آرتریت گیجگاهی (Giant cell arteritis) در حقیقت التهاب غشای پوشاننده شریان ها است. در اغلب اوقات شریان ها در سر فرد خصوصاً گیجگاه ها درگیر این بیماری خواهد شد. به همین خاطر به بیماری التهاب سرخرگی غول یاخته ای، آرتریت گیجگاهی نیز گفته می شود. ابتلا به آرتریت گیجگاهی معمولاً باعث بروز علائمی مثل سردرد، حساسیت پوست سر، درد فک و مشکلات بینایی در فرد خواهد شد. این بیماری جدی بوده در صورت درمان نشدن این بیماری ممکن است منجر به نابینایی فرد مبتلا شود.
درمان سریع با داروهای کورتیکواستروئیدی معمولاً علائم شریانی بیماری آرتریت گیجگاهی را تسکین داده و ممکن است مانع بروز نابینایی شود. به احتمال زیاد بعد از شروع روند درمانی وضعیت بهتری خواهید داشت اما ممکن است حتی با وجود درمان بازهم بیماری عود کند. در نتیجه در طی دوران درمان با کورتیکو استروئیدها بازهم باید برای معاینه به پزشک مراجعه کرده و تحت نظر باشید.
علت آرتریت گیجگاهی
در صورت ابتلا به بیماری آرتریت گیجگاهی، غشای پوشاننده داخل شریان ها ملتهب و متورم خواهد شد. این تورم باعث کاهش روند جریان خون داخل رگ های خونی شده و در نتیجه میزان خون، اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز کمتر از میزان مورد نیاز به بافت های بدن شما خواهد رسید. تقریباً هر شریان بزرگ یا متوسطی ممکن است در جریان این بیماری دچار آسیب دیدگی شود، اما تجربه نشان داده است که تورم ناشی از این بیماری بیشتر شریان های موجود در گیجگاهی سر را درگیر خواهد کرد. گیجگاهی در قسمت جلویی گوش ها قرار گرفته و تا پوست سر ادامه پیدا می کند.
علت اصلی التهاب این شریان ها به طور دقیق مشخص نیست اما تصور بر این است که سیستم ایمنی بدن به دیواره شریان ها حمله کرده و موجب التهاب آن ها می شود. برخی از ژن ها و عوامل محیطی نیز ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
عوامل خطر آرتریت گیجگاهی
عوامل متعددی می تواند احتمال ابتلا به بیماری آرتریت گیجگاهی را افزایش دهد.
این عوامل شامل موارد زیر می شود:
- جنسیت. احتمال ابتلای زنان به این بیماری تقریباً دو برابر بیشتر از مردان است.
- سابقه خانوادگی. گاهی اوقات این بیماری در بین خانواده ها شیوع خواهد داشت.
- نژاد و منطقه جغرافیایی. این بیماری بیشتر در بین سفید پوستان جمعیت اروپای شمالی یا نژادهای اسکاندیناوی شایع است.
- پلی میالژی روماتیکا. ابتلا به بیماری پلی میالژی روماتیکا احتمال ابتلای فرد به بیماری آرتریت گیجگاهی را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد.
- سن. بیماری آرتریت گیجگاهی تنها افراد بزرگسال و بالغ را درگیر کرده و به ندرت ممکن است فردی زیر 50 سال به این بیماری مبتلا شود. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری در سنین بین 70 تا 80 سال شروع به بروز علائم و نشانه های این بیماری می کنند.
علائم آرتریت گیجگاهی
شایع ترین علائم و نشانه های ابتلا به آرتریت گیجگاهی شامل سردرد و حساسیت پوست سر خواهد بود که معمولاً شدید بوده و هر دو گیجگاه را درگیر می کند. این دردسر ناشی از بیماری ممکن است به تدریج بدتر شده، به صورت موقتی ظاهر شده و پس از ناپدید شدن بعد از مدتی دوباره ظاهر شود.
به طور کلی علائم و نشانه های آرتریت گیجگاهی شامل موارد زیر می شود:
- تب
- خستگی
- کاهش وزن ناخواسته
- حساسیت به پوست سر
- درد فک هنگام جویدن یا باز کردن بیش از حد دهان
- درد مداوم و شدید سر، معمولاً در ناحیه گیجگاهی سر
- از دست دادن ناگهانی بینایی یک چشم به صورت دائمی
- از دست دادن بینایی یا دو بینی به ویژه در افرادی که درد فک دارند.
درد و خشکی گردن، شانه ها یا لگن نیز از جمله علائمی است که در صورت ابتلا به بیماری پلی میالژی روماتیکا شایع است. نکته بسیار جالب این است که در حدود 50 درصد از مبتلایان به بیماری آرتریت گیجگاهی علاوه بر این بیماری مبتلا به بیماری میالژی روماتیکا هستند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز سردردهای جدید و مداوم یا بروز هر یک از علائم و نشانه های ذکر شده در قسمت علائم بالا، بدون درنگ یا از دست دادن لحظه ای به پزشک مراجعه کنید. دقت داشته باشید که در صورت ابتلا به آرتریت گیجگاهی هر چه سریع تر تحت درمان قرار بگیرید، بدون شک عوارض جانبی کاهش یافته و درمان مؤثر تر خواهد بود.
عوارض آرتریت گیجگاهی
معمولاً عوارض جانبی ناشی از این بیماری شامل موارد زیر می شود:
- سکته مغزی. این یک عارضه غیر معمول یکی از عوارض جانبی آرتریت گیجگاهی است.
- کوری. کاهش جریان خون به چشم در نتیجه این بیماری می تواند باعث از بین رفتن ناگهانی و بدون درد بینایی یک چشم یا به ندرت هر دو چشم به صورت همزمان شود. از دست دادن بینایی معمولاً دائمی و غیر قابل بازگشت خواهد بود.
- آنوریسم آئورت. آنوریسم برآمدگی است که در رگ های ضعیف خونی به وجود می آید. این عارضه معمولاً در شریان بزرگی که از مرکز سینه و شکم شما (آئورت) به سمت پایین کشیده شده اند، بروز پیدا می کند. این عارضه خطرناک بوده و ممکن است آنوریسم آئورت دچار آسیب دیدگی شده و باعث خونریزی داخلی و مرگ فرد شود. از آن جا که این عارضه ممکن است تا سال ها بعد از تشخیص بیماری آرتریت گیجگاهی اتفاق بیفتد، پزشک باید به صورت سالیانه با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس، سونوگرافی و سی تی اسکن وضعیت آئورت شما را مورد بررسی منظم قرار دهد.
تشخیص آرتریت گیجگاهی
تشخیص شریان آرتریت گیجگاهی کار دشواری است زیرا علائم و نشانه های اولیه این بیماری بسیار شبیه بیماری های شایع دیگر است. به همین دلیل پزشک برای تشخیص ابتدا شروع به رد کردن احتمال ابتلا به بیماری های دیگر کرده و نهایتاً به سراغ بیماری آرتریت گیجگاهی خوهد رفت. علاوه بر سؤال در مورد علائم و تاریخچه پزشکی، پزشک احتمالاً معاینه جسمی انجام داده و شریان های گیجگاهی شما را مورد توجه ویژه قرار خواهد داد. معمولاً یک یا هر دو گیجگاه قرار گرفته در جلوی سر حساس شده و شاید حتی ظاهر آن نیز به علت ابتلا به این بیماری تغییر کرده باشد.
همچنین پزشک ممکن است برای تشخیص آزمایش های زیر را نیز تجویز کند:
آزمایش های خون
برای تشخیص این بیماری یا بررسی وضعیت تأثیر گذاری شیوه درمانی، پزشک ممکن است از آزمایشات زیر استفاده کند:
پروتئین واکنشی سی (CRP). این آزمایش میزان وجود ماده ای در کبد را مورد برررسی قرار خواهد داد.
سرعت رسوب گلبول های قرمز خون. این آزمایش معمولاً به عنوان sed rate شناخته شده و سرعت رسوب و ته نشینی گلبول های قرمز داخل خون را اندازه گیری خواهد نمود. سلول های قرمزی که به سرعت ته نشین می شوند ممکن است نشان دهنده التهاب در بدن فرد باشند.
آزمایش های تصویربرداری
ممکن است برای تشخیص ابتلای فرد به آرتریت گیجگاهی و نظارت بر پاسخ شما به شیوه های درمانی به کار گرفته شده، انجام آزمایشات زیر نیز مورد نیاز باشد:
سونوگرافی داپلر. در این آزمایش از امواج صوتی برای تولید تصویر جریان خون در رگ های خونی فرد استفاده خواهد شد.
تصویربرداری ام آر آی (MRI). در این شیوه تصاویر دقیقی از رگ های خونی بیمار به دست خواهد آمد که به تشخیص دقیق تر این بیماری یا بیماری با علائم مشابه کمک خواهد کرد. البته دقت داشته باشید که برای انجام این آزمایش باید داخل یک دستگاه لوله ای قرار بگیرید.
برش نگاری با گسیل پوزیترون. در صورتی که پزشک به ابتلای شما به بیماری آرتریت گیجگاهی مشکوک باشد ممکن است انجام شیوه تصویر برداری برش نگاری با گسیل پوزیترون یا همان PET را توصیه کند. در این آزمایش از محلول ردیاب که حاوی مقدار کمی رادیواکتیو است استفاده خواهد شد تا تصاویر دقیقی از رگ های خونی بزرگ گرفته شده و هر گونه التهاب در داخل این شریان ها به خوبی مشخص شود.
بیوپسی (نمونه برداری)
بهترین شیوه برای تأیید تشخیص بیماری آرتریت گیجگاهی نمونه برداری از شریان گیجگاهی فرد خواهد بود. این شریان نزدیک به پوست سر در جلوی گوش ها قرار گرفته و تا قسمت بالای سر نیز ادامه پیدا می کند. این عمل معمولاً به صورت سرپایی و با استفاده از بی حسی موضعی انجام خواهد گرفت. این شیوه ممکن است با جای زخم و کمی درد نیز همراه باشد. سپس نمونه برداشته شده از شریان های گیجگاهی برای بررسی دقیق تر و میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.
در صورتی که مبتلا به آرتریت گیجگاهی هستید، شریان ها اغلب نشان دهنده التهاب بوده و باعث بزرگ شدن غیر عادی سلول ها می شوند به همین خاطر نام دیگر این بیماری سلول های غول پیکر است. نکته بسیار مهم در مورد این بیماری این است که ممکن است با وجود ابتلا به آرتریت گیجگاهی، نتیجه نمونه برداری شما منفی باشد. در صورتی که نتایج به دست آمده از این آزمایش مشخص نبود، پزشک ممکن است نمونه برداری از شریان گیجگاهی قسمت دیگر سر فرد را توصیه کند.
درمان آرتریت گیجگاهی
درمان اصلی بیماری آرتریت گیجگاهی شامل تجویز دوز بالای داروی کورتیکواستروئید مانند پردنیزون خواهد بود. از آنجا که درمان فوری برای جلوگیری از کاهش بینایی فرد مبتلا ضروری است، احتمالاً پزشک حتی قبل از تأیید تشخیص با نمونه برداری شریانی، درمان با کورتیکواستروئید را شروع کند. احتمالاً طی چند روز پس از شروع درمان احساس بهتری خواهید داشت. البته اگر قبل از شروع درمان با کورتیکواستروئیدها دچار کاهش بینایی شده باشید، بهبود بینایی تقریباً غیر ممکن خواهد بود. با این وجود در بعضی از موارد ممکن است چشم بتواند بعد از شروع درمان تا حدی بینایی از دست رفته خود را به حالت قبلی خود بازگرداند.
ممکن است برای درمان آرتریت گیجگاهی 1 تا 2 سال نیاز به مصرف داروهای تجویزی داشته باشید. البته بعد از گذشت ماه اول پزشک ممکن است به تدریج دوز داروی تجویزی را کاهش داده و نهایتاً با نزدیک شدن به پایان دوره درمان میزان آن را به حداقل ممکن برای کنترل التهاب برساند.
برخی از علائم مثل سردرد نیز با شروع درمان کاهش خواهد یافت. البته بعد از درمان ممکن است علائم بیماری پلی مالاژیا روماتیکا ظاهر شود. علائم این بیماری نیز معمولاً با افزایش نسبی دوز کورتیکو استروئیدها قابل درمان خواهد بود. علاوه بر این پزشک ممکن است مصرف داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی به نام متوترکسات را برای فرد مبتلا تجویز کند.
مکمل های دارویی
مصرف کورتیکو استروئیدها ممکن است در طولانی مدت موجب بروز عوارض جانبی مثل پوکی استخوان، فشار خون بالا و ضعف عضلات شود. برای بررسی این عوارض جانبی احتمالی، پزشک احتمالاً تراکم استخوان شما را مورد بررسی قرار داده و برای جلوگیری از پوک شدن استخوان ها مصرف مکمل های کلسیم، ویتامین D یا داروهای مؤثر دیگر را تجویز خواهد کرد.
سبک زندگی و درمان های خانگی آرتریت گیجگاهی
در صورتی که بیماری آرتریت گیجگاهی به سرعت شناسایی شده و تحت درمان قرار گیرد، نتیجه درمان فوق العاده خواهد بود. علائم فرد مبتلا نیز بعد از شروع درمان با کورتیکو استروئید ها بهبود یافته و احتمال درگیر شدن بینایی شما به حداقل ممکن خواهد رسید.
بهتر است برای مدیریت علائم بیماری و کنار آمدن با عوارض جانبی داروهای مصرفی از راه کارهای زیر استفاده کنید:
- داشتن رژیم غذایی سالم. مصرف غذاهای سالم می تواند تا حد زیادی از بروز مشکلات احتمالی مثل نازک شدن استخوان ها، فشار خون بالا و دیابت جلوگیری کند. در نتیجه بهتر است میوه ها، سبزیجات تازه، غلات سبوس دار، گوشت، مرغ و ماهی بدون چربی را به رژیم غذایی خود اضافه کرده و مصرف نمک و شکر را تا حد امکان محدود کنید. مطمئن شوید که در طول روز به میزان کافی کلسیم و ویتامین D دریافت می کنید.
- ورزش منظم. ورزش منظم هوازی مثل پیاده روی می تواند به جلوگیری از پوکی استخوان، درمان فشار خون بالا و دیابت کمک کند. همچنین ورزش کردن به صورت منظم برای قلب و ریه ها مفید بوده و تا حد زیادی می تواند روحیه شما در فرآیند درمانی را بهبود ببخشد. اگر عادت به ورزش کردن ندارید بهتر است به آرامی ورزش را شروع کرده و رفته رفته میزان و شدت ورزش خود را افزایش دهید. با این کار تا حد زیادی از بروز آسیب دیدگی جلوگیری خواهید کرد.
- معاینه منظم. بهتر است به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و در طول دوره درمان تحت نظر پزشک باشید.
- در مورد مصرف آسپرین با پزشک صحبت کنید. از آن جایی که مصرف مقدار کمی آسپرین احتمال بروز نابینایی و سکته مغزی را کاهش می دهد. بهتر است از پزشک خود در مورد مصرف آسپرین به صورت روزانه سؤال کنید.
حمایت و پشتیبانی
بهتر است اطلاعات خود در مورد بیماری آرتریت گیجگاهی را افزایش دهید. زیرا در صورت داشتن اطلاعات کافی می توانید در مورد انتخاب بهترین شیوه درمانی تصمیم گرفته و به نحو مؤثرتری بیماری را کنترل کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً بعد از بروز علائم این بیماری به پزشک عمومی مراجعه خواهید کرد. پزشک نیز با توجه به تشخیص اولیه و علائم شما را به متخصص چشم پزشک، متخصص سیستم عصبی (نورولوژیست) متخصص بیماری های مفصلی، استخوانی و عضلانی (روماتولوژیست) ارجاع خواهد داد. از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.
بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
بهتر است در مورد بیماری آرتریت گیجگاهی سؤالات زیر را مطرح کنید:
- به چه آزمایشاتی نیاز خواهم داشت؟
- آیا درمان دارویی توصیه شده ممکن است عوارض جانبی داشته باشد؟
- برای چه مدتی باید از دارو استفاده کنم؟
- آیا باید رژیم غذایی خاصی داشته باشم؟
- مبتلا به بیماری های دیگری هستم. چگونه می توانم این بیماری ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا برگه چاپ شده در مورد این بیماری دارید که با خود به منزل ببرم؟ برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه چه سایتی را توصیه می کنید؟
سوالات پزشک از بیمار
پزشک ممکن است در حین فرآیند تشخیص و درمان سؤالات زیر را از شما بپرسد. در نتیجه بهتر است آمادگی پاسخ دادن به این سؤالات را داشته باشید:
- علائم شما تا چه میزان شدید است؟
- آیا عاملی باعث بهبود علائم شما می شود؟
- آیا عاملی باعث شدت گرفتن علائم شما می شود؟
- علائم این بیماری به صورت موقتی ظاهر می شود یا دائمی است؟
خلاصه
آرتریت گیجگاهی در حقیقت التهاب غشای پوشاننده شریان ها است. در اغلب اوقات شریان ها در سر فرد خصوصاً گیجگاه ها درگیر این بیماری خواهد شد. ابتلا به آرتریت گیجگاهی معمولاً باعث بروز علائمی مثل سردرد، حساسیت پوست سر، درد فک و مشکلات بینایی در فرد خواهد شد. درمان سریع با داروهای کورتیکواستروئیدی معمولاً علائم شریانی بیماری آرتریت گیجگاهی را تسکین داده و ممکن است مانع بروز نابینایی شود. به احتمال زیاد بعد از شروع روند درمانی وضعیت بهتری خواهید داشت اما ممکن است حتی با وجود درمان بازهم بیماری عود کند.
آخرین دیدگاه‌ها