اختلال تیک صورت چیست؟

اختلال تیک صورت اسپاسم های ناگهانی و بی اختیار صورت هستند که معمولا به صورت مرتب تکرار می شوند. تیک های عصبی صورت در شرایط استرس زا معمولا شدیدتر می شوند. اگرچه تیک های صورت معمولاً غیر ارادی هستند، اما ممکن است به طور موقت سرکوب شوند. سرکوب کردن این تیک ها معمولا با ناراحتی و فشار عصبی زیادی برای فرد بیمار همراه است.

تیک های عصبی صورت به شکل های مختلفی وجود دارند. این اختلال اغلب در کودکان مشاهده می شود، اما با این حال می تواند بزرگسالان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. همچنین ابتلا به تیک های عصبی صورت در میان پسران شایع تر از دختران است.

تیک های صورت معمولاً نگران کننده نبوده و مشکلی را برای سلامت کلی فرد ایجاد نمی کند.

علل و انواع تیک صورت

علت ابتلا به تیک های عصبی صورت هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما با این حال بررسی ها نشان می دهد که ابتلا به این اختلال با ایجاد تغییراتی در قسمت های مختلفی از مغز مرتبط است. در واقع اختلال در بخش هایی از مغز که مسئول کنترل حرکات بدن هستند می تواند یکی از دلایل بروز تیک های عصبی صورت باشد. همچنین عوامل ژنتیکی نیز در ابتلا به اختلال تیک صورت نقش مهمی دارند. در برخی موارد تیک های عصبی صورت نشان دهنده وجود چندین اختلال مختلف مانند اختلال کم توجهی-بیش فعالی و یا اختلال وسواس فکری-عملی هستند. شدت و فراوانی تیک ها نشان می دهد که کدام اختلال باعث بروز آنها شده است. انواع مختلف اختلال های عصبی تیک صورت عبارتند از:

اختلال تیک گذرا

اختلال تیک گذرا زمانی تشخیص داده می شود که تیک های صورت برای مدت کوتاهی ادامه پیدا کنند. این تیک های عصبی ممکن است تقریباً هر روز به مدت بیش از یک ماه و کمتر از یک سال رخ دهند. اختلال تیک گذرا معمولاً بدون هیچ گونه درمانی برطرف می شوند.  اختلال تیک گذرا اغلب در کودکان و افراد زیر 18 سال شایع بوده و نوع خفیفی از سندرم تورت است. افراد مبتلا به اختلال تیک گذرا تمایل زیادی به حرکت یا تولید صدایی خاص دارند. تیک ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• غر زدن
• چشمک زدن
• بالا بردن ابرو
• باز کردن دهان
• کلیک روی زبان
• صاف کردن گلو

اختلال تیک گذرا معمولاً نیازی به درمان ندارد.

اختلال تیک حرکتی مزمن

اختلال تیک مزمن حرکتی کمتر از اختلال تیک گذرا، اما شایع تر از سندرم تورت است. در اختلال تیک حرکتی مزمن، تیک ها بیش از یک سال ادامه پیدا می کنند.

پلک زدن زیاد، جمع کردن چشم ها و تکان خوردن از تیک های رایج مرتبط با اختلال تیک حرکتی مزمن است. برخلاف اختلال تیک گذرا، این تیک ها گاهی در هنگام خواب رخ می دهند.

کودکانی که بین 6 تا 8 سالگی مبتلا به اختلال تیک حرکتی مزمن هستند معمولاً نیازی به درمان ندارند. در این سن، علائم ممکن است قابل کنترل بوده و حتی خود به خود برطرف شوند.

افرادی که در مراحل بعدی زندگی با این اختلال تشخیص داده می شوند ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. درمان بستگی به شدت تیک ها دارد.

سندرم تورت

سندرم تورت، که به اختلال تورت نیز معروف است، معمولاً در دوران کودکی شروع می شود. شروع سندرم تورت به طور متوسط​، از سن 7 تا 9 سالگی است. کودکان مبتلا به این اختلال نورولوژیک اغلب دچار اسپاسم در صورت، سر و بازوها می شوند. میزان شیوع سندرم تورت در مردان بسیار بیشتر از زنان است.

با پیشرفت سندرم تورت، تیک ها ممکن است شدیدتر شده و به سایر نواحی بدن گسترش پیدا کنند. با این حال، شدت تیک ها معمولاً در بزرگسالی کمتر می شود. بررسی ها نشان می دهد که سندرم عصبی تورت با اختلالاتی مانند بیش فعالی، اختلالات خواب و افسردگی ارتباط دارد.

تیک های مرتبط با سندرم تورت عبارتند از:

• صاف کردن گلو
• بالا کشیدن بینی
• تکان دادن بازوها
• پیچ و تاب خوردن
• بیرون آوردن زبان
• بالا انداختن شانه ها
• جمع کردن چشم ها

روش تشخیص سندرم تورت این است که شخص مبتلا علاوه بر تیک های فیزیکی، تیک های صوتی را نیز تجربه می کند. تیک های صوتی شامل سکسکه زیاد، صاف کردن گلو و فریاد زدن است. برخی از افراد نیز ممکن است مرتباً از واژه ها، کلمات و عبارات تکراری استفاده کنند.

سندرم تورت معمولاً با درمان رفتاری قابل کنترل است. برخی موارد نیز ممکن است به دارو نیاز داشته باشند.

چه اختلالاتی شبیه اختلال تیک صورت است؟

برخی دیگر از اختلالات عصبی نیز ممکن است منجر به اسپاسم صورت شوند. این اختلالات عبارتند از:

• بلفارواسپاسم، که روی پلک ها تأثیر می گذارد.
• اسپاسم های همی فاسیال، انقباضاتی هستند که فقط یک طرف صورت را درگیر می کنند.
• دیستونی صورت، اختلالی که منجر به حرکت غیر ارادی ماهیچه های صورت می شود.

اگر تیک های صورت در بزرگسالی شروع شوند، احتمالا جزء اسپاسم های همی فاسیال صورت خواهند بود.

تفاوت بین تیک صورت و بلفارواسپاسم چیست؟

تیک صورت اغلب برای توصیف حرکات غیر ارادی به ویژه حرکات اطراف چشم و گوشه دهان  به کار می رود. این تیک های عصبی عضلات صورت را درگیر می کنند، به مدت کوتاهی ادامه پیدا کرده و پایدار نیستند.

تیک صورت شامل اسپاسم عضلات ناحیه صورت است، وضعیتی که با انقباضات سریع و غیرطبیعی یک طرف صورت مشخص می شود. گاهی اوقات ممکن است اسپاسم نیم سطحی به دنبال فلج بل رخ دهد. فلج بل نوعی فلج موقت صورت است که در نتیجه آسیب یا ضربه به یکی از دو عصب صورت ایجاد می شود. اختلال تیک صورت در برخی موارد نیز به علت ضعف عضلات صورت رخ می دهد.

برخی دیگر از تیک های صورت شامل حرکات سریع صورت است. این تیک های عصبی معمولا در افرادی رخ می دهد که دچار تیک های حرکتی مزمن هستند. تیک های حرکتی مزمن ممکن است یک یا هر دو طرف صورت را درگیر کنند. افراد مبتلا به تیک های حرکتی مزمن معمولاً می توانند با تمرکز حرکات صورت را تا حدودی سرکوب کنند. تیک های حرکتی مزمن ممکن است هر قسمتی از بدن مانند صورت، بازوها، پاها یا تنه را درگیر کنند.

بلفارواسپاسم به فشردن غیر ارادی پلک ها به یکدیگر گفته می شود. این وضعیت به دلیل انقباض غیرارادی و ناخودآگاه عضلات دور پلک ها رخ می دهد. این حرکات غیرارادی معمولاً قابل سرکوب نیستند. بلفارواسپاسم با نام دیگر اسپاسم عضله چشم نیز شناخته می شود. بلفارواسپاسم معمولا زمانی رخ می دهد که فرد برای مدت طولانی استراحت نکرده باشد. همچنین در شرایطی که فرد تحت استرس شدید قرار دارد بلفارواسپاسم شدیدتر می شود.

علت و علائم بلفارواسپاسم 

علت ابتلا به بلفارواسپاسم هنوز به طور دقیق مشخص نیست. اما بررسی ها نشان می دهد که این اختلال با عملکرد غیر ارادی برخی نقاط مغز ارتباط دارد. بلفارواسپاسم با دارودرمانی، تزریق بوتاکس، جراحی و درمان استرس تا حدودی قابل درمان است.

علائم بلفارواسپاسم و تیک های عصبی صورت تا حد زیادی با هم شباهت دارند. به طوری که حتی متخصصان در مورد این که بیمار مبتلا به تیک حرکتی مزمن است یا بلفارواسپاسم دچار اختلاف نظر می شوند. بسیاری از اختلاف نظرها زمانی رخ می دهد که علائم خفیف بوده و در هنگام معاینه همراه با علائم مشابه دیگری باشند. بررسی سابقه پزشکی بیمار گاهی دقیق اختلال را روشن می کند. اسپاسم نیمه صورت یا فلج بل و همچنین بلفارواسپاسم هر دو به خوبی با استفاده از سم بوتولینوم درمان می شوند.

عوامل خطر اختلالات تیک صورت چیست؟

بررسی ها نشان می دهد که عوامل ژنتیکی، عفونت های مغزی و همچنین ابتلا به سایر اختلالات روان شناسی از مهمترین عوال بروز تیک های نورولوژیک صورت هستند. در صورت شدید شدن هر یک از عوامل دفعات و شدت تیک ها نیز افزایش پیدا می کند. این عوامل عبارتند از:

• گرما
• استرس
• هیجان
• خستگی
• اختلال وسواس جبری (OCD)
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
• مصرف برخی داروها مانند ریتالین و تگرتول

التهاب حاد بافت مغزی که به آن عفونت آنسفالیت هم گفته می شود در برخی موارد می تواند باعث ایجاد اختلال های عصبی تیک صورت شود.

تشخیص تیک صورت چگونه است؟

پزشک معمولاً با مشاهده علائم می تواند اختلال تیک صورت را تشخیص دهد. همچنین در صورت نیاز ممکن است پزشک، شما را به یک روانپزشک ارجاع دهد. روانپزشک می تواند وضعیت روانی شما را ارزیابی کرده و درمان های لازم را تجویز کند.

پزشک برای تشخیص اختلالات تیک صورت پیش از هر چیز علل فیزیکی تیک های صورت را بررسی می کند. در برخی موارد مشاهده علائم برای تشخیص قطعی اختلال کافی است. اما با این حال در برخی موارد دیگر پزشک برای تشخیص قطعی آزمایشاتی را نیز تجویز می کند.

یکی از این آزمایشات الکتروانسفالوگرام (EEG) است. این آزمایش برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی در مغز شما انجام می شود. پزشک با تفسیر نتایج آزمایش الکتروانسفالوگرام تعیین می کند که آیا اختلال تشنجی باعث علائم شما شده است یا خیر .

آزمایش دیگر الکترومیوگرافی (EMG) است. پزشک با کمک این آزمایش مشکلات ماهیچه ای یا عصبی که می توانند باعث گرفتگی عضلات شوند را ارزیابی می کند.

درمان اختلال تیک صورت چیست؟

اکثر اختلالات تیک صورت نیازی به درمان ندارند. اگر کودک شما دچار تیک صورت می شود، از سرزنش او به دلیل ایجاد حرکات یا صداهای غیر ارادی خودداری کنید. به کودک خود یاد بدهید تا علت بروز تیک ها را بفهمد تا بتواند مشکل خود را برای دوستان و همکلاسی هایش توضیح دهد.

در صورتی که ابتلا به تیک های عصبی با تعاملات اجتماعی، تحصیل یا عملکرد شغلی تداخل داشته باشند ، درمان های لازم باید انجام شود. این درمان ها می توانند تا حدودی به کنترل تیک های عصبی صورت کمک کنند. داروهای ضدروان پریشی مانند کلونیدین و کلونازپام جزء پرکاربردترین داروهایی هستند که برای درمان اختلال تیک صورت تجویز می شوند. گزینه های درمانی اغلب تیک ها را به طور کامل از بین نمی برد، اما به کاهش تیک ها کمک می کنند.

گزینه های درمانی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• روان درمانی
• برنامه های کاهش استرس
• داروهای مسدود کننده دوپامین
• توپیرامات ضد تشنج (توپاماکس)
• آلفا آگونیست هایی مانند کلونیدین و گوانفاسین
• درمان رفتاری، مداخله رفتاری جامع برای تیک (CBIT)
• داروهایی برای درمان بیماریهای زمینه ای مانند ADHDو OCD
• تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) برای فلج موقت ماهیچه های صورت
• داروهای ضد روان پریشی مانند هالوپریدول (هالدول)، ریسپریدون (ریسپرالد)، آریپیپرازول (Abilify)

پزشک معمولا در موار خیلی شدید سندرم تورت که منجر به بروز تیک های عصبی می شود، عمل جراحی را تجویز می کند. این عمل جراحی تحریک عمیق مغز نام دارد. در این روش پزشک ابتدا سوراخ های ریزی را در جمجمه ایجاد می کند. سپس الکترودهایی به وسیله سوزن های ریز به درون مغز فرستاده می شود. الکترودها تکانه های الکتریکی را وارد مغز می کنند تا مدار مغز دوباره به الگوهای عادی تر بازگردد.

این نوع درمان می تواند به تسکین علائم سندرم تورت کمک کند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای تعیین بهترین ناحیه مغز برای تحریک و بهبود علائم سندرم تورت مورد نیاز است.

داروهای حاوی حشیش نیز ممکن است در کاهش تیک ها موثر باشند. با این حال، شواهد برای اثبات این امر محدود است. داروهای حاوی حشیش هرگز نباید برای کودکان، نوجوانان، زنان باردار یا شیرده تجویز شود.

منابع:

https://www.healthline.com/health/facial-tics#takeaway

https://dystoniacanada.org/what-difference-between-facial-tic-and-blepharospasm