در اختلالات پلاکت، مشکل مربوط به پلاکت ها می باشد. پلاکت ها، یکی از سه نوع سلول های خونی هستند که به ترمیم عروق خونی آسیب دیده و پیشگیری از خونریزی کمک می کنند. آنها همراه با گلبول های سفید خون که به مبارزه با عفونت ها کمک می کنند و گلبول های قرمز خون که اکسیژن را به بافت ها می رسانند، در مغز استخوان تولید می شوند.
ویژگی های پلاکت طبیعی
با یک آزمایش شمارش کامل خون (CBC)، می توان تعداد، اندازه و سلامت کلی پلاکت ها را مورد بررسی قرار داد. مارکرهای آزمایشگاهی خاص که به پلاکت اشاره دارند، عبارتند از:
تعداد پلاکت (PLT)
تعداد واقعی پلاکت در هر میکرولیتر خون، عبارتند از:
- دامنه کم: کمتر از 150،000 پلاکت در هر میکرولیتر
- دامنه طبیعی: 150،000 تا 450،000 پلاکت در هر میکرولیتر 1
- دامنه افزایش یافته: 500000 تا 1،000،000 پلاکت در هر میکرولیتر
اگر تعداد پلاکت شما به زیر 50،000 برسد، ممکن است دچار خونریزی طولانی مدت شوید.
شمارش پلاکت ها برای پیش بینی هرگونه مشکلات احتمالی خونریزی و لخته شدن، لازم و ضروری است که پزشک باید قبل و بعد از جراحی از آنها اطلاع داشته باشد. همچنین تعداد پلاکت ها در طول شیمی درمانی و پرتودرمانی مهم است، زیرا این روش های درمانی می توانند از تولید پلاکت در مغز استخوان جلوگیری کنند.
میانگین حجم پلاکت (MPV)
میانگین حجم پلاکت، (MPV) متوسط اندازه پلاکت ها است. پلاکت های جوانتر از پلاکت های قدیمی بزرگتر هستند. بنابراین تعداد زیاد به این معنی است که شما آنها را به سرعت تولید و آزاد می کنید. در حالی که تعداد کم به معنی تغییر تولید در مغز استخوان است. پلاکت ها حدود هشت تا 10 روز در جریان خون زندگی می کنند.
عرض توزیع پلاکت (PDW)
PDW نوعی تغییر در اندازه پلاکت ها است. حتی می تواند نشان دهنده شرایطی باشد که پلاکت ها را تحت تأثیر قرار می دهد. در صورت وجود علائم یا احتمال خونریزی بیش از حد، همچنین برای کنترل داروهای ضد پلاکت، آزمایش عملکرد پلاکت نیز ممکن است انجام شود.
انواع اختلالات پلاکت
اختلالات پلاکت را می توان در دو دسته بزرگ قرار داد:
- اختلالات مربوط به عملکرد پلاکت
- اختلالات مربوط به تعداد پلاکت (محدوده طبیعی پلاکت ها 150000 سلول تا 450000 سلول در هر میکرولیتر است).
انواع متداول اختلالات پلاکت بر اساس تعداد پلاکت ها
ترومبوسیتوپنی
در شرایطی که مغز استخوان قادر به تولید پلاکت به تعداد طبیعی نباشد یا پلاکت بعد از ساختن از بین برود، ترومبوسیتوپنی رخ می دهد. ترومبوسیتوپنی، منجر به کاهش تعداد پلاکت کمتر از حد نرمال می شود.
عوامل زیر ممکن است منجر به ترومبوسیتوپنی شوند:
- بیماری های خود ایمنی: مانند لوپوس یا پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی
- داروها: داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین و هپارین ممکن است تولید پلاکت را مهار کنند.
- عفونت های ویروسی: هپاتیت C یا عفونت HIV ممکن است به مغز استخوان حمله کرده و بر تولید ترومبوسیت ها تأثیر بگذارد.
- بارداری: همولیز، افزایش آنزیم های کبدی، سندرم تعداد پلاکت کم، که بیشتر به HELLP معروف است، در بارداری یکی از انواع پره اکلامپسی است و ممکن است منجر به تجزیه سلول های خونی و پلاکت ها شود.
- شیمی درمانی یا پرتودرمانی: این روش های درمانی سلول های تولید کننده خون (مگاکاریوسیت ها) در مغز استخوان شما را سرکوب یا از بین می برد و منجر به کاهش تعداد پلاکت ها می شوند.
ترومبوسیتوز
ترومبوسیتوز، منجر به تعداد پلاکت بالاتر از حد طبیعی می شود. این وضعیت ممکن است در اثر واکنش بدن نسبت به یک بیماری خاص و یا افزایش تولید پلاکت ها از مغز استخوان رخ دهد.
عوامل زیر ممکن است در تعداد بالای پلاکت موثر باشند:
- اختلال اولیه مغز استخوان: ترومبوسیتوز اولیه، بیماری است که در آن مگاکاریوسیت های مغز استخوان پلاکت بیش از حد تولید می کنند و خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد.
- التهاب مزمن در بدن: شرایط التهابی مانند آرتریت روماتوئید (RA) و بیماری التهابی روده (IBD) ممکن است منجر به افزایش تعداد پلاکت ها شود زیرا سطح بالای التهاب باعث می شود مغز استخوان سلول های سفید خون و پلاکت ها را برای مقابله با آسیب سلولی تولید کند.
- عفونت: سلول های مغز استخوان با افزایش تولید گلبول های سفید خون و پلاکت ها به مبارزه با عفونت کمک می کنند و باعث افزایش تعداد پلاکت می شوند.
- کم خونی فقر آهن: هنگامی که بدن دچار تجزیه سلولهای قرمز خون شده و سلولهای مغز استخوان برای تأمین نیازها به تولید بیش از حد می رسند، ممکن است ترومبوسیتوز واکنشی یا ثانویه ایجاد شود.
- برداشتن طحال: در هر زمان حداکثر تا یک سوم پلاکت ها در طحال ذخیره می شود و بنابراین برداشتن این اندام باعث افزایش غلظت پلاکت در جریان خون می شود. با این حال این به طور کلی یک وضعیت موقتی است.
- سرطان: تعداد زیاد پلاکت در سرطان به خصوص در سرطان دستگاه گوارش و همچنین لنفوم، ریه، تخمدان و سرطان پستان نیز دیده می شود. تصور می شود که این امر به دلیل التهاب مرتبط با بدخیمی تحریک تولید پلاکت در مغز استخوان باشد.
علاوه بر این، افزایش موقتی تعداد پلاکت ها می تواند پس از جراحی بزرگ یا ضربه رخ دهد.
انواع اختلالات پلاکت بر اساس عملکرد پلاکت ها
از نظر شدت اختلالات عملکرد پلاکت بسیار متفاوت هستند و بسته به نوع آن می تواند تعداد پلاکت طبیعی داشته باشد. برخی از اختلالات پلاکت بر اساس عملکرد ها، عبارتند از:
ترومبوسیتمیای اساسی
ترومبوسیتمیای اساسی یک اختلال میلوپرولیفراتیو است که در آن مغز استخوان، پلاکت بیش از حد تولید می کند و خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد.
ترومبوسیتوپنی ایمنی
ترومبوسیتوپنی ایمنی نوعی اختلال است که در آن بدن، آنتی بادی را برای پلاکت های خود می سازد. بدن به اشتباه پلاکت ها را مورد حمله قرار داده و آنها را از بین می برد، که اغلب منجر به ترومبوسیتوپنی شدید با خونریزی و یا بدون آن می شود. این وضعیت اغلب در کودکان، یک روند گذرا است. اما معمولاً در بزرگسالان یک بیماری مزمن محسوب می شود.
اختلالات مرتبط با MYH9
اختلالات مرتبط با MYH9 گروهی از اختلالات مربوط به عملکرد پلاکت هستند. این اختلالات ارثی بوده و ممکن است با کاهش شنوایی و یا اختلال عملکرد کلیه همراه باشد.
ترومبوسیتوپنی آلوایمون نوزادی
ترومبوسیتوپنی آلوایمون نوزادی در دوران بارداری یا اندکی پس از تولد رخ می دهد. در این شکل از ترومبوسیتوپنی، پلاکت های مادر با نوزاد در حال رشد با همدیگر تطابق ندارند. در این وضعیت آنتی بادی های مادر، پلاکت نوزاد را از بین می برد و می تواند باعث خونریزی شدیدی شود.
ترومبوسیتوز
ترومبوسیتوز (یا افزایش تعداد پلاکت) می تواند پس از جراحی طحال (برداشتن طحال توسط جراحی)، عفونت یا کم خونی فقر آهن اتفاق بیفتد. این ترومبوسیتوز راکتیو یا ثانویه نامیده می شود. این وضعیت به طور کلی گذرا است و با درمان علت اصلی، بهبود می یابد.
ترومبوسیتوپنی مگاکاریوسیتیک مادرزادی
ترومبوسیتوپنی مگاکاریوسیتیک مادرزادی نوعی اختلال نادر مادرزادی است که در آن مغز استخوان به طور طبیعی نمی تواند پلاکت تولید کند.
اختلال عملکرد پلاکت ناشی از دارو می تواند به عنوان واکنش به برخی از داروها که پلاکت ها را تحت تأثیر قرار می دهند، رخ دهد. این داروها شامل آسپرین و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و همچنین پلاویکس (کلوپیدوگرل) هستند که به طور معمول تجویز می شود و یک عامل ضد پلاکت است.
علائم اختلالات پلاکت
انواع اختلالات پلاکتی، علائم مختلفی دارند و علائم به تعداد پلاکت و عملکرد پلاکت ها وابسته هستند. اختلالات همراه با ترومبوسیتوپنی یا مربوط به عملکرد پلاکت معمولاً با علائم خونریزی زیر همراه هستند:
- خونریزی لثه
- خون دماغ شدن
- خونریزی بیش از حد قاعدگی (منوراژی)
- خونریزی طولانی مدت پس از آسیب یا جراحی
اختلالات همراه با ترومبوسیتوز ممکن است علائم واضحی نداشته باشد. افزایش بیش از حد پلاکت ها می تواند منجر به ایجاد لخته خون (ترومبوس) شود. علائم مربوط به ایجاد لخته های خون، عبارتند از:
- سردرد
- تغییرات بینایی
- درد قفسه سینه
تشخیص اختلالات پلاکت
رایج ترین آزمایش غربالگری برای تشخیص انواع اختلالات پلاکت، شمارش کامل خون است. این آزمایش خون ساده شامل اطلاعاتی در مورد تمام سلول های خونی از جمله تعداد پلاکت ها است.
پزشک ممکن است بررسی لکه های خونی برای ارزیابی وضعیت پلاکت ها در زیر میکروسکوپ را توصیه کند. این روش به پزشک اجازه می دهد تا پلاکت های خون را از نظر اندازه بررسی کند.
در اکثر اختلالات پلاکت مربوط به عملکرد آنها که جنبه ارثی دارند، پلاکت ها بزرگتر از حد طبیعی هستند که این وضعیت در بررسی لکه های خونی قابل تشخیص است. برخی دیگر از اختلالات پلاکتی ممکن است اجزای اصلی پلاکت ها به نام گرانول را نداشته باشند.
در اختلالات عملکرد پلاکت ممکن است تعداد پلاکت ها کاملا طبیعی باشند. این اختلالات معمولاً شبیه به سایر اختلالات خونی مانند هموفیلی درمان می شوند.
تشخیص اختلالات عملکرد پلاکت ممکن است به آزمایش تخصصی مانند زمان خونریزی، سنجش عملکرد پلاکت، آزمایش تجمع پلاکت و یا میکروسکوپ الکترونی پلاکت نیاز داشته باشد.
در شرایطی که پزشک احتمال دهد که مغز استخوان بیمار به درستی کار نمی کند ممکن است برای تشخیص اختلال نمونه بردار از مغز استخوان را توصیه کند.
درمان اختلالات پلاکت
اختلالات پلاکت، بسته به و به نوع تشخیص پزشک درمان های مختلفی دارند. برخی از اختلالات پلاکت ممکن است به هیچ درمان خاصی احتیاج نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است فقط در شرایط حاد مانند خونریزی، بیمار به درمان نیاز داشته باشند.
در شرایط خونریزی های شدید ممکن است بیمار به تزریق پلاکت نیاز داشته باشد. تزریق پلاکت بیشتر برای اختلالات عملکرد پلاکت و بیشتر اختلالات پلاکت با ترومبوسیتوپنی تجویز می شود.
- استروئیدهایی مانند پردنیزون ممکن است در اختلالات پلاکت مربوط به سیستم ایمنی بدن مانند ترومبوسیتوپنی ایمنی استفاده شود.
- از ایمونوگلوبولین وریدی معمولاً در اختلالات پلاکت مربوط به سیستم ایمنی بدن، مانند ترومبوسیتوپنی ایمنی و ترومبوسیتوپنی آلیوایمون نوزادی، استفاده می شود.
- آسپرین عملکرد پلاکت ها را کاهش می دهد و می تواند برای جلوگیری از تشکیل لخته های خون در ترومبوسیتمی اساسی استفاده شود.
- داروهای ضد فیبرینولیتیک داروهایی هستند که برای کمک به تثبیت لخته ها به ویژه در سطوح مرطوب مخاط (دهان، بینی، رحم و غیره) استفاده می شوند. این داروها معمولاً برای خون دماغ، خونریزی لثه و منوراژی استفاده می شوند. آنها همچنین می توانند بعد از اقدامات جراحی برای پیشگیری از خونریزی استفاده شوند.
سخن آخر
پلاکت ها که به آنها ترومبوسیت نیز گفته می شود، سلولهای خونی هستند که مسئول لخته شدن خون می باشند. در شرایطی که دیواره رگ های خونی آسیب ببینند، پلاکت ها به محل آسیب می رسند و برای جلوگیری از خونریزی، پلاگین یا لخته ایجاد می کنند.
اگر تعداد پلاکت کم باشد (بیماری به نام ترومبوسیتوپنی)، خطر خونریزی کنترل نشده یا طولانی مدت افزایش می یابد.
وقتی پلاکت بیش از حد در خون وجود داشته باشد (بیماری به نام ترومبوسیتوز)، ممکن است منجر به تشکیل لخته های خونی غیرطبیعی شود، که می تواند جدی و خطرناک باشد.
ترومبو ریشه در ترومبوسیت به معنای لخته است که در بیماری های مربوط به پلاکت و لخته شدن خون استفاده می شود.
خونریزی ناشی از اختلال پلاکت می تواند نگران کننده باشد. اما پزشک با تشخیص علت اصلی خونریزی می تواند بهترین گزینه های درمانی را توصیه کند. از آنجا که اختلالات پلاکت، علائم و روش های درمانی مشابهی دارند، افراد مبتلا به اختلالات پلاکت ممکن است در مراکز درمانی هموفیلی تحت درمان قرار گیرند.
آخرین دیدگاه‌ها