اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

اختلال استرس پس از سانحه،(PTSD) یک وضعیت بهداشت روان است که در اثر یک واقعه وحشتناکی که فرد تجربه و یا مشاهده کرده، ایجاد می شود. علائم آن ممکن است شامل فلاش بک، کابوس ها، اضطراب شدید و همچنین افکار غیرقابل کنترل در مورد این رویداد باشد.

بیشتر افرادی که حوادث آسیب زا را پشت سر می گذارند، ممکن است در کنار آمدن با موضوع مشکل داشته باشند، اما با گذشت زمان و مراقبت، معمولاً بهتر می شوند.

اما اگر علائم بدتر شوند و ماه ها یا حتی سال ها طول بکشند و در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کنند، ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD شده باشد. درمان موثر  PTSD می تواند برای کاهش علائم و بهبود عملکرد بیمار بسیار مهم باشد.

علت اختلال استرس پس از سانحه

پزشکان مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد دچار PTSD می شوند. PTSD احتمالاً مانند بیشتر مشکلات سلامتی روانی ناشی از ترکیب پیچیده ای از موارد زیر است:

• تجربیات استرس زای قبلی
• مزاج و یا همان ویژگی های وراثتی و شخصیتی فرد
• تغییرات مغز در پاسخ به استرس، مواد شیمیایی و هورمون های بدن
• خطرات ناشی از سلامت روان، از جمله سابقه خانوادگی اضطراب و افسردگی

عوامل خطر اختلال استرس پس از سانحه

افراد در هر سنی می توانند دچار اختلال استرس پس از سانحه شوند.

با این حال، برخی از عوامل می تواند بیمار را در معرض خطر PTSD  بیشتری قرار دهند، مانند:

• انواع حوادث آسیب زا
• تجربه آسیب شدید یا طولانی مدت
• مصرف الکل و یا استفاده از مواد مخدر
• عدم وجود حمایت خوب خانواده و دوستان
• تجربه حادثه آسیب زا در اوایل زندگی مانند کودک آزاری
• داشتن سایر مشکلات سلامت روان مانند اضطراب یا افسردگی
• داشتن شغلی که خطر ابتلا به حوادث آسیب زا را افزایش می دهد.
• سابقه خانوادگی در مورد مشکلات سلامت روان از جمله اضطراب یا افسردگی

عوامل محیطی

متداول ترین رویدادهایی که منجر به PTSD می شوند، عبارتند از:

• تصادف
• حمله فیزیکی
• تهدید با اسلحه
• خشونت جنسی
• کودک آزاری جسمی
• قرار گرفتن در معرض حوادث طبیعی مانند : سیل زلزله ، طوفان، سیل، آتش فشان و …

بسیاری از حوادث آسیب زای دیگر نیز می تواند منجر به PTSD شود، از جمله: آتش سوزی، فاجعه طبیعی، فرار، سرقت، سقوط هواپیما، شکنجه، آدم ربایی، بیماری های پزشکی خطرناک، حمله تروریستی و سایر رویدادهای شدید یا تهدید کننده زندگی.

علائم اختلال استرس پس از سانحه

علائم اختلال استرس پس از سانحه، ممکن است در طی یک ماه بعد از یک رویداد آسیب زا شروع شود، اما بعضی اوقات احتمال دارد علائم تا سال ها پس از این رویداد ظاهر نشوند.

این علائم می توانند در موقعیت های اجتماعی یا شغلی، روابط بیمار با دیگران و در توانایی انجام دادن کارهای عادی روزانه اختلال ایجاد کنند.

علائم PTSD معمولاً به چهار دسته خاطرات مزاحم، اجتناب، تغییر افکار و خلق و خوهای منفی و تغییر در واکنش های جسمی و عاطفی تقسیم می شوند. علائم می توانند با گذشت زمان تغییر کرده و یا از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند.

خاطرات مزاحم

علائم خاطرات مزاحم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• خواب دیدن یا کابوس در مورد این واقعه آسیب زا
• خاطرات دلخراش مکرر و ناخواسته از یک رویداد آسیب زا
• فلاش بک به حادثه آسیب زا و احتمال دادن به وقوع دوباره آن ها
• پریشانی عاطفی شدید یا واکنش های جسمی در مواقع یادآوری واقعه آسیب زا

اجتناب

علائم اجتناب ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تلاش برای جلوگیری از فکر کردن و یا صحبت کردن در مورد رویداد آسیب زا
• اجتناب از مکان ها، فعالیت ها یا افرادی که یادآور این واقعه آسیب زا هستند.

تغییرات در افکار و خلق و خوی منفی

علائم تغییرات در افکار و خلق و خوی منفی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• ناامیدی در مورد آینده
• جدا شدن از خانواده و دوستان
• دشواری در حفظ روابط با دیگران
• عدم علاقه به انجام فعالیت های قبلی
• افکار منفی در مورد خود، دیگران یا محیط اطراف
• مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه های مهم رویداد آسیب زا

تغییر در واکنش های جسمی و عاطفی

علائم تغییر در واکنش های جسمی و عاطفی (که علائم برانگیختگی نیز نامیده می شود) شامل موارد زیر هستند:

• عدم تمرکز
• اختلال در خواب
• گناه و شرم بیش از حد
• احساس در معرض خطر بودن
• تحریک پذیری یا رفتار پرخاشگرانه
• احساس وحشت زدگی یا پریشانی
• انجام رفتار خطرناک مانند نوشیدن زیاد الکل یا رانندگی خیلی سریع

شدت علائم PTSD با گذشت زمان می تواند تغییر کنند. ممکن است در زمان استرس و یا یادآوری حادثه، علائم PTSD شدیدتر و بیشتر شوند.

اگر افکار و احساسات دلخراش بیمار بعد از سانحه بیش از یک ماه طول بکشند و یا شدیدتر شوند بطوری که به نظر می رسد زندگی روزمره بیمار را مختل کرده اند، باید به پزشک مراجعه کند.

درمان زودهنگام می تواند به جلوگیری از وخیم تر شدن علائم PTSD کمک کند.

تشخیص اختلال استرس پس از سانحه

برای تشخیص اختلال استرس پس از آسیب، پزشک احتمالاً یک معاینه فیزیکی و ارزیابی روان شناختی که شامل بحث در مورد علائم و رویداد یا حادثه می باشد، را انجام می دهد.

پزشک حتی می تواند از معیارهای موجود در دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، منتشر شده توسط انجمن روان پزشکی آمریکا برای تشخیص بیماری استفاده کند.

عوارض اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه، می تواند کل زندگی بیمار مانند شغل، روابط بین فردی، سلامتی و لذت بردن از فعالیت های روزمره را مختل کند.

داشتن PTSD همچنین می تواند خطر سایر مشکلات سلامت روان مانند موارد زیر را افزایش دهد:

• اختلالات اشتها
• افسردگی و اضطراب
• افکار و اقدامات خودکشی
• مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد یا مصرف الکل

درمان اختلال استرس پس از سانحه

درمان اختلال استرس پس از سانحه می تواند به بیمار در کنترل و بیان احساس او کمک کند. درمان اصلی، روان درمانی است، اما پزشک می تواند در برخی مواقع دارو هم تجویز کند. ترکیب این روش های درمانی می تواند به بیمار کمک کنند تا:

• روش های مقابله با بروز علائم احتمالی آموزش ببیند.
• یادگیری مهارت هایی که بتواند با آن ها علائم خود را کنترل کند.
• تفکر بهتری نسبت به خود، دیگران و محیط اطراف خود داشته باشد.

لازم نیست که بیمار خودش بار مسئولیت PTSD را بر عهده بگیرد.

روان درمانی

چندین نوع روان درمانی، که به آن روان درمانی نیز گفته می شود، ممکن است برای درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا به PTSD استفاده شود.

برخی از انواع روان درمانی مورد استفاده در درمان PTSD، عبارتند از:

درمان شناختی

نوعی روان درمانی است که به بیمار کمک می کند تا افکار منفی خودتان را تشخیص دهید. درمان شناختی اغلب با مواجهه درمانی همراه است.

رفتار درمانی

رفتار درمانی به بیمار کمک می کند تا با خیال راحت با موقعیت و خاطراتی که به نظر ترسناک هستند، روبرو شود و به طور مؤثر با آن ها کنار بیاید.

در معرض حادثه وحشتناک قبلی قرار گرفتن ممکن است به ویژه برای فلاش بک ها و کابوس ها بسیار مفید است.

حساسیت زدایی و پردازش مجدد با حرکت چشم (EMDR)

EMDR روندهای درمانی را با یک سری از حرکات چشم هدایت شده ترکیب کرده و به بیمار کمک می کند خاطرات آسیب زا را پردازش کرده و نحوه برخورد با آن ها را تغییر دهد.

درمانگر بیمار می تواند در پیشرفت مهارت های مدیریت استرس به بیمار کمک کند تا بتوانید با شرایط استرس زا مقابله کند.

بیمار ممکن است درمان فردی، گروه درمانی یا هر دو را امتحان کند. در گروه درمانی می توانید با افراد دیگری که تجربه مشابه داشته اند، ارتباط برقرار سازد.

داروها

چندین نوع دارو می تواند به بهبود علائم PTSD کمک کند:

داروهای ضد افسردگی: می توانند به بهبود علائم افسردگی، اضطراب و مشکلات خواب و تمرکز کمک کنند.

داروهای ضد اضطراب: اضطراب شدید و مشکلات مرتبط با آن را برطرف می کنند. داروهای ضد اضطراب معمولاً فقط برای مدت کوتاهی استفاده می شوند.

بیمار با همکاری با پزشک می تواند روش هایی انتخاب کند تا بهترین درمان را با کمترین عوارض جانبی داشته باشد. ممکن است طی چند هفته بهبود روحیه و سایر علائم خود را مشاهده کند.

بهتر است درمورد عوارض جانبی یا مشكلات داروها با پزشك صحبت شود. شاید لازم باشد بیمار بیش از یک یا ترکیبی از داروها را امتحان کند.

مقابله و پشتیبانی اختلال استرس پس از سانحه

اگر استرس و سایر مشکلات ناشی از یک رویداد آسیب زای زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار می دهد، با ادامه درمان اختلال استرس پس از سانحه می تواند این اقدامات را انجام دهد:

برنامه درمانی خود را دنبال کند

اگرچه ممکن است دوره درمانی یا مصرف داروها مدتی طول می کشد، اما درمان می تواند مؤثر باشد و بیشتر افراد بهبود می یابند. پیروی از برنامه درمانی و همکاری با پزشک، به پیشرفت بیمار کمک خواهد کرد.

در مورد PTSD اطلاعات کسب کند

کسب اطلاعات در مورد بیماری در درک احساسات به بیمار کمک کرده، و سپس می تواند راهکارهای مقابله ای را برای عوامل استرس زا یاد بگیرد.

استراحت کافی، رژیم غذایی سالم و ورزش می تواند به روند درمانی بیمار کمک کند.

بیمار باید مصرف کافئین و نیکوتین را کاهش داده یا ترک کند چون می تواند اضطراب را بدتر خواهد کرد.

خود درمانی نکند

روی آوردن به الکل یا مواد مخدر برای برطرف کردن احساسات بیمار راه کارهای مناسبی نیستند، برعکس می تواند باعث بروز مشکلات بیشتر شده و از بهبودی واقعی جلوگیری کند.

برقراری روابط اجتماعی و خانوادگی

با افراد پشتیبان و دلسوز مانند اعضاء خانواده و دوستان خود ارتباط برقرار کند.

کمک به یک دوست مبتلا به استرس پس از سانحه

اگر یکی از دوستان و یا نزدیکان بیمار به اختلال استرس پس از سانحه مبتلا شده است، در مرحله اول بدانید که شما نمی توانید کسی را تغییر دهید. با این حال، می توانید:

• برای درک شرایط و احساسات دوستان بهتر است در مورد PTSD اطلاعات کسب کنید.
• اجتناب و ترک بخشی از این اختلال است و احتمال دارد بیمار در برابر کمک بیمار مقاومت کند. به دوستان اجازه دهید و به او بگویید که وقتی احتیاج به کمک داشته باشد، شما در دسترس قرار دارید.
• سعی کنید به حرف های دوستتان گوش دهید. اما در شرایطی که او مایل به صحبت کردن در مورد شرایط و بیماری خودش نیست او را وادار به صحبت کردن نکنید.
• اگر دوست شما رفتارهای خشونت آمیز دارد و یا بد دهن است، یک مکان امن برای خود و دوستان در نظر بگیرید و در اسرع وقت با یک روان شناس و درمانگر مشورت کنید.

پیشگیری اختلال استرس پس از سانحه

ترس، اضطراب، عصبانیت، افسردگی و احساس گناه همه واکنش های متداول به حادثه آسیب زا هستند. با این حال، اکثر افرادی که در معرض آسیب قرار دارند در طولانی مدت دچار اختلال استرس پس از سانحه نمی شوند. کمک و پشتیبانی به موقع می تواند از بدتر شدن شرایط و ابتلا به PTSD جلوگیری کند.

حمایت اعضاء خانواده و دوستان و یا مراجعه به یک روان شناس و روان پزشک برای یک دوره کوتاه مدت می تواند جزئی از درمان باشد.

حمایت دیگران همچنین ممکن است به بیمار کمک کند تا به سمت روش های مقابله ای ناسالم، مانند سوء استفاده از الکل یا مواد مخدر نرود.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

اگر فکر می کنید ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه شده باشید، به پزشک مراجعه کنید.

در صورت امکان یکی از اعضاء خانواده یا دوست قابل اعتماد را همراه خودتان ببرید. گاهی اوقات یادآوری تمام اطلاعات ارائه شده به بیمار دشوار است.

قبل از قرار ملاقات، لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

• علائمی و مدت زمانی که آن ها را تجربه کرده اید.
• اطلاعات کلیدی شخصی، به ویژه وقایع یا تجربیات که باعث شده بیمار احساس ترس شدید، درماندگی یا وحشت کنید.
• کارهایی که به دلیل استرس زیاد آن ها را متوقف کرده اید.
• اطلاعات پزشکی بیمار، از جمله سایر شرایط سلامت جسمی یا روانی که قبلا داشته اید. علاوه بر آن هر نوع دارو یا مکمل دیگری که مصرف می کنید، و دوزها مصرفی آن ها را نیز یادداشت کنید.

سوالات پزشک از بیمار

برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک بپرسید، شامل موارد زیر باشد:

• آیا دلایل احتمالی دیگری وجود دارد؟
• آیا شرایط من موقت یا طولانی مدت است؟
• چه مدت زمان طول می کشد علائم من بهبود یابد؟
• برای این اختلال چه نوع درمانی را پیشنهاد می کنید؟
• به نظر بیمار چه عواملی باعث ایجاد علائم من می شود؟
• آیا PTSD خطر بروز سایر مشکلات سلامت روان را افزایش می دهد؟
• من بیماری جسمی دیگری دارم. چگونه می توانم آن ها را مدیریت کنم؟
• آیا برای بهبودی بهتر، تغییر در خانه، محل کار یا مدرسه را توصیه می کنید؟

در هنگام قرار ملاقات از هیچ سؤال دریغ نکنید.

پزشک احتمالاً تعدادی سؤال از بیمار خواهد پرسید. آماده باشید تا به آن ها پاسخ دهید. برخی از این سوالات عبارتند از:

• آیا تاکنون فکر کرده اید که به خود یا دیگران آسیب بزنید؟
• آیا الکل می نوشید یا از داروهای تفریحی استفاده می کنید؟
• آیا تاکنون یک واقعه آسیب زا را تجربه کرده اید یا شاهد بوده اید؟
• آیا در مدرسه، محل کار یا روابط شخصی خود مشکلی پیش آمده است؟
• آیا افکار، خاطرات یا کابوس های مزاحمی در مورد حادثه ای که تجربه کرده اید، دارید؟
• آیا از افراد، مکان ها یا موقعیت هایی که باعث یادآوری تجربه آسیب زا می شوند اجتناب می کنید؟
• آیا در گذشته به دلیل علائم روان پزشکی یا بیماری روانی تحت درمان قرار گرفته اید؟
• در صورت ابنلا به بیماری، کدام روند درمانی بیشترین کمک را برای شما داشته است؟