روان پریشی

روان پریشی یا جنون یا سایکوز یا پسیکوز، شرایطی است که بر نحوه پردازش اطلاعات مغز بیمار تأثیر می گذارد و باعث می شود که بیمار تماس خودش را با واقعیت از دست بدهد. بیمار ممکن است توهم و هذیان را تجربه کند. حتی، چیزهایی که واقعی نیستند را ببیند، بشنود یا باور کند. روان پریشی به خودی خود بیماری نیست. بلکه نشان دهنده تعدادی از بیماری های روانی است. روان پریشی به طور کلاسیک با اختلالات طیف اسکیزوفرنی همراه است و یکی از معیار های تعیین کننده اسکیزوفرنی است.

علت روان پریشی

دلایل دقیق روان پریشی به خوبی درک نشده است چرا که علت انواع مختلف آن، متفاوت هستند.

برخی بیماری ها و محرک هایی مانند سوء مصرف مواد مخدر، کمبود خواب و سایر عوامل محیطی نیز می تواند باعث بیماری شوند. علاوه بر این، شرایط خاص می تواند منجر به بروز انواع خاص روان پریشی شود.

مواد مخدر

شامل برخی از داروها و مصرف الکل و یا مواد مخدر مانند ماری جوانا، LSD، و آمفتامین می باشد.

اگر به طور ناگهانی مصرف الکل یا مواد مخدر پس از استفاده طولانی مدت ترک شود، ممکن است فرد دچار روان پریشی شود.

همچنین نوشیدن مقادیر زیاد الکل یا مصرف دارو های زیاد، می تواند منجر به روان پریشی شود.

مخدر های شناخته شده برای شروع روان پریشی شامل موارد زیر است:

• حشیش
• اسید LSD
• کتامین
• کوکائین
• آمفتامین
• متا مفتامین (کریستال مت)
• قارچ جادویی (psilocybins)
• (mephedrone miaow) MCAT

در شرایط نادر، روان پریشی نیز می تواند به عنوان یک عارضه جانبی و یا مسمومیت برخی از دارو ها ایجاد شود.

برخی از علت های دیگر روان پریشی عبارتند از:

• سکته مغزی
• بیماری آلزایمر
• برخی از انواع صرع
• تومور ها و کیست مغزی یا کیست
• استرس
• مرگ عزیزان
• سوءاستفاده جنسی
• جنگ
• HIV
• سفلیس و سایر عفونت هایی که به مغز حمله می کنند.
• بیماری های مغز (بیماری پارکینسون، بیماری هانتینگتون)
• برخی از اختلالات کروموزومی

بعضی اوقات می توان علت روان پریشی را به عنوان یک بیماری خاص روانی مشخص کرد، مانند:

اسکیزوفرنی

شرایطی که باعث طیف وسیعی از علائم روان شناختی از جمله توهم و هذیان می شود.

اختلال دو قطبی

یک وضعیت روانی که بر خلق و خوی تأثیر می گذارد.

فرد مبتلا به اختلال دو قطبی می تواند قسمت هایی از خلق و خوی افسردگی و اوج یا خلق شیدایی داشته باشد.

افسردگی شدید

برخی از افراد مبتلا به افسردگی نیز علائم روان پریشی دارند.

عوامل خطر روان پریشی

در حال حاضر نمی توان دقیقاً مشخص کرد که چه عاملی احتمال بروز روان پریشی را افزایش می دهد. با این حال، تحقیقات نشان داده است که ژنتیک ممکن است نقش داشته باشد.

ژنتیک

اگر افراد نزدیک خانواده مانند والدین یا خواهر یا برادر، که دارای اختلالات روانی باشند، احتمال ابتلا بیمار به انواع روان پریشی بیشتر می شود.

تغییرات ساختاری مغز

محققان معتقدند که دوپامین نقش مهمی در روان پریشی دارد. دوپامین انتقال دهنده عصبی و یکی از مواد شیمیایی مهمی است که مغز برای انتقال اطلاعات از آن استفاده می کند.

شواهد در مورد نقش دوپامین در روان پریشی از جمله اسکن مغزی نشان می دهد کاهش اثرات دوپامین در مغز نیز علائم روان پریشی را بهبود می بخشد. اسکن مغزی، در بیماران کاهش ماده خاکستری در مغز را نشان می دهد.

کاهش ماده خاکستری می تواند روی پردازش فکر بیمار تاثیر بگذارد.

هورمون ها

روان پریشی پس از زایمان خیلی زود به طور معمول طی 2 هفته پس از زایمان رخ می دهد.

انواع روان پریشی

برخی از انواع روان پریشی با شرایط خاصی ایجاد می شود که موارد زیر را شامل می شود:

اختلال روانی مختصر

اختلال روانی مختصر، که گاهی به آن روان پریشی واکنشی مختصر هم گفته می شود، ممکن است در دوره های استرس شدید شخصی مانند فوت یک عضو خانواده رخ دهد.

شخصی که روان پریشی واکنشی مختصر را تجربه می کند، بسته به منبع استرس، به طور کلی طی چند روز تا چند هفته بهبود می یابد. هنگامی که علائم روانی از بین رفت، ممکن است هرگز عود نکند. ندرتا این نوع روانپریشی دایمی می شود

روان پریشی مرتبط با دارو یا الکل

روان پریشی با استفاده از الکل یا دارو ها از جمله مواد محرک مانند متامفتامین و کوکائین ایجاد می شود.

دارو های توهم زا مانند LSD اغلب باعث می شوند تا افراد چیزهایی را ببینند که واقعاً وجود ندارند، اما این اثر موقتی است.

برخی از دارو های بدون نسخه مانند استروئیدها و محرک ها نیز می توانند علائم روان پریشی را به طور موقت ایجاد کنند.

روان پریشی ارگانیک

ضربه به سر یا یک بیماری و یا عفونت که مغز را تحت تاثیر قرار می تواند باعث بروز علائم روان پریشی می شود.

اختلالات روانی

اختلالات روانی ممکن است در اثر استرس، استفاده از مواد مخدر یا الکل، آسیب یا بیماری ایجاد شود. آن ها همچنین می توانند به تنهایی ظاهر شوند.

انواع اختلالات زیر ممکن است علائم روانی داشته باشد:

اختلال دو قطبی

وقتی شخصی دچار اختلال دو قطبی است،خلق آن ها از خیلی شاد به خیلی غمگین تغییر می کند. هنگامی که خلق و خوی آن ها شاد است، ممکن است علائم روان پریشی داشته باشند. آن ها ممکن است احساس خوبی داشته باشند و معتقدند که دارای قدرت ویژه ای هستند.

افراد علائم اختلال دوقطبی دارند و علائم روان پریشی را تجربه می کنند. روان پریشی بیشتر در مراحل خلقی رخ می دهد.

هنگامی که خلق و خوی آن ها افسرده می شود، فرد ممکن است علائم روان پریشی داشته باشد که باعث می شود احساس عصبانیت، غمگینی یا ترس باشد. این علائم شامل این است که دیگران می خواهند به آن ها آسیب برساند.

اختلال هذیان

فردی که اختلال هذیان را تجربه می کند، به چیزهایی که واقعی نیستند اعتقاد دارد. فرد اعتقاد جدی به چیزی غیر منطقی و عجیب و غریب و بدون مبنای واقعی دارد. این اعتقاد مطابق فرهنگ فرد نبوده و با استدلال تصحیح نمی شود.

علائم هذیان 1 ماه یا بیشتر طول می کشد.

جنون جوانی

اسکیزوفرنی نوعی بیماری مادام العمر است که به طور کلی با علائم روان پریشی همراه است.

جنون جنوانی یک اختلال جدی در سلامت روان است که بر نحوه احساس، تفکر و عملکرد شخص تأثیر می گذارد.

روان پریشی پس از زایمان

روان پریشی پس از زایمان، که به آن سایکوز نیز گفته می شود، نوعی شدید از افسردگی پس از زایمان است که برخی از خانم ها بعد از تولد نوزاد آن را تجربه می کنند.

تخمین زده می شود که روان پریشی پس از زایمان در هر 1000 زن، تقریباً 1 مورد در طی چند هفته اول پس از تولد نوزاد بروز می کند.

روان پریشی پس از زایمان بیشتر بر زنانی که در حال حاضر بیماری روانی دیگری مانند اختلال دو قطبی یا اسکیزوفرنی دارند، تأثیر می گذارد.

علائم روان پریشی پس از زایمان می توانند شامل تغییر در خلق وخو زنان شوند:

خلق و خوی بالا (شیدایی): مثل احساس تفکر خیلی سریع یا بیش از حد

خلق و خوی پایین (افسردگی): مانند احساس غم و اندوه، کمبود انرژی، از دست دادن اشتها و اختلال در خواب

علائم سایکوز

علائم و نشانه های کلاسیک آن عبارتند از:

• اختلال در تمرکز
• کاتاتونیا یا عدم پاسخ به محیط
• توهم: شنیدن، دیدن یا احساس چیزهایی که وجود ندارند.
• هذیان: باورهای غلط، به ویژه مبنی بر ترس یا سوءظن به چیزهایی که واقعی نیستند.
• بی نظمی در فکر، گفتار یا رفتار: پرش بین موضوعات نامربوط، ایجاد ارتباطات عجیب بین افکار

بسته به علت، روان پریشی می تواند به سرعت یا به آرامی بروز کند. علائم اولیه و خفیف تر آن شامل موارد زیر است:

• افسردگی
• تفکر وسواسی
• اضطراب عمومی
• مشکلات خواب
• احساس سوء ظن
• ادراکات تحریف شده

علائم جنون می تواند خطرناک باشد. چون احتمال دارد باعث شود افراد به خود و دیگران آزار برسانند. فرد باید در صورت مشاهده علائم ، فوراً به پزشک مراجعه کند.

هذیان پارانوئید

هذیان پارانوئید باعث می شود بیمار نسبت به افراد یا سازمان های اطراف مشکوک شود و سوءظن پیدا کند. حتی او اعتقاد دارد افراد برای آسیب زدن به بیمار، می خواهند علیه او توطئه کنند.

توهم

فرد اعتقاد شدید به داشتن یک قدرت یا اقتدار ویژه هست که باعث می شود فکر کند مثلا قدرت خاصی دارد، در موقعیت یک مأموریت ویژه قرار گرفته ، یا در واقع او خدا است.

تشخیص سایکوز

تشخیص زودرس سایکوز پیش آگهی طولانی مدت را بهبود می بخشد. اشکال خفیف تر آن که می تواند منجر به اسکیزوفرنی شود، به طور متوسط 2 سال بدون تشخیص باقی می ماند.

حتی سایکوز کامل نیز می تواند چند سال طول بکشد تا تشخیص داده شود.

اما به طورکلی، راهنمایی های مربوط به سیستم های بهداشتی درمانی توصیه می کنند که احتمال بروز یک اختلال روانی در افرادی با شرایط زیر وجود دارد:

• افرادی که بیش از حد معمول اجتماعی می شوند.
• بدون هیچ دلیل خاصی مضطرب یا آشفته می شوند.
• عملکرد نامناسب طولانی مدت در محل کار یا مدرسه دارند.

برای تشخیص جنون هیچ آزمایش بیولوژیکی وجود ندارد.

اما احتمال دارد پزشک، آزمایش های بالینی را برای رد یا تایید کردن سایر شرایط پزشکی مشابه بویژه هذیان توصیه کند.

تشخیص در درجه اول با معاینه جسمی و بررسی سابقه خانوادگی بیماری های روانی بیمار شروع می شود.

پزشک بیمار را معاینه می کند و در مورد علائم، تجربیات، افکار و فعالیت های روزانه بیمار سؤال می پرسد.

پزشک همچنین هرگونه سابقه استفاده از الکل و یا مواد مخدر را بررسی می کنند. ممکن است آزمایش ادرار برای تشخیص هر نوع اعتیاد، تجویز شود.

اسکن مغزی

پزشک احتمال دارد اسکن مغزی را در مراحل اولیه مراقبت پزشکی برای بررسی و رد کردن سایر شرایط پزشکی توصیه کند.

عوارض روان پریشی

جنون عوارض پزشکی زیادی ندارد. با این حال، اگر درمان نشود، می تواند چالش برانگیز باشد.

افرادی که سابقه روانی دارند بیشتر از سایرین به مشکلات سوء مصرف مواد مخدر یا الکل یا هر دو مبتلا هستند. برخی افراد از این مواد به عنوان روشی برای مدیریت علائم روانی استفاده می کنند.

اما سوء مصرف مواد می تواند علائم روانی را بدتر یا مشکلات دیگری ایجاد کند. علاوه بر آن، افراد مبتلا در معرض خطر خود آزاری و خودکشی قرار دارند.

در افراد مبتلا به سایکوز علائم برش های غیر قابل توضیح، کبودی یا سوختگی سیگار، معمولا روی مچ دست، بازوها، ران ها و قفسه سینه ممکن است دیده شود.

افرادی که به خود آسیب می رسانند احتمال دارد در هر زمان و حتی در هوای گرم خود را بپوشانند.

پیش آگهی روان پریشی

بیشتر افرادی که جنون را تجربه می کنند با درمان مناسب بهبود می یابند. حتی در موارد شدید، دارو و درمان می توانند کمک کنند.

درمان روان پریشی

درمان ممکن است ترکیبی از داروها و روان درمانی باشد. بیشتر افراد تحت درمان، بهبودی علائم خود را تجربه می کنند.

آرامش سریع

در صورت ابتلا بیمار به جنون، ممکن است دچار اضطراب یا حمله شدید شده و به خود یا دیگران آسیب برسانید. در این موارد لازم است که به سرعت آرام و درمان شوید. به این روش درمانی، آرامش سریع گفته می شود.

پزشک برای آرامش سریع بیمار، یک داروی تزریقی تجویز می کند.

داروهای ضد روان پریشی

درمان با انواع داروهای شناخته شده به عنوان داروهای ضد سایکوز رایج ترین درمان برای مبتلایان به جنون است. آن ها با مسدود کردن اثر دوپامین، علائم را بهبود می بخشند.

داروهای ضد روان سایکوز در کاهش علائم مؤثر هستند، اما بیماری های اساسی روانی را درمان نمی کنند.

نوع داروهای ضد سایکوز که تجویز می شود بستگی به علائم بیمار دارد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است مجبور شوند مادام العمر در طول زندگی خود دارو مصرف کنند.

با این حال، دارو ها برای همه مناسب نیستند، زیرا عوارض جانبی می تواند افراد متفاوت را تحت تأثیر قرار دهد. دارو های ضد سایکوز در افرادی که مبتلا به صرع و بیماری قلبی عروقی نیز هستند تحت نظر پزشک مصرف می شوند.

این  معمولاً در طی چند ساعت بعد از مصرف احساس اضطراب را کاهش دهند، اما احتمال دارد چندین روز یا چند هفته طول بکشد تا علائم روانی مانند توهم یا افکار هذیان را کاهش دهد .

داروهای ضد سایکوز را می توان از طریق دهان (به صورت خوراکی) یا به عنوان تزریقی مصرف کرد. چندین دارو های ضد سایکوز وجود دارد که بیمار در هر دو یا شش هفته فقط به یک دوز آن ها نیاز دارد.

اثرات جانبی دارو های ضد سایکوز

ضد روان پریشی ها می تواند عوارض جانبی داشته باشد، گرچه همه افراد آن ها را تجربه نخواهند کرد و شدت عوارض در افراد مختلف، متفاوت خواهد بود.

عوارض جانبی آن ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• لرز
• یبوست
• تاری دید
• سرگیجه
• بی قراری
• افزایش وزن
• خشکی دهان
• خواب آلودگی
• کاهش میل جنسی
• انقباضات عضلانی و اسپاسم

بیمار باید در صورت بروز عوارض جانبی، با پزشک تماس بگیرد. ممکن است یک داروی ضد روان پریشی جایگزین وجود داشته باشد که باعث عوارض جانبی کمتری شود.

بیمار نباید هرگز مصرف داروهای تجویز شده را به طورخود سرانه قطع کند، مگر اینکه پزشک به او بگوید.

قطع ناگهانی داروهای تجویزی می تواند باعث بازگشت علائم شود. قطع داروهای روان پریشی به صورت تدریجی صورت می گیرد.

پس از یک دوره روان پریشی، اکثر افرادی که با دارو بهتر می شوند باید حداقل یک سال مصرف آن را ادامه دهند.

حدود نیمی از افراد برای جلوگیری از بازگشت علائم نیاز به داروهای طولانی مدت دارند.

اگر شخصی به روان پریشی بسیار شدید مبتلا باشد، می تواند طبق قانون بهداشت روان (1983) برای ارزیابی و درمان در بیمارستان بستری شود.

قانون سلامت روان

قانون سلامت روان (1983) ماده اصلی قانونی است که ارزیابی، معالجه و حقوق افراد دارای وضعیت سلامت روان را در بر می گیرد.

براساس این قانون، شخص با دارا بودن اختلالات روانی برای امنیت جانی خود و اطرافیان باید اجبارا در بیمارستان یا یکی دیگر از مراکز بهداشت روان بستری شود.

بسته به ماهیت اختلال سلامت روان و شرایط بیمار، مدت زمانی که فرد می تواند بستری شود از 72 ساعت تا یک الی شش ماه می باشد.

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری به معنای جلسات منظم درمانی برای صحبت با روان پزشک یا روان شناس است که بیشتر بدنبال تغییر تفکر و رفتارهای بیمار می باشند.

درمان شناختی رفتاری در کمک به افراد برای ایجاد تغییرات دائمی و مدیریت بهتر بیماری مؤثر است.

روش درمان شناختی رفتاری اغلب برای علائم روانی که با داروها به طور کامل برطرف نمی شوند، بسیار مفید است.