چاقی در نوجوانان

چاقی در نوجوانان یک مشکل پیچیده سلامتی است که به دلیل عوامل مختلف رخ می دهد. چاقی خطر ابتلا به بیماری های مزمن، مانند دیابت نوع 2، را در دراز مدت افزایش داده و بر رشد و کیفیت زندگی نوجوانان تأثیرات نامطلوبی می گذارد.

والدین معمولا نسبت به چاقی فرزندان نوجوان خود احساس نگرانی می کنند. اما خوشبختانه  مداخله به موقع می تواند سلامت نوجوانان مبتلا به چاقی را بهبود بخشیده و از ابتلا آنها به بیماری های مزمن پیشگیری کند.

چه زمانی نوجوان چاق محسوب می شود؟

به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC)، یک نوجوان با BMI در صدک 95 یا بالاتر چاق در نظر گرفته می شود. صدک نموداری است که مقیاس وزن را بر اساس سن بررسی می کند. صد 97 به عنوان حد بالای اضافه وزن در نظر گرفته می شود.

محدوده صدک	دسته وزن
کمتر از 5	کم وزن
صدک بین 5 و 85	طبیعی یا سالم
صدک 85 تا صدک 95	اضافه وزن
صدک 95 و بیشتر	چاق

توجه: BMI یا شاخص توده بدنی نمی تواند مقدار چربی بدن را مشخص کند. برای اندازه گیری درصد چربی بدن از روشی به نام امپدانس بیوالکتریک (BIA) استفاده می شود.

دلایل چاقی نوجوانان چیست؟

علت ابتلا نوجوانان به چاقی بسیار پیچیده بوده و ناشی از عوامل مختلف است.

مهمترین علل چاقی نوجوانان عبارتند از:

ژنتیک

بررسی ها نشان می دهد که بین40 تا 77 درصد از تغییرات وزن بدن ناشی از مسائل ژنتیکی است. ژن ها نه تنها ترکیب بدن فرد را کنترل می کنند بلکه با تأثیر بر احساس گرسنگی و سیری می توانند میزان اشتها و مصرف غذا را نیز تغییر دهند. به عبارت دیگر چاقی افراد اغلب به دلیل تعامل پیچیده ژن ها و عوامل محیطی مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی رخ می دهد.

عادات غذایی ناسالم

بررسی ها نشان می دهد که 19 درصد افراد در سنین 2 تا 19 سالگی چاق هستند. دلیل عمده آن افزایش مصرف غذاهای پرکالری و سرشار از چربی های اشباع شده، نمک و شکر است. علاوه بر آن، بیشتر نوجوانان دارای عادات غذایی نامناسبی هستند. به عنوان مثال، بررسی ها نشان می دهد که از هر ده نوجوان فقط یک نفر از میوه و سبزیجات در رژیم غذایی خود استفاده می کند.

عدم تحرک کافی

کمبود فعالیت بدنی ممکن است بیش از رژیم غذایی پرکالری در افزایش وزن بدن نقش داشته باشد. یکی از دلایل قابل توجه برای کم تحرکی نوجوانان، صرف کردن وقت زیاد در پای صفحات نمایشگر مانند لپ تاپ، تبلت، گوشی و یا تلوزیون است. مصرف تنقلات و نوشیدنی های شیرین در حین کار با لپ تاپ و سایر لوازم الکترونیکی باعث کاهش تحرک، افزایش کالری دریافتی و در نتیجه ابتلا به چاقی می شود.

کم خوابی

بررسی ها نشان می دهد کمبود خواب نقش بسیار مهمی در افزایش وزن بدن دارد. دیر رفتن به رختخواب، کوتاه بودن زمان خواب و نداشتن برنامه خواب منظم در مجموع باعث کاهش کیفیت خواب می شود. بررسی ها نشان می دهد که کم خوابی باعث ایجاد استرس کاذب در بدن می شود. در نتیجه میزان هورمون کورتیزول افزایش یافته و باعث انباشته شدن چربی ها در بدن می شود.

استرس

استرس مزمن خطر اضافه وزن و چاقی را در نوجوانان افزایش می دهد. نوجوانان به دلیل استرس در خوردن غذاهای پرکالری مانند شکلات و بستنی افراط می کنند. استرس همچنین ممکن است خطر کمبود خواب و سوء مصرف مواد را افزایش دهد، که به نوبه خود ممکن است منجر به چاقی شود.

ابتلا به بیماری های زمینه ای

سندرم کوشینگ، سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS و کم کاری تیروئید جزء اختلالات غدد درون ریز هستند که صرف نظر از سایر عوامل می توانند باعث اضافه وزن یا چاقی در نوجوانان شوند. بیماری های ژنتیکی مانند کمبود گیرنده لپتین و داروهای خاصی که برای درمان اختلالات خلقی یا بی خوابی استفاده می شود نیز در ابتلا نوجوانان به چاقی نقش بسیار مهمی دارند.

علاوه بر این، مسائل اقتصادی اجتماعی و کاهش متابولیسم بدن نیز می توانند منجر به چاقی در نوجوانان شوند.

عوارض احتمالی چاقی در نوجوانان چیست؟

چاقی می تواند خطر ابتلا به برخی بیماری ها را افزایش داده و در نتیجه سلامت جسمی و روحی بلند مدت یک نوجوان را تحت تأثیر قرار دهد. مهمترین عوارض چاقی عبارتند از:

• بالا بودن سطح کلسترول و افزایش فشار خون که هر دو از عوامل خطرناک برای ابتلا به بیماری های قلبی هستند.
• بالا بودن سطح قند خون به دلیل مقاومت به انسولین، که با گذشت زمان، به دیابت نوع 2 تبدیل می شود. دیابت در صورت عدم کنترل، می تواند باعث ابتلا به مشکلات کلیوی شود.
• بیماری های مفصلی، مانند آرتروز، که در آن مفاصل بدن به دلیل استرس ناشی از وزن اضافه ضعیف و دچار التهاب می شوند.
• آپنه خواب یکی دیگر از عوارض چاقی است. آپنه خواب وضعیتی است که در آن تنفس بیمار در طول خواب برای مدت کوتاهی به صورت ناگهانی متوقف شده و باعث پریدن بیمار از خواب می شود. سایر مشکلات تنفسی مانند آسم نیز جزء عوارض چاقی هستند.
• افسردگی و اضطراب که به تدریج ایجاد شده و با کاهش اعتماد به نفس و ایجاد تصویر منفی از خود باعث انزوا، افسردگی و اضطراب در نوجونان مبتلا به چاقی می شود.

علاوه بر آن چاقی خطر ابتلا به برخی دیگر از بیماری ها مانند کبد چرب غیر الکلی را نیز در نوجوانان افزایش می دهد.

علائم چاقی در نوجوانان چیست؟

وجود چربی های بیش از حد در قسمت های مختلف بدن اصلی ترین علامت چاقی است. برخی دیگر از علائم شایع چاقی در نوجوانان عبارتند از:

• تنگی نفس در حین فعالیت بدنی
• چین خوردن پوست اطراف شکم و پشت شانه ها
• وجود ترک های پوستی بر روی باسن، ران و شکم
• ژنیکوماستی، وضعیتی که در آن تجمع بافت های چربی در ناحیه پستان مردان رخ می دهد.
• تیرگی و ضخیم شدن پوست گردن، کشاله ران و زیر بغل که با اصطلاح پزشکی آکانتوزنیگریکانس شناخته می شود.

درمان چاقی در نوجوانان چیست؟

درمان چاقی به عوامل مختلفی مانند سن، وضعیت کلی سلامت و شدت چاقی نوجوان بستگی دارد. درمان چاقی نوجوانان معمولاً شامل موارد زیر است:

مشاوره با متخصص تغذیه: در این روش متخصص تغذیه بر اساس سن، وزن نهایی و وضعیت سلامتی نوجوان در حال رشد، یک رژیم غذایی مناسب را برنامه ریزی می کند. این رژیم غذایی شامل مواد مغذی مورد نیاز برای رشد نوجوان و همچنین مواد غذایی است که باید از خوردن آنها اجتناب کرد. متخصص تغذیه با بررسی پیشرفت در کاهش وزن به تدریج تغییراتی را در رژیم غذایی ایجاد می کند.

انجام تمرینات ورزشی: یک مربی تربیت بدنی بر اساس سن، وزن، وضعیت سلامتی، مدت زمان کلاس و میزان علاقمندی، تمرینات ورزشی مناسب را برای فرزند نوجوان شما برنامه ریزی می کند. برنامه ورزشی نیز درست مانند رژیم غذایی، دارای اهداف کاهش وزن محدود به زمان است که به صورت دوره ای بررسی شده و در صورت نیاز تغییراتی در آن داده می شود. فراوانی و نوع ورزش زیر نظر مربی و بر اساس الگوی کاهش وزن تغییر می کند.

رفتاردرمانی: رفتار درمانی فردی یا گروهی به نوجوانان کمک می کند تا درباره احساس خود در مورد چاقی و مشکلات ناشی از آن با یک متخصص بهداشت روان صحبت کنند. تخلیه احساسات باعث می شود تا فرزند نوجوان شما استرس کمتری را تجربه کند، اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده و برای رسیدن به وزن سالم تلاش بیشتری کند.

به نوجوانان مبتلا به چاقی مرضی توصیه می شود سایر روش های درمانی مانند مصرف دارو و جراحی چاقی مانند بای پس معده را نیز در نظر داشته باشند. چاقی مفرط یا چاقی مرضی به اضافه وزن بیشتر از 45 کیلوگرم گفته می شود.  این روشهای درمانی در کنار روش های سنتی باعث کاهش وزن سریع تر می شوند.

پیشگیری از چاقی در نوجوانان

چاقی در واقع یک بیماری مزمن است که می تواند زمینه ابتلا فرزند نوجوان شما به بسیاری از بیماری های خطرناک را فراهم کند. پیشگیری از چاقی با استفاده از یک درمان ترکیبی شامل رژیم غذایی، ورزش، دارودرمانی و تغییرات رفتاری امکان پذیر است.

بهترین روش ها برای پیشگیری از ابتلا نوجوانان به چاقی عبارتند از:

تمرکز بر سبک زندگی سالم

به جای تمرکز بر کاهش وزن فرزند نوجوان خود سعی کنید رژیم غذایی و سبک زندگی سالم را برای کل خانواده ایجاد کنید. این کار انگیزه نوجوان شما را برای کاهش وزن و رعایت الگوی غذایی سالم بیشتر می کند.

الگوی مناسب بودن برای فرزند

یک سبک زندگی سالم و فعال داشته باشید. این روش زندگی به فرزند شما یاد می دهد که تغذیه سالم و داشتن یک سبک زندگی فعال مناسبت ترین روش زندگی است.

تشویق به ورزش

کودکان و نوجوانان بین 6 تا 17 سال باید هر روز 60 دقیقه یا بیشتر فعالیت بدنی با شدت متوسط ​​تا شدید داشته باشند. ورزش عامل بسیار مهمی در پیشگیری از چاقی بوده و در عین حال سلامت فرزند شما را تضمین می کند.

محدود کردن استفاده از لوازم الکترونیکی

فرزند خود را تشویق کنید تا زمان کمتری را صرف نمایشگرهای الکترونیکی مانند لپ تاپ و تلفن همراه کند. در عوض او را راهنمایی کنید تا تحرک خود را افزایش داده و وقت بیشتری را صرف انجام فعالیت های ورزشی کند.

حذف مصرف غلات تصفیه شده

مصرف شیرینی، شکلات، نان و برنج سفید را از برنامه غذایی فرزند خود حذف کنید. در عوض، نوجوان خود را به خوردن غلات سبوس دار مانند جو دوسر، کینوا و برنج قهوه ای تشویق کنید.

کاهش غذاهای پرچرب

مصرف غذاهای پرچرب، شیرین، و فراوری شده را در برنامه غذایی فرزند خود کاهش داده و در عوض، مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه را در برنامه غذایی روزانه بگنجانید. فرزند نوجوان خود را عادت دهید که هر روز 5 وعده میوه و سبزیجات تازه مصرف کند.

حذف نوشابه

فرزند خود را از مصرف نوشابه و آب میوه های صنعتی منع کنید. به جای مصرف این نوشیدنی های سرشار از قند می توانید گزینه های بهتری مانند شیر، آب نارگیل تازه، آب لیمو و زنجبیل را به فرزند خود پیشنهاد دهید.

مصرف میان وعده های سالم

سعی کنید همیشه در یخچال یا بالای میز آشپزخانه میان وعده های سالم نگه دارید تا فرزند نوجوان شما بتواند به راحتی به آنها دسترسی پیدا کند. سالاد میوه و سبزیجات تازه، پاپ کورن، و کراکرهای تهیه شده از غلات جزء میان وعده های سالم هستند.

برنامه خواب منظم

رعایت یک برنامه منظم خواب به بدن کمک می کند تا زمان کافی برای استراحت و جوان سازی داشته باشد. خواب کافی علاوه بر پیشگیری از چاقی به بهبود تمرکز در نوجوانان نیز کمک می کند.

گفتگوی صمیمانه با فرزند

به فرزند خود کمک کنید تا نگرانی های اجتماعی-احساسی که باعث مشکلات رفتاری و اختلالات خوردن مانند پرخوری می شود را با شما در میان بگذارد. این کار باعث کاهش استرس و پیشگیری از چاقی در فرزند شما می شود.

به طور کلی نوجوانی دوره رشد و نمو سریع است. افزایش وزن بیش از حد در این دوران ممکن است سلامت جسمی و روحی یک نوجوان را در سنین بزرگسالی مختل کند. چاقی نوجوانان با رعایت سبک زندگی سالم، ورزش و تحرک کافی و دوری از استرس به راحتی امکان پذیر است.