مصرف داروهای روانپزشکی در بارداری

در دوران حاملگی یا بعد از زایمان احتمال افسردگی وجود دارد. حتی ممکن است متخصصان و پزشکان برای پیشگیری از آن، یوگا قبل از تولد، استفاده از روغن های طبیعی و سایر عوامل ضد اضطراب را پیشنهاد دهند. اما در صورت عدم موفقیت در گزینه های ذکر شده، سریعاً مشورت با روانپزشک و روان شناس توصیه می شود.

مصرف داروهای روانپزشکی در بارداری به علت عوارض جانبی احتمالی آن نگران کننده است. گرچه واضح ترین دلیل برای فرار زنان باردار از مصرف داروها این است که نمی خواهند به کودک خود صدمه بزنند. حتی اگر این کار باعث آسیب رساندن به خودشان شود.

مردم معمولاً تصور می کنند داروهای روانپزشکی بخشی از محصولاتی است که زنان نباید در دوران بارداری استفاده کنند. این در حالی است که داروهای روانپزشکی مطمئن نیز در دوران بارداری وجود دارند. با افزایش سن بارداری و زیاد شدن غلظت خون احتمال جذب خونی داروها نیز کاهش می یابد.

برخی از داروهای روانپزشکی بالقوه خطرناک هستند. حتی باعث نقایص مادرزادی یا عوارض شدید در دوران بارداری می شود. از طرف دیگر، اگر کسی نیاز به استفاده از داروهای روانپزشکی در بارداری دارد، باید داروهای بی خطر را مصرف کند.

شواهد نشان می دهد که اگر مادر در دوران بارداری علائم شدید روانپزشکی داشته باشد و دارویی مصرف نکند، کودک خود را در معرض خطر ابتلا به افسردگی یا اضطراب در دوران بزرگسالی قرار می دهد. بیماری روانپزشکی درمان نشده، تأثیر جدی بر کودک دارد. بنابراین مصرف داروها در دوران بارداری گزینه بهتری در مقایسه با مصرف نکردن دارو است.

انواع دارو ها و میزان خطر آنها در بارداری

FDA یا سازمان غذا و داروی آمریکا بر روی داروها، برچسب های B، C و D را نصب می کند. این برچسب ها نشان می دهد مصرف داروهای روانپزشکی در بارداری بی خطر است یا نه.

طبقه بندی A. داروی بدون خطر

بررسی های كافي و كنترل شده، در مورد این داروها خطري را براي جنين در سه ماهه اول بارداري نشان نداده اند. حتی هيچ شواهدي نیز براي احتمال خطر در سه ماهه هاي بعدي وجود ندارد.

طبقه بندی B. داروهای مطمئن

در مورد این دارو ها، بررسی های صورت گرفته، بر روی حیوانات خطری برای جنین نشان نداده است. حتی هیچ مطالعه کافی و کنترل شده ای روی زنان باردار در مورد آنها انجام نشده است. دسته داروهای گروه B و C نسبتاً بی خطر هستند و در صورت نیاز بالینی باید از آنها استفاده شود. این داروها شامل ویتامین های مصرف شده در دوران بارداری، استامینوفن (تایلنول) و آموکسی سیلین (آنتی بیوتیک برای عفونت های باکتریایی) هستند. داروهای روانپزشکی شامل داروهای ضد افسردگی مانند ولبوترین و لودیومیل و کلوزاپین برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال اسکیزوافکتیو نیز جزو این دسته هستند.

طبقه بندی C. داروهایی که به طور نسبی مطمئن هستند.

در مورد این دارو ها، بررسی های صورت گرفته، بر روی حیوانات تأثیر نامطلوبی بر روی جنین نشان داده است. حتی هیچ مطالعه كافی و كنترل شده ای روی جنین انسان وجود ندارد. اما در صورت لزوم مصرف دارو در زنان باردار با در نظر گرفتن خطرات احتمالی قابل مصرف است. ولی نمی توان به طور کامل احتمال بروز خطر آنها را رد کرد. این مادر و پزشک هستند که بر اساس اولویت های درمانی تصمیم می گیرند از آنها استفاده کنند یا نکنند.

طبقه بندی D. داروهایی که خطرناک هستند.

مصرف رایج این دسته از داروها توصیه نمی شود. اما اگر بیماری روانی شدید باشد، پزشک ممکن است این داروها را که بیشتر بنزودیازپین هستند مانند زاناکس، کلونوپین و والیوم تجویز کند. لیتیوم می تواند خطر ناهنجاری های قلبی، به ویژه ناهنجاری ابستین را افزایش دهد. البته با نظارت دقیق، می توان با خیال راحت از آن استفاده کرد.

از آنجا که مصرف داروهای روانپزشکی در دوران بارداری نیاز به نظارت دقیق روی نوع و دوز دارو ها دارد لذا قبل از شروع به مصرف، حتما با یک روان پزشک مشورت کنید.

هر ساله حدود 500000 بارداری در ایالات متحده در زنانی است که در طول بارداری به بیماری روانی مبتلا شده اند. استفاده از داروهای روانپزشکی در این زنان به دلیل خطرات و پیامدهای نامطلوب آن ها طی دوران بارداری و بعد از تولد کودک، نگران کننده است.

با این حال، قطع مصرف دارو خطرات جدی را در ارتباط با بیماری روانی درمان نشده یا کنترل نشده به دنبال دارد. علاوه بر این عواملی مانند عدم پایبندی به مراقبت های دوران بارداری، تغذیه نامناسب و افزایش مصرف مواد محرک و دخانیات نیز می تواند این شرایط را پیچیده تر کند.

در حالت ایده آل، تصمیم گیری در مورد استفاده از داروهای روانپزشکی در دوران بارداری و پس از آن باید قبل از بارداری انجام شود. استفاده از یک دارو با دوز بالاتر نسبت به مصرف چندین داروی متعدد ترجیح داده می شود. همچنین داروهایی که توانایی اتصال پروتئین بیشتری دارند و تداخلات کمتری با سایر داروها دارند نیز در اولویت هستند.

تمام داروهای روان پزشکی از جفت عبور می کنند. در مایع آمنیوتیک وجود دارند و می توانند وارد شیر مادر شوند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده داروها را براساس خطر در دوران بارداری به گروه های A,B,C,D,Xطبقه بندی کرده است.

ایمنی داروهای روانپزشکی در دوران بارداری و شیردهی

ایمنی دارو را با استفاده از دسته های زیر طبقه بندی می کند:

• A. مطالعات کنترل شده هیچ خطری نشان نمی دهد.
• B. هیچ شواهدی از خطر در انسان وجود ندارد.
• C. خطر آسیب به جنین انسان را نمی توان رد کرد.
• D. شواهد مثبت از خطر در جنین انسان وجود دارد.
• X. مصرف آنها در بارداری منع مصرف دارد.

طبقه بندی داروها بر اساس خطر در دوران شیردهی

• L1:  بی خطرترین داروها در شیردهی هستند.
• L2: خطر تایید شده ای بر روی جنین انسان ندارند.
• L3: نسبتاً بی خطر هستند.
• L4: احتمال خطر برای جنین انسان وجود دارد. اما مطالعات دقیقی انجام نشده است.
• L5: منع مصرف دارد و قطعا برای جنین انسان خطرناک است.

مصرف داروهای افسردگی در بارداری 

10 تا 16 درصد زنان باردار معیارهای تشخیصی قطعی افسردگی را دارند و تا 70 درصد آن ها نیز علائم افسردگی را تجربه می کنند. بررسی ها نشان داده است زناني كه در دوران بارداري مصرف داروهای ضد افسردگي خود را قطع مي كنند، احتمال بازگشت آن 68 درصد است. افسردگی درمان نشده در مادر با افزایش میزان عواقب نامطلوب در جنین  مانند تولد زودرس، وزن کم هنگام تولد، محدودیت رشد جنین، عوارض پس از تولد همراه است. به ویژه هنگامی که افسردگی در اواخر سه ماهه دوم تا اوایل سه ماهه رخ می دهد.

شواهد محدودی از عوارض ناشی از استفاده از داروهای روانپزشکی مانند ضد افسردگی در بارداری و اثرات سو ناشی از مصرف ان ها در دوران شیردهی وجود دارد. مصرف مرتب داروهای مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) در اواخر بارداری با عوارض گذرا و غیر کشنده در نوزاد همراه بوده است. با این حال، در صورت قطع درمان، باید خطرات احتمالی مرتبط با استفاده از SSRI را با خطر عود سنجید. درمان با SNRI یا مهارکننده های انتخابی جذب نوراپی نفرین در دوران بارداری باید با مشورت و صلاحدید روانپزشک باشد.

زنان باردار و زنانی که قصد باردار شدن دارند، نباید داروی پاروكستین (Paxil) را مصرف کنند. برای خانم هایی كه در اوایل بارداری از قرص پاروكستین استفاده کرده اند باید اكوكاردیوگرافی جنین در اولین فرصت انجام شود. از آنجا که قطع ناگهانی این دارو با علائم ترک و میزان بالای عود همراه است، تجویز داروی جایگزین در زمان قطع درمان باید با دقت انجام شود.

مصرف دارو های اختلال دوقطبی در بارداری

میزان عود پس از زایمان در زنان مبتلا به اختلال دو قطبی از 32 تا 67 درصد است. زنان مبتلا به این بیماری در دوره ی بارداری دچار افسردگی هستند و به احتمال زیاد در بارداری های بعدی  نیز عود می کند. خطر اختلالات روانپزشکی و دوره ی شیدایی در این بیماران در دوران پس از زایمان تا 46 درصد افزایش می یابد.

لیتیوم درمانی در دوران بارداری

استفاده از لیتیوم در دوران بارداری با ناهنجاری های مادرزادی قلبی، آریتمی های قلبی جنین و نوزادان، افت قند خون، زایمان زودرس و سایر پیامدهای نامطلوب همراه بوده است. با این حال، عوارض عصبی رفتاری در بررسی های پنج ساله 60 کودک در سن مدرسه که در حین دوران جنینی در معرض لیتیوم بودند یافت نشد. تصمیم برای قطع درمان با لیتیوم در دوران بارداری به دلیل خطر آسیب جنین باید با شدت آسیب روانی احتمالی مادران باردار سنجیده شود.

تغییرات فیزیولوژیک بارداری ممکن است بر جذب، توزیع، متابولیسم و حذف سریع لیتیوم از خون تأثیر بگذارد. لذا نظارت دقیق بر سطح لیتیوم در دوران بارداری و دوره پس از زایمان توصیه می شود.

دستورالعمل های زیر برای زنان مبتلا به اختلال دوقطبی که لیتیوم مصرف می کنند و قصد بارداری دارند، پیشنهاد شده است:

• لیتیوم درمانی باید در زنانی که دوره های خفیف و نادر دارند قبل از بارداری به تدریج کاهش یابد.
• اکوکاردیوگرافی جنین باید در زنانی که لیتیوم مصرف می کنند در سه ماهه اول مورد توجه قرار گیرد.
• لیتیوم درمانی باید در تمام دوران بارداری در زنانی که دوره های مکرر و شدید دارند، ادامه یابد. این بیماران باید در مورد خطرات و آسیب های احتمالی جنین در اثر این دارو آگاه شده باشند.
• دوز لیتیوم باید قبل از بارداری کاهش یابد. اما به تدریج در زنانی که دوره های شدیدتری دارند و در معرض خطر متوسط ​​عود کوتاه مدت قرار دارند، پس از دوره ی ارگانوژنز مجدداً شروع شود.
• استفاده از لیتیوم در دوران شیردهی با تعدادی از عوارض جانبی همراه بوده است. با این حال تعداد کمی مادر و نوزاد مورد مطالعه قرار گرفته اند. این اثرات شامل بی حالی، هیپوتونی، هیپوترمی، سیانوز و تغییرات الکتروکاردیوگرافی بود. هیچ مطالعه طولانی مدت پیامدهای عصبی و رفتاری در درمان با لیتیوم را در دوران شیردهی بررسی نکرده است.

مصرف دارو های ضد صرع در بارداری

در درمان اختلال دوقطبی از چندین داروی ضد صرع استفاده می شود. با این حال، اطلاعات مربوط به اثرات جنینی این داروها و ایجاد تشنج در ان ها مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است.

قرار گرفتن در معرض اسید والپروئیک در دوران بارداری با افزایش خطر نقص لوله عصبی، ناهنجاری های جمجمه و صورت و قلب و عروق، محدودیت رشد جنین و اختلال شناختی همراه است. قرار گرفتن در معرض کاربامازپین در دوران بارداری دیسمورفی صورت و ​​هیپوپلازی ناخن ایجاد می کند. مشخص نیست که آیا استفاده از کاربامازپین خطر نقص لوله عصبی یا تاخیر در رشد را افزایش می دهد یا خیر. اگرچه این داروها در درمان بیماران از لیتیوم برتر هستند، اما باید از مصرف بی مورد آنها در دوران بارداری خودداری شود.

استفاده از والپروئیک اسید در طی شیردهی مورد مطالعه قرار گرفته است. تنها یک نوزاد تحت تأثیر ان دچار ترومبوسیتوپنی ( کاهش پلاکت های خون ) و کم خونی شده است. آکادمی اطفال آمریکا و سازمان بهداشت جهانی اسید والپروئیک را در زنان شیرده بی خطر می دانند. کاربامازپین “احتمالاً بی خطر” است. اما چند مطالعه احتمال عوارض جانبی نادر شامل هپاتیت کلستاتیک گذرا و هیپربیلیروبینمی را گزارش کرده است.

مصرف دارو های اختلالات اضطرابی در بارداری

اختلالات اضطرابی، شایع ترین اختلالات روانپزشکی است. برخی از آنها (به عنوان مثال، اختلال وحشت، اختلال اضطراب عمومی، اختلال استرس پس از سانحه، آگورافوبیا) در زنان دو برابر بیشتر از مردان ایجاد می شود. اضطراب و استرس در دوران بارداری با سقط خود به خودی، زایمان زودرس و عوارض جانبی زایمان همراه است.

استفاده از بنزودیازپین ها در زنان مبتلا به اختلالات اضطرابی، عوارض زیادی ندارد. قرار گرفتن در معرض دیازپام (والیوم) قبل از تولد خطر شکاف دهانی را افزایش می دهد. استفاده مادران باردار از بنزودیازپین ها اندکی قبل از زایمان با سندرم فلاپی نوزاد همراه است. حتی سندرم های ترک ممکن است چندین ماه پس از زایمان نیز در نوزادانی که مادران آنها آلپرازولام (زاناکس)، کلردیازپوکسید، ( Librium)، یا دیازپام مصرف کرده اند، ادامه داشته باشد.

به طور کلی، استفاده از بنزودیازپین ها در دوران شیردهی تنها در صورتی روی نوزاد تأثیر می گذارد که بدن او نقص در متابولیسم دارو را داشته باشد. در این شرایط، نوزاد ممکن است خواب آلود شود و تغذیه نامناسب داشته باشد.

مصرف دارو های اسکیزوفرنی در بارداری

در زنان باردار مبتلا به اسکیزوفرنی داروها عوارض متعددی از جمله زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، ناهنجاری های جفت، افزایش میزان نقص عضو مادرزادی و بروز بالاتری از میزان مرگ پس از زایمان را نشان می دهد. اسکیزوفرنی در صورت عدم درمان در دوران بارداری می تواند تأثیرات مخربی بر مادر و کودک بگذارد.

اطلاعات ایمنی باروری در مورد داروهای ضد روان پریشی یا جنون محدود است. اما استفاده از اولانزاپین (Zyprexa)، ریسپریدون (Risperdal)، کویتیاپین (Seroquel) و کلوزاپین (Clozaril) با افزایش میزان وزن کم هنگام تولد و سقط درمانی مرتبط است. هیچ مطالعه طولانی مدت در مورد کودکانی که در حین بارداری در معرض آنتی سایکوتیک های غیرمعمول قرار دارند انجام نشده است. بنابراین، استفاده معمول از این داروها در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی شود.

هیچ عوارض قابل توجهی با کلرپرومازین (تورازین)، هالوپریدول (هالدول) یا پروفنازین (تریالفون) ثبت نشده است. برای محدود کردن ضرورت استفاده از داروهای اضافی برای کنترل عوارض جانبی خارج پیرامیدال، دوزهای ضد جنون معمولی باید در طول دوره زایمان به حداقل برسد.

اطلاعات مربوط به استفاده ازداروهای آنتی سایکوتیک در زنان شیرده محدود است. یک مطالعه کوچک در مورد استفاده از کلرپرومازین در دوران شیردهی نشان داد که هیچ نقص رشد در کودکان تا پنج سال وجود ندارد. با این حال، مصرف هر دو داروی کلرپرومازین و هالوپریدول به صورت هم زمان نقص رشد را در کودکان 12 تا 18 ماه نشان داد.