پا چنبری (Club foot) طیف وسیعی از ناهنجاری های پا را شامل می شود که معمولاً هنگام تولد (مادرزادی) کودک را درگیر می کند. در نتیجه این عارضه پای کودک شکل متفاوتی به خود گرفته و فرم بیرون چرخیده ای پیدا خواهد کرد. در پاچنبری، بافت هایی که عضلات را به استخوان متصل می کنند (تاندون ها) کوتاه تر از حد معمول بوده و همین باعث تغییر شکل قابل توجه پاها در کودکان تازه متولد شده خواهد شد. پا چنبری یکی از عارضه های نسبتاً شایع در حین تولد بوده و می تواند هر کودکی را درگیر کند.
عارضه پا چنبری می تواند خفیف یا شدید باشد. حدود نیمی از کودکان مبتلا به پا چنبری، هر دو پای آن ها دچار تغییر شکل خواهد شد. اگر کودک تازه متولد شده دچار عارضه پا چنبری شده باشد، بدون شک راه رفتن برای او بسیار دشوارتر از کودکان دیگر خواهد بود به همین خاطر پزشک توصیه می کند تا سریع تر کودک تحت درمان قرار بگیرد تا روند رشد کودک با مشکل مواجه نشود. پزشکان معمولاً قادر به درمان پا چنبری بدون نیاز به عمل جراحی هستند هرچند که در بعضی از موارد ممکن است کودک پس از درمان نیاز به عمل جراحی داشته باشد.
علت پا چنبری
علت اصلی بروز عارضه پا چنبری هنوز نامشخص (ایدیوپاتیک) است اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می تواند در بروز آن نقش داشته باشد.
عوامل خطر پا چنبری
احتمال بروز پا چنبری در پسران تقریباً دو برابر بیشتر از دختران است.
عوامل خطر بروز عارضه پاچنبری شامل موارد زیر می شود:
- سابقه خانوادگی. اگر یكی از والدین یا فرزندان دیگر خانواده مبتلا به عارضه پاچنبری باشد، احتمال بروز این عارضه در کودکان دیگر تازه متولد شده تا حد قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
- محیط. استعمال سیگار در دوران بارداری می تواند خطر ابتلا به عارضه پاچنبری در نوزاد را افزایش دهد.
- کافی نبودن مایع آمنیوتیک در دوران بارداری. کمبود مایعاتی که کودک را در داخل رحم احاطه می کند، خطر ابتلا به پاچنبری در کودک را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد.
- بیماری های مادرزادی. در بعضی موارد پا چنبری می تواند با ناهنجاری های دیگر اسکلتی مادر زادی مانند اسپینا بیفیدا (spina bifida) که ناشی از بسته نشدن کامل لوله عصبی جنین بوده و مهره هایی که روی نخاع را می پوشانند به درستی تشکیل نشده و باز باقی می مانند، همراه باشد.
علائم پاچنبری
در صورتی که کودک تازه متولد شده دچار عارضه پاچنبری باشد، شاهد علائم زیر خواهیم بود:
- پای درگیر شده کودک ممکن است نسبت به پای سالم کوتاه تر به نظر برسد.
- عضلات ساق پای درگیر شده در عارضه پا چنبری معمولاً به خوبی رشد نکرده اند.
- پای کودک مبتلا ممکن است به قدری شدید به سمت داخل چرخیده باشد که وارونه به نظر برسد.
- قسمت بالای پا معمولاً به سمت پایین و داخل پیچیده شده و قوس پا بیشتر از حد طبیعی بوده و پاشنه پا به سمت داخل چرخیده باشد.
علی رغم ظاهر عجیب عارضه پاچنبری، کودک احساس درد یا ناراحتی در نتیجه ابتلا به این عارضه نخواهد داشت.
زمان مراجعه به پزشک بیماران پا چنبری
به احتمال زیاد پزشک با توجه به شکل پا بلافاصله بعد از تولد کودک متوجه ابتلای او به عارضه پا چنبری خواهد شد. در نتیجه پزشک می تواند در مورد مناسب ترین روش درمانی با شما صحبت کرده یا شما را به پزشک متخصص در زمینه مشکلات استخوانی و ماهیچه ها (ارتوپد کودکان) معرفی کند.
عوارض پا چنبری
عارضه پاچنبری معمولاً تا زمانی که کودک شروع به ایستادن و راه رفتن نکرده باشد، مشکلی به وجود نخواهد آورد. همچنین در صورتی که عارضه پا چنبری قبل از شروع راه رفتن کودک درمان شده باشد، کودک همانند کودکان سالم دیگر شروع به راه رفتن خواهد کرد.
البته کودک ممکن است در موارد زیر با مشکلاتی مواجه شود:
- حرکت. پای آسیب دیده ممکن است انعطاف پذیری کمتری نسبت به پای سالم کودک داشته باشد.
- سایز کفش. اندازه کف پای آسیب دیده ممکن است کمی کوچک تر از پای سالم کودک باشد.
- اندازه ساق پا. ماهیچه های ساق پا معمولاً در پای آسیب دیده کوتاه تر از پای سالم کودک خواهد بود.
- طول پا. پای آسیب دیده ممکن است کمی کوتاه تر از پای سالم کودک باشد. البته این کوتاهی به طور کلی مشکل قابل توجهی در تحرک کودک ایجاد نخواهد کرد.
البته در صورتی که عارضه پا چنبری در دوران کودکی مورد درمان قرار نگیرد عوارض بسیار شدیدی را به همراه خواهد داشت.
این عوارض شامل موارد زیر می شود:
- آرتروز. احتمال ابتلای کودک به آرتروز نسبت به کودکان دیگر بیشتر خواهد بود.
- اعتماد به نفس ضعیف. ظاهر غیرمعمول پا ممکن است در سال های نوجوانی باعث نگرانی کودک شده و باعث گوشه گیر شدن و مشکلات اعتماد به نفس در او شود.
- ناتوانی در راه رفتن عادی. پیچ و تاب مچ پا ممکن است به کودک شما اجازه ندهد که به درستی روی کف پای خود راه برود. برای جبران این مشکل کودک ممکن است مجبور شود تا روی پا یا پاشنه پا راه برود.
پیشگیری پا چنبری
از آنجا که پزشکان دقیقاً علت اصلی بروز عارضه پا چنبری را نمی دانند، در نتیجه نمی توان به صورت قطعی از بروز آن جلوگیری کرد. با این حال، در صورتی که باردار هستید می توانید کارهایی را برای محدود کردن خطر نقص هنگام تولد کودک انجام دهید. این اقدامات شامل موارد زیر می شود:
- سیگار نکشیدن یا ورود پیدا نکردن به مکان های پر از دود
- اجتناب از مصرف داروهایی که توسط پزشک تأیید نشده اند.
تشخیص پا چنبری
در متداول ترین شیوه تشخیص عارضه پاچنبری پزشک بلافاصله بعد از نگاه کردن به شکل و نحوه قرار گیری پای کودک تازه متولد شده، متوجه ابتلای او به عارضه پاچنبری خواهد شد. همچنین برای تشخیص میزان شدت عارضه پا چنبری، پزشک از تصویر برداری اشعه ایکس استفاده خواهد کرد. البته معمولاً تصویر برداری اشعه ایکس ضروری نبوده و پزشک به سادگی با نگاه کردن به ظاهر میزان چرخش پا و تغییر شکل پا متوجه شدت آن نیز خواهد شد.
علاوه بر این در سونوگرافی هفته 20 ام بارداری، می توان اکثر موارد مربوط به تغییر شکل ساق پای کودک را به وضوح مشاهده کرده و عارضه پا چنبری را پیش از تولد نیز تشخیص داد. البته با وجود تشخیص زود هنگام نمی توان پیش از تولد کودک هیچ اقدامی در جهت درمان این عارضه کرد. با این حال می توانید در طول این مدت در مورد این عارضه اطلاعات بیشتری کسب کرده و به دنبال بهترین پزشکان و جراحان برای درمان این عارضه بوده و حتماً به مشاور ژنتیک مراجعه کنید.
درمان پاچنبری
از آنجایی که استخوان ها، مفاصل و تاندون های نوزاد در بدو تولد بسیار انعطاف پذیر است. به همین خاطر درمان پا چنبری معمولاً در هفته اول یا دو هفته بعد از تولد کودک شروع خواهد شد. هدف از درمان، بهبود شکل و فرم ظاهری پای کودک قبل از شروع راه رفتن و پیشگیری از ناتوانی های حرکتی در طولانی مدت خواهد بود.
معمولاً گزینه های درمانی برای بهبود عارضه پا چنبری شامل موارد زیر می شود:
- کشش و شیوه پونستی
- عمل جراحی
شیوه کشش و پونستی
این شیوه شایع ترین روش درمانی برای عارضه پاچنبری است.
برای این درمان پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- تغییر وضعیت قرار گیری پا و recast پای کودک هفته ای یکبار برای چندین ماه تکرار خواهد شد.
- پای کودک خود را به فرم صحیح تغییر وضعیت داده و سپس آن را در داخل cast قرار داده و همانجا ثابت نگه خواهد داشت.
- انجام عمل جراحی کوچکی برای افزایش طول تاندون آشیل (percutaneous Achilles tenotomy) نیز برای پایان این شیوه درمانی صورت خواهد گرفت.
بعد از تغییر شکل پای کودک و بازگشت آن به فرم طبیعی، برای حفظ فرم جدید و طبیعی پا باید یک یا دو مورد از اقدامات زیر را انجام دهید:
- انجام حرکات کششی با کودک
- قرار دادن کودک در داخل کفش و بریس های مخصوص
- اطمینان از استفاده کودک از کفش ها و بریس ها تا زمان نیاز که معمولاً ممکن است تا سه ماه به طول بینجامد و بعد از این مدت زمان سه ماهه، کودک باید به مدت سه سال در حین خواب از کفش و بریس استفاده کند.
برای اینکه این روش موفقیت آمیز باشد، باید بریس ها را طبق دستور پزشک خود استفاده کنید تا پس از اتمام روند درمانی پا به حالت اولیه خود بازنگردد. علت اصلی اینکه گاهی اوقات این شیوه درمانی موفقیت آمیز نیست به استفاده نامناسب از بریس ها باز می گردد.
عمل جراحی
در صورتی که عارضه پا چنبری کودک شدید بوده و درمان های غیر جراحی برای آن مؤثر نباشد، پزشک ممکن است عمل جراحی را به عنوان آخرین گزینه درمانی برای کودک تجویز کند. یک جراح ارتوپد نیز می تواند در طول این عمل جراحی طول تاندون ها را افزایش داده یا وضعیت قرار گیری آن ها را تغییر دهد تا پا به حالت طبیعی خود بازگردد. بعد از انجام عمل جراحی کودک باید به مدت دو ماه از cast استفاه کرده و سپس به مدت یک سال یا بیشتر برای جلوگیری از بازگشت فرم قبلی پا از بریس های تجویزی پزشک استفاده کند. حتی با وجود درمان، ممکن است پا چنبری کاملاً قابل اصلاح نباشد. اما در بیشتر موارد، کودکانی که زودتر تحت درمان قرار می گیرند در آینده هیچ مشکلی برای راه رفتن و پوشیدن کفش نداشته و همانند دیگر کودکان زندگی فعالی خواهند داشت.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر کودک شما با عارضه پاچنبری به دنیا آمده باشد، پزشک بلافاصله پس از تولد متوجه این عارضه خواهد شد. همچنین در بعضی از موارد پزشک برای تشخیص و درمان عارضه پا چنبری ممکن است فرد را به ارتوپدی کودکان ارجاع دهد. اگر قبل از ملاقات با پزشک فرصت کافی دارید، بهتر است لیستی از سؤالات مدنظر خود آماده کرده و در حین معاینه کودک توسط پزشک مطرح کنید.
این سؤالات شامل موارد زیر می شود:
- آیا فرزندم نیاز به عمل جراحی خواهد داشت؟
- آیا کودک خود را باید نزد متخصص خاصی ببرم؟
- آیا بیمه هزینه درمانی این عارضه را پوشش خواهد داد؟
- آیا بعد از معالجه کودکم قادر به راه رفتن عادی خواهد بود؟
- آیا تا کنون کودکان دچار عارضه پا چنبری را درمان کرده اید؟
- چه نوع درمان های اصلاحی برای عارضه پاچنبری وجود دارد؟
- فرزندم به چه نوع مراقبت ها و پیگیری هایی نیاز خواهد داشت؟
- آیا قبل از شروع درمان باید در مورد بهترین شیوه درمانی تحقیقات بیشتری انجام دهم؟
- آیا بروشور یا برگه پرینت شده در مورد این بیماری دارید؟ برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه کدام سایت را پیشنهاد می دهید؟
علاوه بر این بهتر است موارد زیر را به پزشک بگویید:
- اگر یکی از اعضای خانواده شما دچار این عارضه شده، حتماً این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
- اگر در حین بارداری دچار مشکل خاصی شده یا بیماری خاصی داشته اید حتماً با پزشک در میان بگذارید.
خلاصه
در پاچنبری، بافت هایی که عضلات را به استخوان متصل می کنند (تاندون ها) کوتاه تر از حد معمول بوده و همین باعث تغییر شکل قابل توجه پاها در کودکان تازه متولد شده خواهد شد. پا چنبری یکی از عارضه های نسبتاً شایع در حین تولد بوده و می تواند هر کودکی را درگیر کند. عارضه پا چنبری می تواند خفیف یا شدید باشد. حدود نیمی از کودکان مبتلا به پا چنبری، هر دو پای آن ها دچار تغییر شکل خواهد شد. اگر کودک تازه متولد شده دچار عارضه پا چنبری شده باشد، بدون شک راه رفتن برای او بسیار دشوارتر از کودکان دیگر خواهد بود به همین خاطر پزشک توصیه می کند تا سریع تر کودک تحت درمان قرار بگیرد تا روند رشد کودک با مشکل مواجه نشود.
آخرین دیدگاه‌ها