شاید از دست رفتن و یا حذف یک دوره قاعدگی در بیشتر خانم ها به عنوان علائم اولیه بارداری در نظر گرفته شود. در صورت رد این امر، علل احتمالی دیگر ممکن است مربوط به استفاده برخی از قرص های ضد بارداری یا ورود به یائسگی باشد. یکی از عوارض قرص ضد بارداری با دوز پایین، می تواند حذف دوره قاعدگی باشد که در این صورت بهتر است خانم ها با پزشک خود درمورد روش های جایگزین مشورت کنند. علاوه بر موارد فوق که شایع ترین علت های حذف دوره قاعدگی هستند، چندین مشکل بهداشتی و همچنین شیوه زندگی و عوامل محیطی وجود دارند که می تواند بر حذف دوره های قاعدگی خانم ها تأثیر بگذارند. بر همین اساس ما در این مقاله شایع ترین علت های حذف دوره قاعدگی را مورد بررسی قرار داده ایم.
اما خانم ها در شرایطی که دوره های منظم داشته و ناگهانی دچار اختلالات قاعدگی شده اند بهتر است مسئله را جدی بگیرند و به پزشک مراجعه کنند.
آمنوره یا عدم قاعدگی
عدم وجود قاعدگی همان آمنوره است که فرد در آن یک یا چند قاعدگی را پشت سر گذاشته و هیچ نشانه ای از قاعدگی نداشته باشد. زنانی که حداقل 3 قاعدگی را پشت سرهم از دست داده و عادت ماهیانه نمی شوند مبتلا به آمنوره هستند. علاوه بر این به دخترانی که تا سن 15 سالگی دچار قاعدگی نمی شوند نیز آمنوره گفته می شود. اختلال آمنوره به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد. بعضی از انواع آمنوره در طول زندگی یک زن طبیعی بوده و نیاز به درمان نخواهد داشت. ولی این در حالی است که برخی دیگر ممکن است یک عارضه جانبی نتیجه مصرف دارو یا نشانه یک مشکل و بیماری باشد.
دوره های نامنظم و اختلالات قاعدگی را می توان به صورت زیر تعریف کرد:
- متوراژیا که خونریزی نامنظم بین دوره های مورد انتظار زن رخ می دهد.
- الیگومنوره هنگامی که قاعدگی در فواصل بیشتر از 35 روز اتفاق میفتد.
- پلیمنوره مربوط به شرایطی که قاعدگی در فواصل 21 روز یا کمتر از آن رخ می دهد.
شایع ترین علت های حذف دوره های قاعدگی در زنان، عبارتند از:
شایع ترین علت های عدم قاعدگی در زنان، عبارتند از:
سطح استرس بالا
سطح استرس بیش از حد در زنان می تواند بر چرخه قاعدگی آن ها تأثیر منفی بگذارد و باعث دوره های از دست رفته یا نامنظم شود. در مواقعی که یک زن شرایط استرس زا بالایی را تجربه می کند بدن او در مقابله با این شرایط واکنش نشان می دهد و مغز تولید استروژن و سایر هورمون های تولید مثل مورد نیاز تخمک گذاری را قطع می کند و در نهایت منجر به قطع یک دوره قاعدگی می شود. بر همین اساس به خانم ها توصیه می شود حتماً بعد از کار استراحت کافی داشته باشند و راه های مدیریت استرس را یاد بگیرند و سعی کند شرایط استرس زا اطراف خود را کنترل کنند.
ورزش بیش از حد
اگرچه ورزش منظم برای سلامتی کلی همه افراد مفید است، اما ورزش بیش از حد می تواند برای خانم ها به خصوص برای افرادی که ورزشکار هستند تا حدودی اثرات منفی داشته باشد. در حقیقت، ورزش بیش از حد یکی از دلایل اصلی اختلال در چرخه قاعدگی است. مانند سایر هورمون های استرس، کورتیزول در پاسخ به هر گونه فشار جسمی آزاد می شود، که به نوبه خود می تواند انرژی لازم برای تنظیم هورمون های جنسی را مختل کند.
بررسی ها نشان می دهد که آمنوره ناشی از ورزش می تواند نشانه ای از کاهش انرژی باشد. بر همین اساس اهمیت دادن به مشکلات اسکلتی مربوط به کمبودهای تغذیه ای و هورمونی در خانم های که ورزش می کنند بسیار مهم است. در کنار استرس جسمی، چندین عامل دیگر مانند چربی بدنی کم و مصرف انرژی زیاد در حین ورزش در از بین رفتن دوره های قاعدگی در زنان ورزشکار نقش دارند.
کاهش چربی بدن
شاخص توده بدنی (BMI) زیر 18 یا 19 نشان دهنده کاهش چربی بدن می باشد که این شرایط می تواند بسیاری از عملکردهای هورمونی را در بدن خانم ها قطع کرده و به طور بالقوه تخمک گذاری را متوقف می کند و بر چرخه قاعدگی آن ها تأثیر می گذارد. چربی بدن برای ایجاد هورمون استروژن بسیار مهم است، که در صورت کم بودن می تواند به دوره های نامنظم و ضعف استخوان ها منجر شود. در حقیقت، افرادی که چربی بدن کمتری دارند، در معرض خطر بیشتری از ابتلا به شرایط جدی مانند بی اشتهایی و بولیمیا قرار می گیرند. افرادی که از بی اشتهایی و بولیمیا رنج می برند، اغلب دوره های غایب یا از دست رفته را تجربه می کنند.
خانم ها باید به این نکته توجه داشته باشند برای تخمک گذاری به مقدار مشخصی از چربی بدن نیاز دارند، بنابراین یک رژیم غذایی کم کالری و کم چربی برای خانم ها زیاد مناسب نیست. کارشناسان معتقدند برای حفظ عملکرد طبیعی قاعدگی، حفظ چربی بدن 17 تا 22 درصد مهم است. در حقیقت خانم ها باید قبل از شروع رژیم کاهش وزن یا شروع یک رژیم تمرینی جدید، همیشه با پزشک خود مشورت کنند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک عدم تعادل هورمون در خانم ها است که تخمک گذاری را تحت تأثیر قرار می دهد ومی تواند باعث دوره های نامنظم شود. علائم دیگر PCOS شامل آکنه، رشد بیش از حد مو و افزایش وزن است. در شرایط PCOS، میزان هورمون های جنسی از جمله استروژن، پروژسترون و تستوسترون افزایش می یابد. PCOS علاوه بر ایجاد دوره های نامنظم و ناباروری می تواند خطر دیابت و بیماری های قلبی را افزایش دهد.
PCOS در موارد شدید منجر به بروز عوارض زیر شود:
- چاقی
- ناباروری
- اختلالات خوردن
- سندرم متابولیک
- افسردگی و اضطراب
- خونریزی غیر طبیعی رحم
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت
- قطع نفس در خواب یا آپنه خواب
- سقط جنین یا زایمان زودرس
- سرطان پوشش رحم (سرطان آندومتر)
- دیابت حاملگی یا فشار خون بالا ناشی از بارداری
- استئاتواپاتیت غیر الکلی (التهاب شدید کبدی ناشی از تجمع چربی در کبد)
اختلال تیروئید
هر نوع نقص و اختلال در غده تیروئید مانند پرکاری تیروئید و چه تیروئید کم تحرک (کم کاری تیروئید)، می تواند باعث بی نظمی قاعدگی شود. غده تیروئید مسئول تولید هورمون کنترل کننده سوخت و ساز بدن می باشد که این هورمون بر بسیاری از هورمون های جنسی تأثیر می گذارد. تغییر در هورمون های استروژن و کورتیزول می تواند تخمک گذاری را متوقف کند، که به نوبه خود بر چرخه قاعدگی تأثیر می گذارد. بررسی ها نشان می دهد که پرکاری تیروئید اولیه یکی از دلایل اصلی حذف دوره های قاعدگی در زنان است. اختلال عملکرد تیروئید یک علت مهم ناهنجاریهای قاعدگی است.
مصرف بیش از حد الکل
طبق گفته موسسه ملی سوء مصرف الکل، نوشیدن الکل می تواند باعث دوره های نامنظم و همچنین ناباروری شود. نوشیدن بیش از حد و حتی متوسط می تواند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارد. سموم موجود در الکل می توانند باعث آسیب دائمی بافت شده و تعادل ظریف هورمونی را برای حفظ چرخه قاعدگی حساس کنند. در حقیقت، مصرف الکل به افزایش سطح هورمون های جنسی استروژن و تستوسترون مرتبط است. تغییرات در این هورمون ها تخمک گذاری را تحت تأثیر قرار می دهد، بنابراین در زمان قاعدگی و رسیدن به دوره های نامنظم تأثیر می گذارد. سموم الكل در زنان نه تنها منجر به دوره های نامنظم می شوند حتی احتمال تولد نوزاد سالم را كاهش می دهد.
سیگار کشیدن
همه ما می دانیم سیگار برای سلامتی مضر است. اما ذکر این نکته کاملا ضروری است که زنانی در معرض خطر بیشتری از دوره های نامنظم قرار دارند. استعمال دخانیات ممکن است میزان استروژن، پروژسترون، تستوسترون و سایر هورمون های دخیل در چرخه منظم قاعدگی را تغییر دهد. بررسی ها نشان می دهد که بی نظمی قاعدگی در بی اشتهایی عصبی با افسردگی، سیگار کشیدن و نوسانات در وزن بدن همراه است و به عنوان فشارهای متابولیکی می تواند منجر به تحریک اختلالات قاعدگی شود. بر همین اساس زنانی که سیگار می کشند علائم شدید پیش از قاعدگی و افزایش گرفتگی در دو یا چند روز را تجربه می کنند.
زنانی که سیگار می کشند و از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند، چندین برابر خطر ابتلا به بیماری های عروق کرونر و محیطی، حمله قلبی و سکته مغزی را در مقایسه با زنان غیر سیگاری که از داروهای ضد بارداری استفاده می کنند، افزایش می دهند. استعمال سیگار می تواند بارداری را برای زنان سخت کند و بر سلامتی کودک قبل و بعد از تولد تأثیر بگذارد.
سیگار کشیدن خطرات زیر را برای زنان افزایش می دهد:
- زایمان زودرس
- مرگ نوزاد قبل از تولد
- حاملگی خارج رحمی
- وزن کم نوزاد هنگام تولد
- ضعیف شدن وضعیت ریه ها
- شکاف های دهانی در نوزادان
- افزایش خطر شکاف کام و شکاف لب
- افزایش خطر ابتلا به کمبود توجه بیش فعالی (ADHD)
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (معروف به SIDS یا مرگ گهواره)
اگر والدین در سال اول زندگی کودک به استعمال سیگار خود ادامه دهند، کودک در معرض خطر عفونت گوش، بیماری های تنفسی مانند ذات الریه و برونشیت، مرگ ناگهانی ناگهانی در دوران نوزادی (SUDI) و بیماری مننژوکوک قرار دارد. استعمال دخانیات می تواند بر سلامت استخوان تأثیر بگذارد. زنان سیگاری نسبت به غیر سیگاری ها دارای استخوان های ضعیف تری هستند و خطر ابتلا به پوکی استخوان در آنها بیشتر است.
قرار گرفتن در معرض سموم دفع آفات
قرار گرفتن در معرض سموم دفع آفات می تواند بر هورمون ها تاثیر بگذارد و عملکرد سیستم غدد درون ریز را مختل کند. بررسی ها نشان می دهد که استفاده از سموم دفع آفات می تواند بر چرخه قاعدگی هم تأثیر داشته باشد. در حقیقت، زنانی که در معرض سموم دفع آفات قرار دارند ممکن است 60 تا 100 درصد چرخه های قاعدگی طولانی مدت، دوره های از دست رفته و خونریزی بین قاعدگی بیشتری را تجربه کنند. طبق بررسی های صورت گفته مسمومیت جیوه در محیط زیست می تواند تغییرات پاتوفیزیولوژیکی را در امتداد محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال و غدد جنسی ایجاد کند که با تغییر گردش خون هورمونها می تواند عملکردهای دستگاه تولید مثل زنان را تحت تأثیر قرار دهد.
کار در شیفت شب
زنانی که تغییرات زیادی در شیفت های کاری خودشان دارند به احتمال زیاد ممکن است دچار اختلالات قاعدگی شوند. هرچه برنامه کاری آن ها نوسان بیشتری داشته باشد، احتمال بروز مشکلات قاعدگی بیشتر خواهد بود. کار در شیفت شب منجر به اختلال در ریتم شبانه روزی بدن می شود که این اختلال به نوبه خود می تواند عملکردهای بیولوژیکی از جمله چرخه قاعدگی زنان را مختل کند. بررسی ها نشان می دهد زنانی که در شیفت های چرخشی کار می کنند چرخه قاعدگی نامنظم تری دارند. چرخش کار در شیفت می تواند شیوع بی نظمی چرخه قاعدگی را افزایش دهد.
رژیم غذایی نامناسب
یک رژیم غذایی مناسب برای سلامتی خانم ها بسیار مهم است و می تواند نقش مهمی در حفظ چرخه سالم قاعدگی آن ها داشته باشد. رژیم غذایی ضعیف با مواد مغذی، آنتی اکسیدان ها و غذاهای پروبیوتیکی ضعیف می تواند بر غدد آدرنال و تیروئید تأثیر بگذارد، که به نوبه خود می تواند باعث ایجاد تغییرات هورمونی قابل توجهی در بدن و حذف دوره های قاعدگی و یا غیر منظم شدن آن ها شود. همچنین، خوردن بیش از حد رژیم غذایی پر فیبر، می تواند سطح استروژن را کاهش داده و منجر به اختلالات قاعدگی شود. جدا از یک رژیم غذایی ضعیف، پرخوری هم می تواند بر سلامت زنان تاثیر منفی داشته باشد.
بررسی ها نشان می دهد آمنوره یا الیگومنوره در زنان با پرخوری بیش از حد شیوع بیشتری دارد. این می تواند به دلیل عوامل متابولیک و غدد درون ریز باشد. علاوه بر آن BMI بالا بین 25 تا 30 سال نیز با چرخه قاعدگی همراه است. بر همین اساس خانم ها باید برای رفع هر نوع مشکل قاعدگی خودد رژیم غذای مناسب را رعایت کنند و غذاهای آنتی اکسیدانی زیاد و پر مواد مغذی بخورند.
