سرعت می تواند زندگی فرد را به خطر بیاندازد. با این حال اکثر این حالت به وجود آمده دچار پارگی نشده و فقط باعث بروز علائم و مشکلاتی برای سلامتی فرد خواهند شد. چنین گشاد شدن عروق مغزهایی به صورت کاملاً اتفاقی در طی آزمایشات برای بیماری های دیگر تشخیص داده می شوند.

در بعضی از موارد ممکن است بتوان آنوریسمی که دچار پارگی نشده را درمان کرده و از پاره شدن آن در آینده پیشگیری کرد. برای آشنایی با بهترین راه های درمان و پیشگیری از گشاد شدن عروق مغزی بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.

علت گشاد شدن عروق مغز

علت اصلی بروز گشاد شدن عروق مغزی مشخص نیست اما یک سری عوامل می تواند باعث بروز این عارضه مغزی در افراد شود.

عوامل خطر گشاد شدن عروق مغزی

تعدادی از عوامل وجود دارد که می تواند باعث ضعف در دیواره شریان ها شده و خطر ابتلا به گشاد شدن عروق مغز را افزایش دهد. گشاد شدن عروق مغز در بزرگسالان بیشتر از کودکان و در زنان شایعتر از مردان است. برخی از این عوامل خطر با گذشت زمان و افزایش سن فرد به وجود می آیند ولی بعضی دیگر مادرزادی بوده و از بدو تولد همراه فرد خواهند بود.

عوامل خطری که با گذشت زمان به وجود می آیند:

این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• سنین بالا
• سیگار کشیدن
• مصرف بیش از حد الکل
• فشار خون بالا (هایپرتنشن)
• سوء مصرف مواد مخدر به خصوص استفاده از کوکائین

بعضی از انواع گشاد شدن عروق مغز ممکن است بعد از آسیب دیدگی در سر dissecting aneurysm یا در نتیجه برخی از عفونت های خونی (mycotic aneurysm) به وجود بیاید.

عوامل خطری که از بدو تولد وجود دارند:

بعضی از شرایطی که ممکن است زمان تولد ظاهر شده و احتمال ابتلا به گشاد شدن عروق مغزی را در فرد افزایش دهد، شامل موارد زیر می شود:

• اختلالات بافت پیوندی ارثی
• بیماری کلیه پلی کیستیک
• آئورت بیش از حد باریک (انسداد آئورت)
• ناهنجاری شریانی مغزی (AVM مغز) 
• سابقه خانوادگی گشاد شدن عروق مغزمغز

علائم گشاد شدن عروق مغزی

علائم اصلی گشاد شدن عروق مغز شامل سردرد ناگهانی و شدید می شود. اغلب افرادی که این وضعیت را تجربه کرده اند از این سردرد به عنوان بدترین سردرد در تمام عمر یاد می کنند.

علائم و نشانه های شایع این بیماری شامل موارد زیر می شود:

• گیجی
• تشنج
• افتادگی پلک
• گرفتگی گردن
• تاری دید یا دوبینی
• حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن هوشیاری
• سردرد ناگهانی و بسیار شدید
• حساسیت نسبت به نور خورشید (فوتوبیا)

نشت از عروق مغز گشاد شده

در بعضی از موارد ممکن است از آنوریسم مقدار کمی خون چکه کند. این چکه کردن خون ممکن است فقط باعث بروز عوارض زیر شود:

• سردرد ناگهانی و بسیار شدید
• معمولاً پارگی بعد از نشت گشاد شدن عروق مغز اتفاق می افتد.

گشاد شدن عروق مغزی بدون پارگی ممکن است هیچ گونه علائمی به دنبال نداشته باشد. علی الخصوص اگر این گشاد شدن عروق مغز اندازه کوچکی داشته باشد فرد ممکن است حتی متوجه بروز آن نشود. با این حال، آنوریسم بزرگ ممکن است با وارد کردن فشار به بافت و عصب های مغزی باعث بروز علائم زیر در فرد مبتلا شود:

• گشاد شدن مردمک چشم
• بی حسی در یک طرف صورت
• تغییر در وضعیت بینایی یا دو بینی
• درد در قسمت بالایی و پشت یکی از چشم ها

زمان مراجعه به پزشک

در صورت بروز مورد زیر، سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• بروز سردرد ناگهانی و شدید

اگر به یکباره سردرد شدیدی به سراغ شما آمده و علاوه بر از دست دادن هوشیاری، دچار تشنج نیز می شوید بهتر است با اورژانس تماس بگیرید.

همانطور که قبلاً هم گفته شد، آنوریسم مغزی در نتیجه نازک شدن دیواره شریان های داخل مغز ایجاد می شود. این وضعیت معمولاً در چنگال ها یا شاخه های شریانی مغزی تشکیل می شوند زیرا این بخش از رگ ها نسبت به دیگر رگ های مغز ضعیف تر هستند. اگرچه آنوریسم می توانند در هر نقطه از مغز ظاهر شوند اما بروز آن در شریان های پایه مغز متداول تر از دیگر قسمت ها است.

عوارض جانبی گشاد شدن عروق مغزی

هنگامی که آنوریسم پاره شود، بروز خونریزی در داخل مغز معمولاً فقط چند ثانیه طول خواهد کشید. این خون می تواند مستقیماً به سلول های اطراف مغز آسیب رسانده و باعث آسیب دیدگی یا حتی مرگ این سلول ها شود. علاوه بر این بعد از خونریزی، فشار داخل جمجمه افزایش یافته و می تواند عوارض جانبی به دنبال داشته باشد.

اگر فشار مغزی بیش از حد افزایش یابد، ممکن است خون رسانی و اکسیژن رسانی به مغز مختل شده و نهایتاً منجر به از دست دادن هوشیاری یا حتی مرگ فرد شود.

عوارض جانبی ناشی از آنوریسم ممکن است شامل موارد زیر شود:

• خونریزی مجدد. آنوریسمی که یک بار دچار پارگی یا نشت شده باشد، احتمال خونریزی مجدد آن نیز وجود دارد. این خونریزی مجدد احتمال آسیب دیدگی سلول های مغزی را بیشتر خواهد کرد.
• وازو اسپاسم (Vasospasm). بعد از آنوریسم، ممکن است رگ های خونی قرار گرفته در مغز بیش از حد باریک شده یا دچار وازواسپاسم شوند. این وضعیت می تواند جریان خون به سلول های مغزی را محدود کرده و باعث آسیب و از بین رفتن سلول های مغزی شود.
• هیدروسفالی. هنگامی که آنوریسم منجر به خونریزی در فضای بین مغزی و بافت اطراف آن شود (subarachnoid hemorrhage)، در اغلب موارد خون نشت کرده می تواند گردش مایعات اطراف مغز و نخاع (مایع مغزی نخاعی) را مسدود کند. این وضعیت می تواند باعث افزایش مایع مغزی نخاعی و در نتیجه افزایش فشار داخل مغزی و آسیب بافت ها (هیدروسفالی) شود.
• هیپوناترمیا (Hyponatremia). خونریزی زیر عنکبوتیه ناشی از آنوریسم می تواند تعادل سدیم در خون را برهم بزند. این مشکل ممکن است در نتیجه آسیب به هیپوتالاموس ناحیه مرکزی مغز اتفاق بیفتد.
• کاهش سطح سدیم خون (hyponatremia) می تواند منجر به تورم سلول های مغزی و آسیب دائمی مغز شود.

تشخیص گشاد شدن عروق مغزی

 

اگر دچار سردرد ناگهانی شدید یا علائم دیگر مربوط به آنوریسم شده باشید، برای تشخیص خونریزی احتمالی در بین فضای مغز و بافت های اطراف یا احتمال بروز سکته های مغزی دیگر (خونریزی زیر عنکبوتیه) باید یک سری آزمایش های تشخیصی انجام شود.

اگر آنوریسم چار خونریزی شده باشد، تیم اورژانس علت اصلی بروز آن را تشخیص خواهند داد. اگر فرد مبتلا بدون وقفه شاهد بروز علائم گشاد شدن عروق مغزی، مثل درد پشت چشم، تغییر در قدرت بینایی یا دوبینی باشد، برای شناسایی آن آزمایشاتی باید انجام شود.

آزمایش های تشخیصی شامل موارد زیر می شود:

• سی تی اسکن. سی تی اسکن که یک شیوه تصویر برداری با اشعه ایکس است معمولاً اولین آزمایشی است که برای تشخیص خونریزی مغزی مورد استفاده قرار می گیرد. این آزمایش تصاویر دو بعدی از مغزی در اختیار پزشک قرار خواهد داد.
• آنالیز مایع مغزی نخاعی. اگر خونریزی زیر عنکبوتیه اتفاق افتاده باشد، به احتمال زیاد گلبول های قرمز خون در مایعات اطراف مغز و ستون فقرات (مایع مغزی نخاعی) وجود خواهد داشت. اگر علائم آنوریسم وجود داشته باشد، ولی تصویر برداری سی تی اسکن شواهدی مبنی بر خونریزی را نشان ندهد، آنالیز مایع مغزی نخاعی را توصیه می شود. در این فرآیند مایع مغزی نخاعی با استفاده از یک سوزن با نام lumbar puncture از پشت کمر گرفته خواهد شد.
• تصویر برداری ام آر آی (MRI). تصویر برداری ام آر آی با استفاده از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای گرفتن تصاویر دقیق مغزی 2 بعدی یا سه بعدی انجام می شود.
• آنژیوگرام مغزی. در طی این روش که به آن آنژیوگرام مغزی گفته می شود، پزشک یک لوله انعطاف پذیر نازک را در داخل یکی از شریان های بزرگ – معمولاً کشاله ران- قرار داده و به سمت شریان های مغزی هدایت خواهد کرد. برای این کار یک رنگ مخصوص به داخل عروق تزریق می شود تا به مغز برسد.

مجموعه ای از تصاویر اشعه ایکس می تواند جزئیات مربوط به شریان ها را نشان داده و به تشخیص دقیق این بیماری کمک کند. این شیوه نسبت به روش های دیگر تهاجمی تر بوده و زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که آزمایشات دیگر کمکی به تشخیص گشاد شدن عروق مغزی نکرده باشد.

غربالگری گشاد شدن عروق مغزی

 به طور کلی استفاده از شیوه های تصویر برداری برای غربالگری این بیماری توصیه نمی شود. با این حال بهتر است در صورت داشتن موارد زیر در مورد فواید این شیوه تصویر برداری با پزشک صحبت کنید:

• اختلال مادرزادی
• سابقه خانوادگی گشاد شدن عروق مغزی

درمان گشاد شدن عروق مغزی

 

عمل جراحی

دو روش درمانی رایج برای پارگی گشاد شدن عروق مغزی وجود دارد.

• (جراحی مسدودسازی) Surgical clipping. در این عمل جراحی، جراح مغز و اعصاب در این عمل برای دسترسی به رگ خونی قسمتی از جمجمه را برخواهد داشت. سپس با استفاده از یک گیره کوچک فلزی انشعاب اصلی مغز را می بندد تا خون رسانی به آنوریسم کاملاً متوقف شود.
• کلاف پیچی اندوواسکولار (Endovascular Coiling). این شیوه درمانی برای گشاد شدن عروق مغزی نسبت به شیوه مسدودسازی رگ کمتر تهاجمی بوده و جراح برای انجام آن یک لوله پلاستیکی را در داخل شریان قرار داده و از داخل بدن به سمت آنوریسم هدایت خواهد کرد. سپس از یک سیم راهنمای برای وارد کردن سیم نرم پلاتین از طریق سوند به داخل رگ استفاده خواهد کرد تا جریان خون در این قسمت را به کلی مختل کند.

هر دو روش درمانی گفته شده ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند. این عوارض جانبی شامل خونریزی در مغز یا از دست دادن جریان خون طبیعی در مغز خواهد بود. البته شیوه دوم ایمن تر بوده و میزان تهاجمی بودن آن کمتر است.

 Flow diverters

درمان های جدیدتری که برای گشاد شدن عروق مغز در دسترس هستند شامل انتقال flow diverters، ایمپلنت شبه tubular stent می شود. با تغییر مسیر جریان خون از کیسه به از بین رفتن آن کمک خواهد کرد. در شیوه flow diverter، جریان خون به داخل آنوریسم متوقف شده در نتیجه بدن را تشویق می کند تا محل آن را درمان کرده و به بازسازی شریان اصلی بپردازد. استفاده از flow diverters می تواند در آنوریسم مغزی بزرگ تر صورت بگیرد.

معمولاً جراح مغز و اعصاب یا متخصص مغز و اعصاب با همکاری یکدیگر بر اساس اندازه، محل و شکل ظاهری و آمادگی فرد بهترین نوع عمل جراحی برای درمان آنوریسم را توصیه خواهند کرد.

درمان های دیگر (پارگی آنوریسم)

درمان های دیگر برای پارگی عروق مغزی با هدف بهبود علائم و کنترل عوارض جانبی استفاده می شود:

• مسکن ها. مصرف مسکن هایی مثل استامینوفن می تواند برای کنترل سردرد ناشی از پارگی گشاد شدن عروق مغز مورد استفاده قرار گیرد.
• مسدود کننده های کانال کلسیم. با جلوگیری از ورود کلسیم به داخل سلول دیواره رگ های خونی توسط این داروها احتمال باریک شدن رگ های خونی (وازواسپاسم) ممکن است کاهش یافته و در نتیجه عوارض جانبی احتمالی ناشی از گشاد شدن عروق مغز به حداقل برسد.
• مداخله برای جلوگیری از کاهش جریان خون با استفاده از دارو. مصرف بعضی از داروها با بالا بردن فشار خون از باریک شدن رگ های خونی و کاهش جریان خون پیشگیری خواهد کرد. یکی از شیوه های مداخله برای جلوگیری از سکته مغزی، آنژیوپلاستی است.

• تخلیه بطنی و جراحی شانت می توان فشار اضافه بر روی مایع مغزی نخاعی را که باعث بروز پارگی می شود را کاهش دهد. در این شیوه ممکن است یک سوند در داخل فضاهای پر از مایع داخل مغزی یا اطراف مغز قرار بگیرد. با کمک آن مایع اضافه تخلیه شود. همچنین ممکن است از یک شانت (لوله لاستیکی سیلیکونی انعطاف پذیر ویک دریچه) برای تخلیه مغز استفاده شود.

• درمان توانبخشی. صدمه به مغز ناشی از خونریزی زیر عنکبوتیه ممکن است نیاز به گفتار درمانی و توانبخشی داشته باشد تا فرد مجدداً مهارت های خود را بیاموزد.

درمان آنوریسم پاره نشده

جراحی به شیوه مسدود سازی یا endovascular coiling یا flowdiverter می تواند برای جلوگیری از پارگی گشاد شدن عروق مغزی مورد استفاده قرار گیرد.

عواملی که در انتخاب شیوه درمان آنوریسم مؤثر هستند، شامل موارد زیر می شود:

• سن و میزان سلامتی فرد
• سابقه خانوادگی و آنوریسم
• اندازه، محل و ظاهر کلی آنوریسم
• بیماری های مادرزادی که احتمال آنوریسم را افزایش می دهند.

در صورتی که دچار فشار خون بالا هستید با پزشک برای تجویز دارو صحبت کنید. در صورتی که آنوریسم باشید، کنترل فشار خون احتمال بروز پارگی عروق مغز را به حداقل خواهد رساند.

منبع:

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-aneurysm/symptoms-causes/syc-20361483

[advisers limit=3 online =true skill=”5″]