سرخک و هر آنچه که باید بدانید!

بیماری سرخک یک عفونت ویروسی است که از دستگاه تنفسی شروع می شود. علیرغم در دسترس بودن واکسن ایمن و مؤثر، هنوز هم  سرخک یکی از علل مهم مرگ و میر در سراسر جهان است. بر اساس گزارش ها، در سال 2017 حدود 110000 مرگ و میر جهانی ناشی از سرخک وجود داشته که بیشتر این مرگ و میر ها در کودکان زیر 5 سال اتفاق افتاده است. این یک بیماری بسیار مسری است و هر زمان که فرد مبتلا سرفه یا عطسه کند از طریق هوا پخش می شود. افرادی که به بیماری سرخک مبتلا می شوند علائمی مانند تب، سرفه و آبریزش بینی را نشان می دهند. بثورات آشکار نشانه بیماری است. اگر بیماری سرخک درمان نشود، می تواند منجر به عوارضی مانند عفونت گوش، ذات الریه و آنسفالیت (التهاب مغز) شود.

این مقاله از پزشکت به علائم بیماری سرخک، نحوه انتشار و روش های پیشگیری از آن پرداخته است که می تواند شما را در خصوص سرخک بسیار راهنمایی کند.

بیماری سرخک چه علائمی را ایجاد می کند؟

علائم سرخک معمولاً برای اولین بار در عرض 10 تا 12 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شوند. این علائم عبارتند از:

• تب
• سرفه
• گلو درد
• آبریزش بینی
• چشم های قرمز
• لکه های سفید داخل دهان

لکه های کوپلیک

دو تا سه روز پس از اینکه اولین علائم سرخک را مشاهده کردید، ممکن است شروع به تجربه لکه های ریز در داخل دهان، در سراسر گونه ها کنید. این لکه ها معمولا قرمز با مرکز آبی یا سفید هستند. آنها لکه های کوپلیک نامیده می شوند که به خاطر متخصص اطفال هنری کوپلیک نامگذاری شده اند که برای اولین بار علائم اولیه سرخک را در سال 1896 توصیف کرد. لکه های کوپلیک باید با ناپدید شدن سایر علائم سرخک محو شوند.

بثورات سرخک

بثورات سرخک قرمز یا قهوه ای مایل به قرمز است. و از صورت شروع می شود و طی چند روز به سمت پایین بدن حرکت می کند( از گردن تا تنه، بازوها و پاها تا در نهایت به پاها می رسد). در نهایت، کل بدن را با لکه هایی از برجستگی های رنگی می پوشاند. بثورات در مجموع پنج یا شش روز طول می کشد. افراد دچار نقص ایمنی ممکن است این راش را نداشته باشند.

سایر عفونت های همراه با بثورات

سرخجه (سرخک) اغلب با روزئولا و سرخجه (سرخک آلمانی) اشتباه گرفته می شود، اما این سه حالت متفاوت هستند. سرخک یک بثورات قرمز لکه دار ایجاد می کند که از سر تا پا پخش می شود. روزئولا وضعیتی است که نوزادان و کودکان نوپا را تحت تاثیر قرار می دهد. و باعث ایجاد بثورات روی تنه می شود که به بازوها و گردن گسترش می یابد و در عرض چند روز محو می شود. در حالی که سرخجه یک بیماری ویروسی با علائمی از جمله بثورات پوستی و تب است که دو تا سه روز طول می کشد.

در اصل سرخک در اثر عفونت با ویروسی از خانواده پارامیکسوویروس ایجاد می شود. ویروس ها میکروب های انگلی کوچکی هستند. هنگامی که شما آلوده شدید، ویروس به سلول های میزبان حمله می کند و از اجزای سلولی برای تکمیل چرخه زندگی خود استفاده می کند.

ویروس سرخک ابتدا مجاری تنفسی را آلوده می کند. با این حال، در نهایت از طریق جریان خون به سایر قسمت های بدن سرایت می کند. سرخک فقط در انسان ها دیده می شود و نه در سایر حیوانات.

چگونه سرخک بین افراد منتقل می شود؟

سرخک می تواند از طریق هوا از طریق قطرات تنفسی و ذرات ریز آئروسل پخش شود. یک فرد مبتلا می تواند هنگام سرفه یا عطسه ویروس را در هوا منتشر کند. این ذرات تنفسی می توانند روی اشیا و سطوح نیز بنشینند.

اگر با یک شیء آلوده مانند دستگیره در تماس پیدا کنید و سپس صورت، بینی یا دهان خود را لمس کنید، می توانید آلوده شوید.ویروس سرخک می تواند بیش از آنچه فکر می کنید در خارج از بدن زندگی کند. در واقع، می تواند در هوا یا روی سطوح به مدت حداکثر عفونی باقی بماند.

آیا سرخک مسری است؟

سرخک بسیار مسری است. این بدان معناست که عفونت می تواند به راحتی از فردی به فرد دیگر سرایت کند. فرد مستعدی که در معرض ویروس سرخک قرار دارد، 90 درصد احتمال دارد که مبتلا شود. علاوه بر این، یک فرد آلوده می تواند ویروس را به هر جایی بین 9 تا 18 فرد مستعد گسترش دهد.

فردی که سرخک دارد می تواند ویروس را به دیگران منتقل کند حتی قبل از اینکه بداند به آن مبتلا شده است. یک فرد آلوده به مدت چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات مشخصه مسری است. پس از ظاهر شدن بثورات، تا چهار روز دیگر همچنان  این فرد مسری می باشد.

عامل اصلی ابتلا به سرخک واکسینه نشدن است. علاوه بر این، برخی از گروه‌ها از جمله کودکان خردسال، افراد با سیستم ایمنی ضعیف و زنان باردار در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض عفونت سرخک هستند.

آیا سرخک باعث مرگ می شود؟

سرخک یکی از مسری ترین ویروس های جهان است و می تواند کشنده باشد. قبل از معرفی واکسن سرخک در سال 1963، اپیدمی های جهانی هر چند سال یکبار اتفاق می افتاد. که منجر به حدود2.6 میلیون مرگ و میر سالانه می شد.

استفاده گسترده از واکسن ها این تعداد را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. در سال 2018، تخمین زده شد که مرگ و میر ناشی از سرخک در سراسر جهان رخ داده است. بر اساس گزارش ها، کودکان خردسال واکسینه نشده در معرض بالاترین خطر ابتلا به عوارض سرخک از جمله مرگ و میر هستند.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرده است که  زنان باردار واکسینه نشده و آنهایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز از نظر خطر عوارض و مرگ احتمالی آسیب پذیرتر هستند. امروزه ویروس سرخک در چندین کشور در حال ظهور مجدد است. افزایش موارد سرخک ممکن است به دلیل انتشار اطلاعات نادرست در مورد سرخک و واکسن های مربوط به آن باشد که به جنبش ضد واکسیناسیون منجر شده است.

سرخک در بزرگسالان

اگرچه سرخک اغلب با بیماری دوران کودکی همراه است، اما بزرگسالان نیز ممکن است به سرخک مبتلا شوند. افرادی که واکسینه نشده اند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.

به طور کلی پذیرفته شده است که بزرگسالانی که در سال 1957 یا قبل از آن متولد شده اند به طور طبیعی در برابر سرخک مصون هستند. این به این دلیل است که واکسن برای اولین بار در سال 1963 مجوز گرفت ه است.

بر اساس مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)عوارض جدی نه تنها در کودکان خردسال، بلکه در بزرگسالان بالای 20 سال نیز شایع تر است. این عوارض می تواند شامل مواردی مانند ذات الریه ، آنسفالیت و نابینایی باشد.

اگر بزرگسالی هستید که واکسینه نشده اید یا از وضعیت واکسیناسیون خود مطمئن نیستید، باید برای دریافت واکسن به پزشک مراجعه کنید. حداقل یک دوز از واکسن برای بزرگسالان واکسینه نشده توصیه می شود.

سرخک در نوزادان

واکسن سرخک به کودکان تا سن 12 ماهگی داده نمی شود. دوز اول واکسن کودکان، زمانی است که آنها در معرض ابتلا به ویروس سرخک هستند. نوزادان از طریق ایمنی غیرفعال که از مادر به کودک از طریق جفت منتقل و در طول شیردهی ایجاد می شود، از سرخک مصون می شوند.

با این حال، مطالعات نشان داده است که این ایمنی را می توان در مدت زمان کمی از جمله 2.5 ماه پس از تولد یا زمان قطع شیردهی از بین برد. کودکان زیر 5 سال بیشتر در معرض عوارض ناشی از سرخک هستند. این موارد می تواند شامل ذات الریه، آنسفالیت و عفونت گوش باشد که می تواند منجر به کاهش شنوایی شود.

سرخک در دوران بارداری

زنان باردار که در برابر سرخک مصونیت ندارند باید مراقب باشند که در دوران بارداری خود در معرض قرار نگیرند. ابتلا به سرخک در دوران بارداری می تواند اثرات منفی قابل توجهی بر سلامت مادر و جنین داشته باشد.

زنان باردار در معرض افزایش خطر عوارض سرخک مانند ذات الریه هستند. علاوه بر این، ابتلا به سرخک در دوران بارداری می تواند منجر به عوارض زیر شود:

• مرده زایی
• سقط جنین
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد

سرخک همچنین می تواند از مادر به کودک منتقل شود اگر مادر مبتلا به سرخک نزدیک به تاریخ زایمان باشد. به این بیماری سرخک مادرزادی می گویند. نوزادان مبتلا به سرخک مادرزادی پس از تولد دچار بثورات پوستی می شوند یا مدت کوتاهی پس از آن بروز می کنند. آنها در معرض افزایش خطر عوارض هستند که می تواند جدی و خطرناک باشد. اگر باردار هستید و معتقدید که در معرض ابتلا به این بیماری قرار گرفته اید، باید فورا با پزشک خود مراجعه کنید. تزریق ایمونوگلوبولین ممکن است به پیشگیری از عفونت کمک کند.

انواع سرخک

علاوه بر عفونت کلاسیک سرخک، انواع دیگری از عفونت سرخک نیز وجود دارد که می توانید به آنها مبتلا شوید.

سرخک غیر معمول. سرخک غیر معمول در افرادی رخ می دهد که بین سال های 1963 و 1967 واکسن سرخک را دریافت کرده اند. این افراد وقتی در معرض سرخک قرار می گیرند، دچار بیماری می شوند که دارای علائمی مانند تب بالا، بثورات پوستی و گاهی ذات الریه است.

اصلاح شده. سرخک اصلاح شده در افرادی که ایمونوگلوبولین را پس از مواجهه دریافت کرده اند و در نوزادانی که هنوز کمی ایمنی غیرفعال دارند رخ می دهد. سرخک اصلاح شده معمولاً خفیف تر از سرخک معمولی است.

هموراژیک. این نوع سرخک علائمی مانند تب بالا، تشنج و خونریزی در پوست و غشاهای مخاطی ایجاد می کند.

چگونه می توان سرخک را تشخیص داد؟

اگر مشکوک هستید که به سرخک مبتلا شده اید یا در تماس با فرد مبتلا به سرخک بوده اید، فوراً با پزشک خود مشورت کنید. آنها می توانند شما را ارزیابی کنند و به شما راهنمایی کنند که کجا باید معاینه شوید تا تشخیص دهند که آیا عفونت دارید یا خیر.

پزشکان می توانند سرخک را با بررسی بثورات پوستی و بررسی علائم مشخصه بیماری مانند لکه های سفید در دهان، تب، سرفه و گلودرد تأیید کنند. اگر بر اساس سابقه و مشاهدات شما مشکوک به سرخک باشند، پزشک آزمایش خون را برای بررسی ویروس سرخک تجویز می کند.

چگونه می توان سرخک را درمان کرد؟

هیچ درمان واقعی برای سرخک وجود ندارد. برخلاف عفونت های باکتریایی، عفونت های ویروسی به آنتی بیوتیک ها حساس نیستند. اما گاهی اوقات دریافت واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR) در سه روز اول پس از قرار گرفتن در معرض ویروس می تواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند. در واقع ویروس و علائم مربوط به سرخک معمولا در حدود دو یا سه هفته ناپدید می شوند.

برخی از مداخلات برای افرادی که ممکن است در معرض ویروس قرار گرفته باشند وجود دارد. اینها می توانند به پیشگیری از عفونت یا کاهش شدت آن کمک کنند. آنها عبارتند از:

• واکسن سرخک که در عرض 72 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آن تزریق می شود.
• دوز پروتئین ایمنی به نام ایمونوگلوبولین، که ظرف شش روز پس از قرار گرفتن در معرض آن تزریق می شود.

پزشک ممکن است موارد زیر را برای کمک به بهبودی توصیه کند:

• مایعات فراوان
• مکمل های ویتامین A
• مرطوب کننده برای تسکین سرفه و گلودرد
• استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (ادویل) برای کاهش تب
• برای کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن خود استراحت کنید.

دوره نهفتگی سرخک چه زمانی است؟

دوره نهفتگی یک بیماری عفونی دوره ای بین قرار گرفتن در معرض علائم تا زمان ظهور آنها را شامل می شود. اما دوره کمون سرخک بین 10 تا 14 روز است. پس از دوره کمون اولیه، ممکن است علائم غیر اختصاصی مانند تب، سرفه و آبریزش بینی را تجربه کنید. چرا که بثورات چند روز بعد شروع به بروز می کنند.

به یاد داشته باشید که هنوز هم می توانید عفونت را به مدت چهار روز قبل از ایجاد بثورات به دیگران منتقل کنید. اگر فکر می کنید در معرض سرخک قرار گرفته اید و واکسینه نشده اید، باید در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید.

سرخک در مقابل سرخجه

ممکن است شنیده باشید که سرخجه را “سرخک آلمانی” می نامند. اما سرخک و سرخجه در واقع توسط دو ویروس مختلف ایجاد می شوند. سرخجه به اندازه سرخک مسری نیست. با این حال، اگر یک زن در دوران بارداری دچار سرخجه شود، می تواند عوارض جدی ایجاد کند.

اگرچه ویروس‌های مختلف باعث سرخک و سرخجه می‌شوند، اما این دو ویروس از جهات مختلفی شبیه به هم هستند از جمله:

• هر دو باعث تب و راش مشخص می شوند.
• سرخچه و سرخک فقط در انسان رخ می دهد.
• هر دو ویروس می توانند از طریق هوا در اثر سرفه و عطسه پخش شوند.
• سرخک و سرخجه هر دو در واکسن‌های سرخک-اوریون- سرخجه (MMR) و سرخک-اوریون- سرخجه-واریسلا (MMRV) گنجانده شده‌اند.

راهکار های پیشگیری از سرخک

چند راه برای جلوگیری از ابتلا به سرخک وجود دارد. از جمله:

واکسیناسیون

واکسن زدن بهترین راه برای پیشگیری از سرخک است. برای پیشگیری موثر از عفونت سرخک دو واکسن موجود است، واکسن MMR و واکسن MMRV.  واکسن MMR یک واکسن سه در یک است که می تواند از شما در برابر سرخک، اوریون و سرخجه محافظت کند. اما واکسن MMRV در برابر عفونت های مشابه واکسن  MMR ازشما  محافظت می کند و همچنین شامل محافظت در برابر آبله مرغان می می باشد.

کودکان می توانند اولین واکسن خود را در 12 ماهگی یا در صورت سفرهای بین المللی زودتر دریافت کنند. اما دوز دوم خود را در سنین 4 تا 6 سالگی دریافت  می کنند. بزرگسالانی که هرگز واکسینه نشده اند می توانند واکسن را از پزشک خود درخواست کنند.

برخی از گروه ها نباید واکسن سرخک را دریافت کنند. این گروه ها عبارتند از:

• زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار باشند.
• افراد مبتلا به بیماری ها یا عفونت های جدی فعال مانند سل
• افرادی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند، باشد.
• آنهایی که قبلاً یک واکنش جدی نسبت به واکسن سرخک یا اجزای آن داشته اند.
• افرادی که حساسیت شدید به ژلاتین دارند (ممکن است خطر واکنش آلرژیک را افزایش دهد).
• مبتلایان به مشکلات نقص سیستم ایمنی مرتبط با درمان سرطان، HIV/AIDS و سایر ملاحظات پزشکی
• کودکان زیر 12 ماه (به استثنای کودکان 6 ماهه که در مناطق مستعد سرخک و شیوع بیماری زندگی می کنند).

عوارض واکسیناسیون معمولاً خفیف است و در عرض چند روز ناپدید می شود. آنها می توانند شامل مواردی مانند تب و بثورات خفیف باشند. در موارد نادر، واکسن با تعداد کم پلاکت ها یا تشنج مرتبط است. اکثر کودکان و بزرگسالانی که واکسن سرخک دریافت می کنند عوارضی را تجربه نمی کنند.

آیا واکسن سرخک باعث اوتیسم می شود؟

برخی معتقدند که واکسن سرخک می تواند باعث اوتیسم در کودکان شود. در نتیجه، حجم زیادی از مطالعات به این موضوع در طول سالیان متمادی می پرازند. این تحقیقات نشان داده است که واکسن سرخک منجر به اوتیسم می شود.

بنابراین واکسیناسیون نه تنها برای محافظت از شما و خانواده شما مهم است. بلکه برای محافظت از افرادی که نمی توانند واکسینه شوند، بسیارمهم است. هنگامی که افراد بیشتری علیه یک بیماری واکسینه می شوند، احتمال کمتری وجود دارد که بیماری در بین جمعیت پخش شود. به این مصونیت گله ای می گویند.

برای دستیابی به مصونیت گله ای در برابر سرخک، تقریباً96 درصد جمعیت باید واکسینه شوند. از آنجایی که همه نمی توانند واکسن سرخک را دریافت کنند. راه‌های دیگری وجود دارند که می توان به وسیله آن از شیوع سرخک جلوگیری کرد.

اگر مستعد عفونت هستید بهتر است:%

• از تماس با افراد بیمار خودداری کنید.
• بهداشت دست را رعایت کنید. دستان خود را قبل از غذ، بعد از حمام و قبل از لمس صورت، دهان یا بینی خود بشویید.
• وسایل شخصی را با افرادی که ممکن است بیمار باشند به اشتراک نگذارید. این می تواند شامل مواردی مانند ظروف غذا، لیوان های نوشیدنی، و مسواک باشد.

اگر به سرخک مبتلا هستید:

• از رفتن به محل کار و سایر مکان های عمومی خودداری کنید.
• حتما دست های خود را به طور مکرر بشویید و سطوح یا اشیایی را که مکررا با آنها تماس پیدا می کنید، ضد عفونی کنید.
• از تماس با افرادی که ممکن است در برابر عفونت آسیب پذیر باشند، مانند نوزادان و افراد دارای نقص ایمنی خودداری کنید.
• در صورت نیاز به سرفه یا عطسه، بینی و دهان خود را بپوشانید. تمام دستمال ها را بعد از مصرف فوراً دور بیندازید. اگر دستمال کاغذی در دسترس ندارید، در ناحیه آرنج خود عطسه کنید، نه در دست خود.

پیش آگهی سرخک

سرخک نرخ مرگ و میر کمی در کودکان و بزرگسالان سالم دارد و اکثر افرادی که به ویروس سرخک مبتلا می شوند به طور کامل بهبود می یابند. خطر عوارض در گروه های زیر بیشتر است:

• زنان حامله
• کودکان زیر 5 سال
• بزرگسالان بالای 20 سال
• افرادی که کمبود ویتامین A دارند.
• آنهایی که دچار سوء تغذیه هستند.
• افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

عوارض سرخک

تقریبا30 درصد افراد مبتلا به سرخک یک یا چند عارضه را تجربه می کنند. سرخک می تواند منجر به عوارض جدی، مانند ذات الریه و التهاب مغز (آنسفالیت) شود. همچنین پنومونی و آنسفالیت دو عارضه شدید هستند که ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند.

پنومونی

پنومونی یک عفونت ریه است که باعث بروز موارد زیر می شود:

• تب
• درد قفسه سینه
• مشکل در تنفس
• سرفه ای که مخاط تولید می کند.
• افرادی که سیستم ایمنی آنها در اثر بیماری دیگری ضعیف شده است ممکن است به نوع خطرناکتری از ذات الریه مبتلا شوند.

آنسفالیت

به گفته محققان، از هر 1000 کودک مبتلا به سرخک، یک نفر دچار تورم مغزی به نام آنسفالیت می شود. گاهی اوقات آنسفالیت بلافاصله پس از سرخک شروع می شود. در موارد دیگر، ماه ها طول می کشد تا ظاهر شود. انسفالیت می تواند بسیار جدی باشد و منجر به تشنج، ناشنوایی و عقب ماندگی ذهنی در کودکان شود. همچنین برای زنان باردار خطرناک است و باعث زایمان زودرس یا تولد نوزادی با وزن کم می شود.

برخی از عوارض عفونت سرخک فوری یا شدید هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است مادام العمر باشند. این شامل موارد زیر می باشد:

• عوارض حاد. این شامل اسهال و عفونت گوش است. که در این صورت بستری شدن در بیمارستان نیز رایج است.
• عوارض شدید. این موارد شامل زایمان های زودرس در افراد باردار آلوده، آنسفالیت ، ذات الریه و کاهش شنوایی است.
• عوارض طولانی مدت. این نوع عوارض می تواند منجر به ناتوانی های ذهنی یا رشدی در نوزادان و خردسالان شود.
• عوارض عصبی. مانند پانانسفالیت اسکلروزان تحت حاد ( SSPE ) که یک بیماری دنژانیو نادر سیستم عصبی مرتبط با سرخک است. در این خصوص تخمین زده شده است که تا 3 نفر از هر 1000 کودک مبتلا  سرخک به دلیل عوارض تنفسی و عصبی می میرند.

سایر عوارض مرتبط با سرخک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کوری
• کروپ
• برونشیت
• عفونت گوش
• اسهال شدید
• عوارض بارداری، مانند سقط جنین و یا زایمان زودرس

سخن آخر

بسیار بعید است که بیش از یک بار به این بیماری مبتلا شوید. زیرا پس از ابتلای شما به ویروس، بدن شما در برابر عفونت ایمنی ایجاد کرده است. با این حال، سرخک و عوارض احتمالی آن از طریق واکسیناسیون قابل پیشگیری است. واکسیناسیون نه تنها از شما و خانواده‌تان محافظت می‌کند، بلکه از پخش شدن ویروس سرخک در جامعه و تأثیر بر افرادی که نمی‌توانند واکسینه شوند، جلوگیری می‌کند.