انسداد سیستم ادراری

 اگر درمان نشود، علائم می توانند از نظر شدت شامل موارد زیر شود:

علائم خفیف

• درد
• تب
• عفونت

علائم شدید

• اختلال در عملکرد کلیه
• سپسیس (عفونت شدید خون)
• مرگ

شیوع انسداد مجاری ادراری

شیوع انسداد مجاری ادراری بسته به علت از 5 در 10000 تا 5 در 1000 متغیر است.

در كودكان، انسداد عمدتاً به دلیل نقص هنگام تولد در سیستم ادراری ایجاد می شود.

شیوع آن در مردان، به ویژه افراد مسن تر از 60 سال، بعلت بزرگ شدن غده پروستات بیشتر است.

علت انسداد سیستم ادراری

شایع ترین علل کلی انسداد سیستم ادراری عبارتند از:

علت انسداد در کودکان

ناهنجاری های ساختاری و نقایص مادرزادی مانند دریچه های قسمت پشتی مجرای ادرار (به نام دریچه های پیشابراه پشتی)

علت انسداد در بالغین

تشکیل سنگ در کلیه یا مجاری ادراری یا هر نقطه از سیستم ادراری

علت انسداد در سالمندان

بسیاری از دلایل احتمالی انسداد مجاری ادراری موارد زیر را شامل می شود:

• پولیپ ها در حالب
• لخته خون در حالب
• تومورها در مجرای ادرار یا در نزدیکی آن
• اختلالات عضلات یا اعصاب داخل مجرای مثانه
• جمع شدن انتهای تحتانی مجرای ادرار به مثانه (حالبوسل)
• هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) یا سرطان پروستات، تومورها و سنگ ها
• تومور، آبسه و کیست مثانه، گردن رحم، رحم، پروستات یا سایر اندام های لگن
• تشکیل بافت فیبروز داخل یا اطراف مجرای ادرار ناشی از جراحی، پرتودرمانی یا داروها (خصوصاً متیسرسید)

هیدرونفروز هر دو کلیه می تواند در دوران بارداری اتفاق بیفتد زیرا بزرگ شدن رحم مجرای ادرار را تحت فشار قرار می دهد.

تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است باعث کاهش انقباضات عضلانی شود. این حالت که معمولاً هیدرونفروز بارداری نامیده می شود، با پایان دوران بارداری برطرف می شود، اگرچه لگن و مجاری کلیه ممکن است پس از آن تا حدودی از هم فاصله بگیرند.

علائم انسداد سیستم ادراری

علائم انسداد سیستم ادراری به علت، محل و مدت زمان انسداد بستگی دارد. وقتی انسداد ناگهانی شروع شود و مثانه، مجرای ادرار و یا کلیه را تحریک کند، معمولاً باعث درد می شود. اگر کلیه ملتهب شود، می تواند باعث قولنج یا درد شدید کلیه شود.

قولنج کلیوی یک درد ناگهانی بین دنده ها و لگن می باشد که هر چند دقیقه یک بار احساس می شود و بعد از بین می رود.

ممکن است درد به بیضه یا ناحیه واژن انتشار یابد و منجر به تهوع و استفراغ شود.

انسداد مجرای ادرار، میزان ادرار را کاهش نمی دهد. اما انسداد مجرا در هر دو کلیه می تواند میزان ادرار را متوقف یا کاهش دهد.

انسداد مجرای ادرار یا مثانه ممکن است باعث درد، فشار و تحریک مثانه شود.

در انسدادی که بطور تدریجی ایجاد می شود احتمال دارد علائمی بروز نکند، یا باعث علائمی مانند خستگی و احساس درد در ناحیه پهلو شود.

بعضی اوقات، سنگ کلیه به طور موقت مجرای ادرار را مسدود می کند و باعث ایجاد درد می شود.

افرادی که عفونت ادراری دارند (UTI) احتمال دارد در ناحیه مثانه یا کلیه دچار چرک یا خون در ادرار، تب و ناراحتی شوند.

در صورت داشتن علائم زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید
• خون در ادرار
• مشکل در خروج ادرار
• درد همراه با تب و لرز
• درد همراه با حالت تهوع و استفراغ

علائم انسداد سیستم ادراری در جنین

انسداد سیستم ادراری می تواند در جنین متولد نشده باعث بروز مشکلات ادراری شود. یکی از علائم انسداد در جنین، کاهش سطح مایعات آمنیوتیک در رحم است، زیرا ادرار از اجزای مایع آمنیوتیک است.

جنینی که دارای انسداد است قادر به ادرار کردن نیست و در این صورت سطح مایعات آمنیوتیک در رحم پایین تر از حد طبیعی شده و منجر به عوارضی در  جنین یا زایمان می شود.

انواع انسداد سیستم ادراری

انواع مختلف انسداد مجرای ادراری، دلایل متفاوتی دارند که برخی از آن ها در بدو تولد بطور مادرزادی وجود دارند، عبارتند از:

ایجاد دو حالب در مجرای ادرار

تکثیر مجرای ادرار که احتمال شیوع آن در بدو تولد بیشتر است، باعث می شود که دو حالب در یک کلیه تشکیل شود.

مجرای ادرار دوم می تواند کاملا طبیعی باشد. اگر هر دو حالب به درستی کار نکند، ادرار می تواند به کلیه برگردد و باعث بروز مشکلات کلیوی شود.

 ناهنجاری اتصال مجرای ادراری

ناهنجاری در اتصال مجرای ادرار به مثانه یا کلیه می تواند باعث التهاب کلیه ها شود.

این ناهنجاری می تواند مادرزادی باشد یا با رشد عادی در كودكان در اثر آسیب یا زخم یا در موارد نادر بوسیله تومور ایجاد شود. اتصال غیر طبیعی بین مجرای ادرار و مثانه می تواند باعث برگشت مجدد ادرار به کلیه ها شود.

 یورتروسل

اگر مجرای ادرار خیلی باریک باشد و اجازه ندهد که ادرار به طور عادی جریان یابد، ممکن است منجر به ایجاد یک برآمدگی کوچک در مجرای ادراری شود.

برآمدگی می تواند جریان ادرار را مسدود کرده و باعث بازگشت ادرار به کلیه و احتمالاً آسیب کلیه شود.

 فیبروز رتروپریتونی

این اختلال نادر هنگامی رخ می دهد که بافت فیبری به دلایل مختلف مانند سرطان یا عوارض مصرف برخی داروها (مانند داروهای میگرن) در ناحیه پشت شکم رشد کرده و با انسداد مجرای ادرار و باعث برگشت مجدد ادرار به کلیه ها شود.

تشخیص انسداد سیستم ادراری

تشخیص زودرس انسداد سیستم ادراری بسیار مهم است، زیرا بیشتر موارد انسداد، قابل درمان هستند و در صورت عدم درمان می تواند منجر به آسیب برگشت ناپذیر کلیه شود. اغلب پزشکان قبل از تولد هنگام سونوگرافی های معمولی، اختلالات انسداد مجرای ادراری را تشخیص می دهند.

پزشکان غالباً پس از تولد سونوگرافی دیگری برای ارزیابی مجدد کلیه ها توصیه می کنند.

اگر پزشک مشکوک به انسداد سیستم ادراری شده باشد، امکان دارد برخی از آزمایش های جانبی و اسکن ها را برای تشخیص بهتر ارائه دهد.

برخی از این آزمایشات عبارتند از:

آزمایش خون و ادرار

پزشک به منظور تشخیص عملکرد کلیه، نمونه های خون و ادرار را برای علائم عفونت و وجود کراتینین بررسی می کند.

اسکن هسته ای کلیه

در اسکن هسته ای کلیه، مواد رنگی که حاوی مقداری ماده رادیواکتیو می باشد به بازو، تزریق می شود.

با استفاده از یک دوربین ویژه که می تواند مواد رادیواکتیویته را تشخیص دهد تصاویری تهیه می شود که این تصاویر به پزشک کمک می کند تا سیستم ادراری را بررسی و ارزیابی کند.

سیستوسکوپی

یک لوله کوچک همراه با دوربین و نور، از طریق یک برش کوچک در مجرای ادراری شما قرار می گیرد.

سیستم نوری به پزشک اجازه می دهد داخل مجرای ادرار و مثانه را مشاهده کند.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)

سی تی اسکن تصاویر مقطعی از کلیه ها، حالب و مثانه شما تهیه می کند و روشی بسیار دقیق به ویژه در شناسایی سنگ کلیه می باشد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

MRI شکمی از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت هایی که سیستم ادراری شما را تشکیل می دهند، استفاده می کند.

تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) به اندازه سونوگرافی یا سی تی اسکن دقیق نیست، اما در موارد خاص برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض اشعه، از MRI ​​به جای سی تی اسکن و سونوگرافی استفاده می شود.

سایر آزمایشات تصویربرداری، مانند سیستورتروگرافی (VCUG)، برای شناسایی محل انسداد در کودکانی که انسداد مثانه یا مجرای ادرار دارند، استفاده می شود.

سیستورتروگرافی می تواند تشخیص دهد که چه موقع ادرار از مثانه به داخل مجرای ادرار جریان می یابد و باعث ایجاد عفونت و انسداد می گردد.

آندوسکوپی

سونوگرافی از ناحیه پشت اندام های شکمی به پزشک اجازه می دهد کلیه ها و مجاری ادرار شما را مشاهده کند.

آندوسکوپی با آندوسکوپ انعطاف پذیر خاص (سیستوسکوپ) می تواند برای بررسی مجرای ادرار، پروستات و مثانه استفاده شود.

آندوسكوپ سفت و سخت یا انعطاف پذیر طولانی تر می تواند به مجاری ادراری یا کلیه منتقل شود تا نقاط انسداد را مشخص كند.

عوارض انسداد سیستم ادراری

به طور معمول، ادرار با فشار بسیار کمی از کلیه ها خارج می شود. در صورت انسداد جریان ادرار، ادرار به سمت کلیه برمی گردد و باعث التهاب کلیه و افزایش فشار بر روی ساختارهای داخلی آن می شود که به آن هیدرونفروز می گویند.

فشار زیاد ناشی از انسداد در نهایت می تواند به کلیه آسیب برساند و باعث از بین رفتن عملکرد آن و نارسایی کلیه شود.

هنگامی که جریان ادرار مسدود می شود، احتمال تشکیل سنگ های کلیوی بیشتر می شود.

انسداد جریان ادرار باعث ایجاد عفونت هم می شود. زیرا باکتری هایی که وارد مجاری ادراری می شوند نمی توانند از بدن خارج شوند.

همچنین اگر انسداد در هر دو کلیه رخ دهد، باعث نارسایی کلیه خواهد شد.

انسداد طولانی مدت مجاری ادرار می تواند باعث اختلال در انقباضات عضلانی ریتمیک شود. این عضله ها به طور عادی ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کند.

انسداد جزئی و کلی باعث بروز مشکلات یکسان می گردند، اما بیشتر آن ها، به ویژه آسیب کلیه، هنگام بروز انسداد کلی، شدیدتر می شوند.

پیش آگهی انسداد سیستم ادراری

پیش آگهی انسداد سیستم ادراری بستگی به این دارد که یک یا هر دو کلیه شما مبتلا شده باشند یا فقط یک کلیه درگیر شده است.

در افرادی که تنها یک کلیه دچار انسداد شده، کمتر احتمال ابتلا به انسداد سیستم ادراری مزمن وجود دارد.

کسانی که انسدادهای مکرر در یک یا هر دو کلیه دارند، احتمال دارد آسیب های کلیوی بیشتری را تجربه کنند.

انسداد معمولاً رفع می شود، اما در صورت عدم درمان، می تواند باعث آسیب کلیه شود. اما در بیشتر مواقع یک کلیه با عملکرد طبیعی برای حفظ بدن کافی می باشد.

بروز نارسایی دائمی کلیه به ندرت دیده می شود، مگر اینکه هر دو کلیه برای مدت طولانی یا چند هفته مسدود شده باشند.

پیش آگهی همچنین بستگی به علت انسداد دارد. به عنوان مثال، یک عفونت درمان نشده بیشتر از سنگ کلیه باعث آسیب کلیه می شود.

درمان انسداد سیستم ادراری

معمولاً درمان با هدف رفع علت انسداد انجام می شود. به عنوان مثال، اگر مجرای ادرار به دلیل بزرگ شدن خوش خیم یا سرطانی پروستات مسدود شده باشد، درمان می تواند شامل داروهایی مانند هورمون درمانی برای سرطان پروستات، عمل جراحی یا باز کردن مجرای ادرار با سیستم های گشاد کننده باشد.

درمان ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک ها برای معالجه عفونت های مرتبط باشد.

روش های جراحی

انسداد مجرای ادراری در صورتی که باعث درد شدید شود، نیاز به درمان فوری برای خارج کردن ادرار و رفع موقت مشکلات ناشی از انسداد دارد.

در این مواقع پزشک ممکن است روش های درمانی زیر را توصیه کند:

• سوند، اتصال لوله از طریق مجرای ادرار به مثانه برای تخلیه ادرار
• استنت مجرای ادرار، استفاده از یک لوله تو خالی در داخل مجرای ادرار
• نفروستومی جلدی، استفاده ازیک لوله درپشت کمر برای تخلیه کردن مستقیم کلیه

برای دفع سنگ هایی که جریان ادرار در مجرای ادرار یا کلیه را مسدود می کند، ممکن است سایر روش های درمانی مانند لیتوتریپسی یا جراحی آندوسکوپی مورد نیاز باشد.

اگر علت انسداد به سرعت درمان نشود، به خصوص اگر عفونت، نارسایی کلیه یا درد شدید وجود داشته باشد، مجاری ادراری ملتهب می شود.

در صورت بروز هیدرونفروز حاد که در اثر انسداد ایجاد شود، می توان ادرار را با اتصال یک لوله نرم از طریق پشت به کلیه (لوله نفروستومی) تخلیه کرد.

عوارض لوله نفروستومی یا استنت مجاری ادراری می تواند شامل جابجایی لوله و عفونت باشد. اگر محل انسداد مجرای ادراری باشد باید به سرعت بهبودی یابد، پزشک می تواند برای تخلیه ادرار، سوند لاستیکی نرم را درون مثانه قرار دهد.

استنت یک لوله شبکه مانند است که در داخل مجرای ادرار یا کلیه باز می شود. استنت زدن می تواند راه حلی برای مجرای ادرار باشد که به علت زخم یا دلایل دیگر باریک شده است و به طور معمول با استفاده از داروهای بی حسی موضعی انجام می شود.

جراحی انسداد مجرای ادرار احتمال دارد از طریق یکی از این روش های جراحی انجام شود:

روش های جراحی

جراحی لاپاروسکوپی

از طریق یک لوله کوچک با نور و دوربین انجام می شود.

جراح یک یا چند برش کوچک از طریق پوست ایجاد می کند تا لوله و سایر ابزارهای مورد نیاز برای جراحی را وارد سیستم ادراری کند.

جراحی باز

جراحی باز که طی آن جراحی از طریق یک برش در شکم شما انجام می گیرد.

عمده ترین تفاوت در بین این روش های جراحی، زمان ریکاوری بعد از عمل و تعداد و اندازه برش های مورد استفاده برای انجام جراحی است.

متخصص اورولوژی، نوع و بهترین روش جراحی برای معالجه وضعیت را تعیین می کند.