التهاب صفاق چیست؟

پریتونیت (Peritonitis) به التهاب صفاق یا همان لایه نازکی از بافت که داخل شکم و بیشتر اندام های آن را می پوشاند، گفته می شود. التهاب صفاق معمولاً در نتیجه عفونت قارچی یا باکتریایی ایجاد می شود. عفونت می تواند ناشی از آسیب شکمی، یک بیماری زمینه ای، یا یک وسیله درمانی مانند کاتتر دیالیز یا لوله تغذیه باشد.

انواع التهاب صفاق، عبارتند از:

• ثانویه
• آسپتیک (یا استریل)
• باکتریایی خودبخودی (SBP)

SBP نتیجه عفونت مایع در حفره صفاقی شماست. پریتونیت ثانویه معمولاً به دلیل عفونتی است که از دستگاه گوارش شما پخش می شود. اما پریتونیت آسپتیک با عفونت همراه نیست. پریتونیت یک بیماری جدی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر به موقع درمان نشود، عفونت ناشی از آن ممکن است انتشار یابد و جدی و خطرناک شود.

التهاب صفاق چه علائمی دارد؟

علائم بسته به علت اصلی عفونت متفاوت است. علائم شایع پریتونیت، عبارتند از:

• اسهال
• خستگی
• تب و لرز
• تهوع و استفراغ
• حساسیت در شکم
• کاهش میزان ادرار
• نفخ یا اتساع شکم
• تشنگی بیش از حد
• یبوست یا ناتوانی در دفع گاز
• بی اشتهایی یا از دست دادن اشتها
• درد در شکم که با حرکت یا لمس شدیدتر می شود.

اگر دیالیز صفاقی می شوید، مایع دیالیز شما ممکن است کدر به نظر برسد یا دارای لکه ها یا توده های سفید رنگ باشد. همچنین احتمال دارد متوجه قرمزی یا احساس درد در اطراف کاتتر خود شوید.

چه چیزی باعث پریتونیت می شود؟

نارسایی کلیه یا کبد می تواند باعث SBP شود. افرادی که برای نارسایی کلیه تحت دیالیز صفاقی قرار می گیرند نیز در معرض افزایش خطر ابتلا به SBP هستند.

عفونت صفاق ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. در بیشتر موارد، علت پارگی (سوراخ شدن) در دیواره شکم است. اگرچه نادر است، اما این وضعیت می تواند بدون پارگی شکم ایجاد شود.

علل شایع پارگی که منجر به پریتونیت می شود عبارتند از:

• اقدامات پزشکی، مانند دیالیز صفاقی. دیالیز صفاقی از لوله‌ها (کاتتر) برای حذف مواد زائد از خون شما استفاده می‌کند، زمانی که کلیه‌های شما دیگر نمی‌توانند این کار را به اندازه کافی انجام دهند. عفونت ممکن است در طول دیالیز صفاقی به دلیل محیط ناپاک، بهداشت نامناسب یا تجهیزات کثیف رخ دهد. پریتونیت همچنین ممکن است به عنوان یک عارضه جراحی دستگاه گوارش، استفاده از لوله های تغذیه یا روشی برای خارج کردن مایعات از شکم و به ندرت به عنوان عارضه کولونوسکوپی یا آندوسکوپی ایجاد شود.
• آپاندیس پاره شده، زخم معده یا کولون سوراخ شده. هر یک از این شرایط می تواند به باکتری ها اجازه دهد تا از طریق سوراخی در دستگاه گوارش وارد صفاق شوند.
• پانکراتیت. التهاب لوزالمعده شما (پانکراتیت) که با عفونت عارض شده است، اگر باکتری در خارج از پانکراس پخش شود، ممکن است منجر به پریتونیت شود.
• دیورتیکولیت. عفونت کیسه های کوچک در دستگاه گوارش شما (دیورتیکولوز) ممکن است در صورت پارگی یکی از کیسه ها و ترشح مواد زائد روده به داخل حفره شکم باعث پریتونیت شود.
• ضربه. آسیب یا تروما ممکن است با ورود باکتری ها یا مواد شیمیایی از سایر قسمت های بدن شما به صفاق، باعث پریتونیت شود.

پریتونیتی که بدون پارگی شکم ایجاد می شود (پریتونیت باکتریایی خود به خودی) معمولاً از عوارض بیماری های کبدی مانند سیروز است. سیروز پیشرفته باعث ایجاد مقدار زیادی مایع در حفره شکمی شما می شود. این تجمع مایع مستعد ابتلا به عفونت باکتریایی است.

چه عواملی خطر التهاب صفاق را افزایش می دهد؟

عواملی که خطر ابتلا به پریتونیت را افزایش می دهند عبارتند از:

• دیالیز صفاقی. پریتونیت می تواند در افرادی که تحت درمان دیالیز صفاقی قرار می گیرند رخ دهد.
• سایر شرایط پزشکی. برخی شرایط پزشکی خطر ابتلا به پریتونیت را افزایش می دهد، مانند: سیروز کبدی، آپاندیسیت، بیماری کرون، زخم معده، دیورتیکولیت و پانکراتیت.
• سابقه پریتونیت. هنگامی که پریتونیت داشتید، خطر ابتلای مجدد به آن ممکن است بیشتر از افرادی باشد که هرگز پریتونیت نداشته اند.

التهاب صفاقی چگونه درمان می شود؟

اولین قدم در درمان پریتونیت، تعیین علت اصلی آن است. درمان معمولاً شامل دارو برای درد است. آنتی بیوتیک های داخل وریدی (IV) سریع برای درمان عفونت باکتریایی مورد نیاز است.

اگر عفونت روده ای، آبسه شکمی یا پارگی آپاندیس دارید، ممکن است به جراحی برای برداشتن بافت عفونی نیاز داشته باشید. اما اگر تحت دیالیز کلیه هستید و پریتونیت دارید، ممکن است برای دریافت دیالیز بیشتر تا رفع عفونت صبر کنید. اگر عفونت ادامه یابد، ممکن است لازم باشد به نوع دیگری از دیالیز بروید. درمان شما باید به سرعت شروع شود تا از عوارض جدی و بالقوه کشنده جلوگیری شود.

اگر پریتونیت در شما تشخیص داده شود، در بیمارستان بستری خواهید شد. به طور معمول، بلافاصله شروع به دریافت آنتی بیوتیک های داخل وریدی یا داروهای ضد قارچ برای درمان عفونت می کنید. اگر نارسایی اندام ناشی از سپسیس به عنوان یک عارضه عفونت ایجاد شود، درمان های حمایتی اضافی ضروری خواهد بود. چنین درمان هایی ممکن است شامل مایعات داخل وریدی، داروهایی برای حفظ فشار خون و حمایت تغذیه ای باشد.

اگر پریتونیت مرتبط با دیالیز صفاقی دارید، ممکن است دارو دریافت کنید را دریافت کنید که مستقیماً به فضای صفاقی تزریق می شوند، استراتژی که برخی مطالعات گزارش داده اند که موثرتر از داروهای داخل وریدی است.

در بسیاری از موارد، جراحی اورژانسی مورد نیاز است، به خصوص اگر پریتونیت ناشی از شرایطی مانند آپاندیسیت، زخم معده سوراخ شده یا دیورتیکولیت باشد. بافت عفونی مانند ترکیدگی آپاندیس یا آبسه با جراحی برداشته می شود. هر بخشی از بافت صفاقی که در اثر عفونت آسیب جدی دیده باشد نیز همینطور خواهد بود.

در طول بستری شدن در بیمارستان، از نظر علائم سپسیس و شوک سپتیک که معمولاً نیاز به انتقال فوری به بخش مراقبت‌های ویژه دارند، به دقت تحت نظر خواهید بود.

پریتونیت چگونه تشخیص داده می شود؟

در شرایطی که علائم پریتونیت دارید، فورا به پزشک مراجعه کنید. تاخیر در درمان می تواند زندگی شما را به خطر بیندازد. پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی تان سوالاتی را می پرسد و یک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهد . این شامل لمس یا فشار دادن روی شکم است که احتمالاً باعث ناراحتی می شود. چندین آزمایش دیگر می تواند به پزشک در تشخیص پریتونیت کمک کند:

آزمایشات خون یک آزمایش خون که شمارش کامل خون (CBC) نامیده می شود، می تواند تعداد گلبول های سفید (WBC) و گلبول های قرمز (RBC) شما را اندازه گیری کند. تعداد بالای WBC معمولاً نشانه التهاب یا عفونت است. تعداد کم RBC ممکن است نشان دهنده خونریزی داخل شکمی باشد. کشت خون می تواند به شناسایی باکتری های عامل عفونت یا التهاب کمک کند.

تست های تصویربرداری تست های تصویربرداری، مانند سی تی اسکن و اشعه ایکس، می توانند هر گونه سوراخ در صفاق شما را نشان دهند.

تجزیه و تحلیل مایعات اگر مایعی در شکم شما تجمع یافته است، پزشک می تواند با استفاده از یک سوزن مقداری از آن را برداشته و برای تجزیه و تحلیل مایعات به آزمایشگاه بفرستد. کشت مایع همچنین می تواند به آنها در شناسایی باکتری ها کمک کند.

اگر تحت دیالیز هستید، پزشک ممکن است پریتونیت را بر اساس ظاهر مایع دیالیز کدر تشخیص دهد.

عوارض پریتونیت چیست؟

التهاب صفاقی در شرایطی که به موقع درمان نشود، عفونت ممکن است وارد جریان خون و باعث شوک و آسیب به سایر اندام های شما شود. این وضعیت می تواند کشنده باشد. عوارض بالقوه SBP عبارتند از:

• سندرم هپاتورنال، که نارسایی پیشرونده کلیه در افراد مبتلا به بیماری پیشرفته کبدی است
• سپسیس، که یک واکنش شدید است که زمانی رخ می دهد که جریان خون توسط عوامل عفونی غلبه کند.
• آنسفالوپاتی کبدی، که از دست دادن عملکرد مغز است که زمانی رخ می دهد که کبد دیگر نتواند مواد سمی را از خون شما حذف کند.

عوارض بالقوه پریتونیت ثانویه عبارتند از:

• یک آبسه داخل شکمی
• روده گانگرنوز که بافت مرده روده است.
• شوک سپتیک، که با فشار خون پایین خطرناک مشخص می شود
• چسبندگی داخل صفاقی، که نوارهایی از بافت فیبری هستند که به اندام های شکمی می پیوندند و می توانند باعث انسداد روده شوند

چگونه از التهاب صفاق پیشگیری کنیم؟

در بسیاری از موارد، ممکن است بتوانید با انجام اقداماتی برای جلوگیری از عفونت ها یا شرایطی که منجر به آن می شود، از پریتونیت پیشگیری کنید.

اگر تحت دیالیز هستید:

• قبل از دست زدن به کاتتر دست ها و ناخن های خود را بشویید.
• پوست اطراف کاتتر را روزانه تمیز کنید.
• دستورالعمل های پزشک خود را در مورد مراقبت و نگهداری از لوازم پزشکی خود دنبال کنید.

همچنین بهتر است راهکارهای زیر در نظر بگیرید:

• مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) که با زخم معده مرتبط هستند، را محدود کنید.
• علائم آپاندیسیت یا یک مورد تشخیص داده شده آپاندیسیت را دارید، فورا به دنبال درمان باشید.
• در شرایطی که الکل مصرف می کنید در معرض خطر ابتلا به سیروز کبدی هستید، بهتر است برای ترک مصرف الکل اقدام کنید.
• از کاندوم یا سایر روش های محافظتی برای جلوگیری از ابتلا به عفونت های مقاربتی (STIs) که می تواند منجر به PID شود، استفاده کنید.

سخن آخر

در صورت ابتلا به التهاب صفاق، گزینه درمانی شما به علت عفونت و میزان پیشرفت آن قبل از شروع درمان بستگی دارد. داروها و جراحی معمولاً قادر به درمان عفونت هستند. اگر درمان به موقع شروع نشود، عفونت ممکن است به سایر قسمت های بدن انتشار یابد. اگر سایر اندام ها آسیب ببینند، بهبودی به سلامت کلی شما و میزان آسیب وارد شده بستگی دارد.