حدود 10 تا 30 درصد از افراد در مورد درد ناشی از روش‌های درمانی دندانپزشکی اضطراب و نگرانی دارند. اضطراب می‌تواند درمان بیماری ای دندانپزشکی را به تاخیر بیندازد. از طرفی هم تاخیر در درمان مشکلات دندانی ممکن است مشکلات جدی را به وجود بیاورد. شاید جالب باشد که بدانید داروهای بیهوشی و آمپول بی حسی دندان بیش از 175 سال است که وجود دارند!
در واقع، اولین درمان انجام شده با داروی بیهوشی در سال 1846 با استفاده از اتر انجام شد. از آن زمان تاکنون راه طولانی را پیموده‌ایم و بیهوشی‌ها ابزار مهمی برای کمک به بیماران در حین انجام عمل‌های دندانپزشکی هستند. با وجود بسیاری از گزینه های مختلف موجود، انتخاب روش بی حسی و بیهوشی مناسب می‌تواند گیج کننده باشد.
با این حال در اکثر روش‌های درمانی، از داروهای بیهوشی و بی حسی مشترکی استفاده می‌شود و این داروها در اغلب مناطق جهان یکسان هستند.
انواع بی حس کننده‌های دندان
بیهوشی یا بی حسی به معنای فقدان یا از دست دادن حس است. این فرآیند می‌تواند با یا بدون آگاهی باشد. امروزه گزینه‌های زیادی برای بی حسی دندان وجود دارد. داروهای مربوطه را می‌توان به تنهایی یا به صورت ترکیبی برای به دست آوردن تأثیر بهتر استفاده کرد. تنوع زیادی در این زمینه وجود دارد.
نوع بی حسی مورد استفاده نیز به سن فرد، وضعیت سلامتی، طول عمل و هرگونه واکنش منفی به داروهای بی حسی و بیهوشی در گذشته بستگی دارد. داروهای بیهوشی بسته به دارویی که استفاده می‌شود، به روش‌های مختلفی عمل می‌کنند. داروهای بی حسی زمانی که مستقیماً روی یک ناحیه از بدن اعمال می‌شوند، می‌توانند کوتاه‌اثر باشند.
با این حال در برخی جراحی‌ها، داروهای بی حسی به گونه‌ای استفاده می‌شوند که بتوانند برای مدت زمان طولانی حالت بی حسی ایجاد کنند. به طور کلی موفقیت در بی حسی دندان بیمار، به موارد زیر بستگی دارد:
- ناحیه‌ای که بی حس می‌شود.
- روش بی حسی دندان
- عوامل فردی
- نوع دارو
مورد دیگری که ممکن است بر بی حسی دندان تأثیر بگذارد، عبارت‌اند از طول مدت عملیات دندانپزشکی. نتایج حاصل از یک پژوهش نشان می‌دهد که وجود التهاب می‌تواند تاثیرات منفی بر بی حسی دندان داشته باشد. همچنین برای بی حسی موضعی، دندان‌های قسمت فک پایین دهان سخت تر از دندان‌های فک بالا تحت تاثیر دارو قرار می‌گیرند.
سه نوع اصلی بیهوشی و بی حسی وجود دارد: موضعی، آرام بخشی و عمومی. هر کدام از این روش‌ها کاربرد خاص خود را دارند. داروهای بیهوشی را می‌توان با سایر داروها نیز ترکیب کرد.
بی حسی موضعی
بی‌حسی موضعی برای درمان‌های ساده‌تری مانند پر کردن حفره دندان استفاده می‌شود. این روش‌ها و تکمیل آنها به زمان کوتاه‌تری نیاز دارند. همچنین این موارد عموماً پیچیدگی کمتری دارند. هنگامی که یک داروی بی حس کننده موضعی تزریق می‌شود، هوشیار می‌مانید و قادر به برقراری ارتباط خواهید بود.
به عبارت دیگر فقط ناحیه تزریق شده بی حس خواهد شد، بنابراین دردی احساس نخواهید کرد. بیشتر بی حس کننده‌های موضعی به سرعت (در عرض 10 دقیقه) اثر می‌گذارند و بی حسی حاصل از آنها حدود 30 تا 60 دقیقه دوام می‌آورد. گاهی اوقات یک وازوپرسور مانند اپی نفرین به داروی بیهوشی اضافه می‌شود تا اثر بیهوشی را افزایش دهد و از انتشار اثر بی حسی به سایر نواحی بدن جلوگیری کند.
بی‌حس‌کننده‌های موضعی به صورت بدون نسخه و به صورت نسخه‌ای در قالب ژل، پماد، کرم، اسپری، پچ، مایع و تزریقی در دسترس هستند. این داورها را می‌توان به صورت موضعی استفاده کرد (داروی بی حسی می‌تواند مستقیماً روی ناحیه آسیب دیده اعمال شود تا بی حسی ایجاد شود) یا به ناحیه تحت درمان تزریق شود.
گاهی اوقات، آرامبخش خفیف به داروهای بی حس کننده موضعی اضافه می‌شود تا به آرامش فرد در طول درمان کمک کند. نمونه‌هایی از بی حس کننده‌های موضعی، عبارت‌اند،از:
- آرتیکائین
- لیدوکائین
- مپیواکائین
- پریلوکائین
- بوپیواکائین
هر کدام از این داورها مزایا و معایب خاص خود را دارند.
روش آرام بخشی
روش آرامبخشی چندین سطح دارد و برای آرام کردن فردی که ممکن است اضطراب داشته باشد، کمک به عدم احساس درد یا بی حرکت نگه داشتن بیماران در طول درمان استفاده می‌شود. همچنین استفاده از این داروها می‌تواند باعث بروز فراموشی و آمنزیا شود. در صورت مصرف آرام بخش، شما ممکن است کاملا هوشیار باشید و بتوانید به دستورات پاسخ دهید.
همچنین ممکن است که نیمه آگاه یا به سختی هوشیار باشید. روش آرام بخشی به صورت خفیف، متوسط یا عمیق طبقه بندی می‌شود. روش آرام بخشی عمیق را می‌توان مراقبت بیهوشی تحت نظارت یا MAC نیز نامید. در آرامبخشی عمیق، عموماً از محیط اطراف خود آگاه نیستید و فقط می‌توانید به تحریکات مکرر یا دردناک پاسخ دهید.
دارو ممکن است به صورت خوراکی (قرص یا مایع)، استنشاقی، عضلانی (IM) یا داخل وریدی (IV) به بیماران داده شود. با این حال در روش آرامبخشی IV خطرات بیشتری وجود دارد. به طور کلی ضربان قلب، فشار خون و وضعیت تنفس بیمار باید در آرامبخشی متوسط یا عمیق به دقت کنترل شود. از جمله داروهایی که برای آرام بخشی استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از:
- اکسید نیتروژن
- دیازپام (والیوم)
- میدازولام (آرایی)
- پروپوفول (دیپروان)
هر کدام از این نوع داروها، کاربردهای خود را دارند.
روش بیهوشی عمومی
روش بیهوشی عمومی برای انجام اعمال درمانی طولانی تر و نیز در بیمارانی که اضطراب بیش از حدی دارند، استفاده می‌شود. زیرا اضطراب شدید ممکن است باعث عدم امکان انجام عمل جراحی شود. در این روش شما کاملاً بیهوش خواهید شد، هیچ دردی نخواهید داشت، ماهیچه‌های شما شل خواهند شد و فراموشی ناشی از این عمل ایجاد می‌شود.
دارو از طریق ماسک صورت یا IV به بیمار داده می‌شود. سطح بیهوشی به روش مورد استفاده و وضعیت بیمار بستگی دارد. خطرات مختلفی در بیهوشی عمومی وجود دارد. از جمله داروهای بیهوشی عمومی، عبارت‌اند از:
- کتامین
- دیازپام
- پروپوفول
- میدازولام
- دسفلوران
- ایزوفلوران
- سووفلوران
- متوهگزیتال
- Etomidate
- اکسید نیتروژن
در بیهوشی عمومی ممکن است که از روش ترکیبی استفاده شود.
عوارض تزریق آمپول بی حسی دندان
عوارض ناشی از آمپول بی حسی دندان به نوع بی حسی مورد استفاده بستگی دارد. بیهوشی عمومی نسبت به بیهوشی موضعی یا روش آرامبخشی خطرات بیشتری به همراه دارد. واکنش‌ها نیز بر اساس عوامل فردی متفاوت است. برخی از عوارض گزارش شده در مورد داروهای آرام بخش و بیهوشی عمومی، عبارت‌اند از:
- سردرد
- سرگیجه
- خستگی
- بی حسی
- لکنت زبان
- توهم، هذیان یا گیجی
- عرق کردن یا لرزیدن
- حالت تهوع یا استفراغ
- خشکی دهان یا گلو درد
- احساس درد در محل تزریق
- قفل فک (تریسموس) ناشی از جراحی که در آن میزان باز شدن فک به طور موقت کاهش می‌یابد.
منقبض کننده‌های عروقی مانند اپی نفرین که به داروهای بیهوشی اضافه می‌شوند نیز می‌توانند باعث بروز مشکلات قلبی و فشار خون شوند. این موارد برخی از عوارض جانبی گزارش شده درباره داروهای بیهوشی و آمپول بی حسی دندان است. از دندانپزشک خود در مورد داروهای خاص مصرفی و هر گونه نگرانی درباره بیهوشی سوال بپرسید.
احتیاطات ویژه درباره آمپول بی حسی دندان
شرایط و موقعیت‌هایی وجود دارد که در آن شما و پزشک یا دندانپزشکتان در مورد اینکه آیا آمپول بی حسی دندان بهترین انتخاب برای شما است یا خیر باید تصمیم گیری کنید. رضایت درمان بخش مهمی از درمان است. درباره خطرات و اقدامات احتیاطی و ایمنی که برای اطمینان از نتیجه مثبت درمان اتخاذ خواهد شد، از پزشک یا دندانپزشک خود سؤال بپرسید.
بارداری
اگر باردار هستید، دندانپزشک یا جراح شما در مورد خطرات داروهای بیهوشی برای شما و جنین تان سخن خواهد گفت.
افراد با شرایط خاص
کودکان و افراد با نیازهای ویژه نیاز به ارزیابی دقیق نوع و سطح بیهوشی مورد نیاز خود دارند. در کودکان ممکن است برای پیشگیری از بروز عوارض یا مصرف بیش از حد نیاز به تنظیم دوز وجود داشته باشد.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هشداری در مورد مواد بی حس کننده‌ای که معمولاً برای کشیدن دندان استفاده می‌شوند، صادر کرده است. این محصولات برای استفاده در کودکان زیر 2 سال ایمن نیستند. از این داروها بدون مشورت با یک متخصص استفاده نکنید.
کودکان و بزرگسالان با شرایط ویژه ممکن است با عوارض پزشکی دیگری رو به رو شوند که خطرات ناشی از بیهوشی را افزایش دهد. مثلا، یک مطالعه در کودکان مبتلا به فلج مغزی بیشترین تعداد عوارض جانبی مرتبط با راه هوایی را در اثر بیهوشی عمومی نشان داد.
بزرگسالان و سالمندان
افراد سالمند با بیماری های زمینه ای خاص ممکن است به تنظیم دوز و نظارت دقیق در حین و بعد از عمل جراحی برای اطمینان از ایمنی و سلامتی بیمار نیاز داشته باشند. برخی از افراد ممکن است پس از جراحی دچار هذیان یا گیجی و مشکلات حافظه شوند.
مشکلات کبد، کلیه، ریه یا قلب
افرادی که به مشکلات کبدی، کلیوی، ریوی یا قلبی مبتلا هستنید، ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشند. زیرا ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا دارو از بدن دفع شود و در نتیجه اثر قوی تر و بیشتری داشته باشد.
برخی بیماری های عصبی
اگر در مورد بیمار، سابقه سکته مغزی، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون، بیماری تیروئید یا بیماری روانی وجود داشته باشد، ممکن است با انجام بیهوشی عمومی خطر بروز عوارض افزایش یابد.
شرایط دیگر
اگر سابقه فتق هیاتال، رفلاکس اسید معده، عفونت یا زخم باز در دهان، آلرژی، تهوع و استفراغ شدید در اثر مصرف داروهای بیهوشی دارید یا از داروهایی استفاده می‌کنید که می‌توانند شما را خواب آلوده کنند، حتماً به تیم دندانپزشکی خود اطلاع دهید. همچنین خطراتی برای افراد مبتلا به موارد زیر وجود دارد:
- تشنج
- چاقی
- آپنه خواب
- مشکلات قلبی
- فشار خون بالا
- جراحی بای پس معده
- بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)
- کودکان مبتلا به اختلال توجه یا رفتار
- سوء مصرف مواد یا اختلال مصرف مواد
این افراد تحت خطر بیشتری برای بروز عوارض ناشی از آمپول بی حسی دندان هستند.
خطرات بیهوشی دندانپزشکی
اکثر افراد در بی حسی موضعی واکنش‌های نامطلوبی را تجربه نمی‌کنند. روش آرام بخشی و بیهوشی عمومی، به ویژه در افراد سالمند و افرادی که مشکلاتی در سلامتی خود دارند، خطرات بیشتری دارد. همچنین با وجود سابقه اختلالات خونریزی یا مصرف داروهایی که خطر خونریزی را افزایش می‌دهند (مانند آسپرین) خطر بیهوشی افزایش می‌یابد.
اگر از داروهای ضد درد مانند اپیوئیدها یا گاباپنتین یا داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها استفاده می‌کنید، به دندانپزشک یا جراح خود اطلاع دهید تا بتوانند داروی بیهوشی شما را بر این اساس تنظیم کنند. از جمله خطرات بیهوشی، عبارت‌اند از:
ممکن است واکنش آلرژیک رخ دهد. مطمئن شوید که دندانپزشک خود را در مورد هر گونه حساسیتی که دارید مطلع کنید. این مواد شامل رنگ‌ها یا سایر مواد می‌شود. واکنش‌ها ممکن است خفیف یا شدید باشند. علائم می‌تواند شامل بثورات پوستی، خارش، تورم زبان، لب‌ها، دهان یا گلو و مشکل در تنفس باشد.
داروهای بی‌حس کننده آرتیکائین و پریلوکائین در غلظت‌های 4 درصد ممکن است باعث آسیب عصبی شوند که به‌عنوان تشنج پارستزی شناخته می‌شود. این وضعیت باعث توقف تنفس می‌شود. افزایش خطرناک دمای بدن، سفتی عضلات، مشکلات تنفسی یا افزایش ضربان قلب شایع است اما می‌تواند روند درمان را پیچیده کند.
آخرین دیدگاه‌ها