رژیم غذایی کم پتاسیم چیست؟

یک رژیم غذایی کم پتاسیم برای درمان هیپرکالمی موثر است. این وضعیت منجر به افزایش بیش از حد سطح پتاسیم در خون می شود. پتاسیم یک ماده معدنی اصلی در رژیم غذایی است که برای حفظ عملکرد سیستم عصبی و قلبی عروقی شما ضروری است، اما برخی بیماری های زمینه ای یا داروها ممکن است سطح آن را در خون افزایش دهند. این وضعیت هیپرکالمی نامیده می شود. هیپرکالمی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی و دیابت شایع است و در صورت عدم درمان، می تواند کشنده باشد.

در صورت ابتلا به آن، پزشک احتمالاً پیروی از یک رژیم غذایی کم پتاسیم را توصیه می کند. در رژیم غذایی کم پتاسیم باید از مصرف غذاهای پر پتاسیم مانند ماهی، گوشت قرمز و سیب زمینی اجتناب کنید. این رژیم شامل غذاهای کم پتاسیم مانند مرغ و انواع توت ها می شود.

پتاسیم به عملکرد طبیعی سلول ها کمک می کند.

پتاسیم به بدن شما کمک می کند تا کربوهیدرات ها را پردازش کند و پروتئین بسازد. همچنین در تنظیم ضربان قلب و حفظ عملکرد عضلات و اعصاب شما نقش دارد.

کلیه ها پتاسیم را در بدن شما تنظیم می کنند. برخی بیماری ها و برخی داروها می توانند بر میزان دفع پتاسیم اضافی در بدن تأثیر بگذارند و سطح آن را در بدن خیلی بالا (هیپرکالمی) یا خیلی پایین (هیپوکالمی) کنند.

افزایش سطح پتاسیم در طولانی مدت ممکن است به سیستم عضلانی و عصبی آسیب زیادی وارد کند و منجر به بروز عوارضی شود. برخی از بیماری هایی که می تواند منجر به هیپرکالمی شود شامل بیماری مزمن کلیه، نارسایی کلیه، دیابت نوع 1 و بیماری آدیسون است. نمونه‌هایی از داروهایی که ممکن است همین کار را انجام دهند شامل مهارکننده‌های سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (RAAS) و مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) می شوند.

در صورت ابتلا به هر یک از بیماری ها و یا مصرف دارو ها پزشک ممکن است نظارت بر پتاسیم و پیروی از یک رژیم غذایی کم پتاسیم را برای پیشگیری از بروز خطر احتمالی توصیه کند.

سطح طبیعی پتاسیم بین 3.5 تا 5.0 میلی مول در لیتر است. اگر سطح پتاسیم شما 6.0 میلی مول در لیتر یا بالاتر باشد، نیاز به درمان فوری دارید.

رژیم کم پتاسیم

رعایت رژیم غذایی کم پتاسیم ممکن است به کنترل سطح پتاسیم کمک کند.

به طور متوسط یک فرد بالغ روزانه بین 3500 تا 4500 میلی گرم پتاسیم نیاز دارد. اگر هیپرکالمی دارید یا در معرض خطر ابتلا به آن هستید، پزشک به احتمال زیاد از شما می خواهد که رژیم غذایی کم پتاسیم خود را طوری رعایت کنید که میزان مصرف پتاسیم شما 2000 میلی گرم در روز باشد.

دستورالعمل های اساسی ساده برای رعایت این رژیم غذایی این است که غذاهایی بخورید که پتاسیم کمی دارند و از غذاهایی که منابع خوبی از مواد مغذی هستند دوری کنید. با این حال، انجام این کار به این معنی است که باید برخی از غذاهای مفید را حذف کنید. غذاهای غنی از پتاسیم، از جمله بسیاری از میوه ها و سبزیجات، جزء اصلی یک رژیم غذایی متعادل هستند و مقدار زیادی از مواد مغذی را فراهم می کنند.

شما باید مطمئن شوید رژیم کم پتاسیم شما مملو از گزینه های کم پتاسیم است که تغذیه قابل توجهی را در خود جای داده است. همچنین بخش های کوچکی از غذاهای پر پتاسیم را در رژیم غذایی خود بگنجانید. مشورت با یک متخصص تغذیه می تواند به شما در ایجاد یک برنامه غذایی کم پتاسیم کمک کند که هم موثر و هم مغذی باشد.

غذاهای غیرمجاز در رژیم غذایی کم پتاسیم

بیشتر غذاها حاوی مقداری پتاسیم هستند. در رژیم غذایی کم پتاسیم، باید از غذاهایی که پتاسیم بالایی دارند (به طور کلی بیش از 200 میلی گرم در هر وعده) اجتناب کنید. همچنین باید از مصرف مقادیر زیاد هر نوع غذا یا نوشیدنی حاوی پتاسیم – حتی مقادیر کم – خودداری کنید زیرا مصرف آنها می تواند سطح پتاسیم را نیز افزایش دهد. متخصص تغذیه می‌تواند به تعیین تعداد وعده‌های غذایی با پتاسیم کم (معمولاً 150 میلی‌گرم یا کمتر در هر وعده) در روز کمک کند.

میوه ها و سبزیجات

محصولات تازه به طور کلی سرشار از پتاسیم هستند. بسیاری از میوه ها و سبزیجات وقتی به صورت خام مصرف می شوند، برای سرشار از پتاسیم هستند. بنابراین در رژیم غذایی کم پتاسیم باید مصرف آنها محدود کنید و یا اگر آنها را بپزید، ممکن است بتوانید آنها را مصرف کنید.

لبنیات

در رژیم غذایی کم پتاسیم باید از مصرف لبنیات اجتناب یا مصرف آنها محدود شود. می توانید هر روز یک وعده کوچک شیر یا ماست بخورید. برخی از انواع پنیر (از جمله پنیر کوتیج) به اندازه کافی پتاسیم کمی دارند که ممکن است بتوانید آنها را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

اگر به چای یا قهوه خود شیر اضافه می‌کنید، از خامه‌های غیرلبنی یا شیر جایگزین مانند شیر برنج استفاده کنید. با این حال، از مصرف شیر سویا اجتناب کنید.

غلات

به جای غلات کامل و سبوس، به دنبال غلات برنج یا نان تهیه شده از آرد تصفیه شده باشید. مصرف نودل برنج سفید و ماکارونی ساخته شده از آرد سفید تصفیه شده در رژیم غذایی کم پتاسیم تایید شده است. ذرت بو داده کره نشده و برنج پف کرده گزینه‌های میان‌وعده‌ای هستند که پتاسیم کمتری دارند.

پروتئین

بیشتر پروتئین های حیوانی و گیاهی سرشار از پتاسیم هستند. با این حال، باید مقداری پروتئین در رژیم غذایی خود بگنجانید.

سفیده تخم مرغ یکی از گزینه های کم پتاسیم است. می توانید وعده های کوچک آجیل (یک مشت کوچک) یا کره بادام زمینی (یک قاشق غذاخوری) بخورید. از سوسیس، بیکن، گوشت ناهار و هر گونه گوشت فرآوری شده دیگر با مواد افزودنی که ممکن است حاوی پتاسیم باشد خودداری کنید.

شیرینی ها

بسیاری از دسرها با مواد حاوی پتاسیم بالا مانند آجیل، شربت و شکلات تهیه می شوند. در انتخاب کلوچه، کیک و بستنی دقت کنید. به دنبال کیک های زرد ساده (مانند کیک اسفنجی) باشید.

ژلاتین شفاف، عسل و شربت افرا غذا های کم پتاسیم هستند. شکر سفید نسبت به شکر قهوه ای انتخابی با پتاسیم کمتر است.

نوشیدنی ها

کم آبی می تواند تعادل الکترولیت را در بدن شما مختل کند و منجر به هیپرکالمی شود. آب بهترین انتخاب برای هیدراته ماندن است، اما سایر نوشیدنی های تایید شده در رژیم غذایی کم پتاسیم شامل لیموناد تازه و آب تهیه شده از میوه های کم پتاسیم یا میوه های یخ زده است.

در این رژیم می توانید چای بخورید به شرطی که در طول روز زیاد مصرف نکنید. می توان آن را گرم یا روی یخ یا به صورت ساده یا شیرین شده با لیمو و شکر یا عسل سرو کرد. از مصرف گیاهان پر پتاسیم مانند قاصدک و گزنه که اغلب در ترکیبات چای (و چاشنی) استفاده می شوند، خودداری کنید. اگر رژیم غذایی کم پتاسیم دارید، بهتر است از مصرف نوشیدن نوشیدنی های الکلی خودداری کنید. در واقع، مصرف مقادیر زیاد الکل یک عامل خطر برای هیپرکالمی است.

اگر نمی خواهید به طور کامل از محصولات پر پتاسیم مورد علاقه خود دست بکشید، باید یاد بگیرید که چگونه سبزیجات را آبشکی کنید. در حالی که این روش پخت می تواند برخی از غذاهای پر پتاسیم را برای خوردن مناسب و مفید تر کند، قبل از اینکه سبزیجات شسته شده را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، با پزشک خود صحبت کنید.

سبزیجات را در آب سرد بشویید.

آنها را پوست بگیرید و نازک برش دهید، سپس زیر آب گرم بشویید. آب گرم بدون نمک را به یک قابلمه یا کاسه اضافه کنید (به نسبت 10 قسمت آب به یک قسمت سبزیجات نیاز دارید).

سبزیجات را حداقل دو ساعت خیس کنید. می توانید تا 12 ساعت خیس کنید، فقط مطمئن شوید که هر چهار ساعت یک بار آب آن را عوض کنید. سبزیجات را بردارید و در آب گرم بشویید. در آب بدون نمک به نسبت پنج قسمت آب به یک قسمت سبزی بجوشانید.

در برخی موارد، پیروی از یک رژیم غذایی با محدودیت پتاسیم ممکن است کافی نباشد. اگر سطح پتاسیم شما به تغییرات در رژیم غذایی شما پاسخ نمی دهد، ممکن است نیاز به مصرف دارو یا درمان های دیالیز داشته باشید.

دستور العمل های رعایت رژیم غذایی کم پتاسیم

در هنگام رعایت رژیم غذایی کم پتاسیم بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:

مصرف مکمل

اگر از یک رژیم غذایی کم پتاسیم پیروی می کنید، بهتر است مکمل هایی را برای پر کردن شکاف از نظر تغذیه ای که رژیم غذایی شما فراهم می کند را مصرف کنید. حتی مصرف مکمل‌های حاوی پتاسیم می‌تواند برای شما مضر باشد، بنابراین حتما برچسب‌ها روی آنها را با دقت بخوانید. در واقع، بهتر است قبل از مصرف هر گونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

محدودیت های غذایی

ممکن است در کنار رژیم کم پتاسیم، نیازها و ترجیحات غذایی دیگری نیز داشته باشید. به عنوان مثال، ممکن است به دلیل بیماری سلیاک باید از مصرف گلوتن خودداری کرده یا ممکن است ترجیح دهید از یک رژیم غذایی گیاهی پیروی کنید.

علاوه بر این، اگر بیماری دیگری مانند فشار خون بالا یا دیابت دارید که ممکن است رژیم غذایی شما را تحت تاثیر قرار دهد، پزشک ممکن است از شما بخواهد تغییرات دیگری در رژیم غذایی خود ایجاد کنید.

پتاسیم چگونه بر فشار خون بالا تأثیر می گذارد؟

اگر اضافه وزن دارید یا سایر عوامل خطر (مانند سابقه خانوادگی بیماری قلبی) دارید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند مصرف چربی خود را محدود کنید. غذاهای پرچرب و کلسترول بالا نه تنها بر کلیه های فشار زیادی وارد می کنند، بلکه می توانند منجر به بروز چاقی و شرایطی مانند تصلب شرایین شوند.

عوارض رژیم غذایی کم پتاسیم

شایع ترین عارضه جانبی رژیم کم پتاسیم، یبوست است. اگر نمی‌توانید مصرف غذاهای غنی از فیبر را برای کمک به همه چیز افزایش دهید، پزشک ممکن است مصرف مکمل فیبر را توصیه کند.

همچنین باید از علائم افزایش شدید سطح پتاسیم خود آگاه باشید که می تواند خطرناک باشد. علائم ظریف تر هیپرکالمی شامل خستگی عمومی و حالت تهوع است، اما هیپرکالمی حاد می تواند باعث مشکلات تنفسی، ضربان قلب و درد قفسه سینه شود. اگر این علائم را دارید، فورا به دنبال درمان باشید.

رژیم کم پتاسیم در مقابل سایر رژیم های غذایی

اگر به دلیل بیماری مزمن کلیه مبتلا به هیپرکالمی هستید، پزشک ممکن است رعایت رژیم غذایی کلیوی را توصیه کند. بسته به نیاز شما، رژیم‌های حاوی سدیم و رژیم‌های مایعات محدود نیز ممکن است جداگانه تجویز شوند. در رژیم کلیوی، علاوه بر محدود کردن مصرف پتاسیم، مصرف سدیم، فسفر، پروتئین و گاهی مایعات را باید کاهش ‌دهید.

سطح پتاسیم شما با سطح سدیم بدن ارتباط دارد. اگر سطح پتاسیم شما بالا باشد نشان می دهد عملکرد کلیه شما ضعیف است، پزشک می تواند در این شرایط به شما بگوید مراقب مصرف نمک خود باشید تا که استرس زیادی به کلیه های شما وارد نشود.

اگر فشار خون بالا دارید، ممکن است یک رژیم غذایی با محدودیت سدیم برای شما تجویز شود. با این حال، اگر رژیم غذایی کم پتاسیم نیز دارید، باید از جایگزین های رایج نمک اجتناب کنید، زیرا اغلب با پتاسیم ترکیب می شوند.

نوشیدن آب زیاد یا مایعات دیگر باعث اختلال در عملکرد کلیه شود. در این شرایط باید مصرف مایعات خود را محدود کنید.

سوالات متداول

چقدر پتاسیم در یک تخم مرغ وجود دارد؟

یک تخم مرغ بزرگ حاوی حدود 63 میلی گرم پتاسیم است. تخم مرغ به عنوان یک غذای کم پتاسیم در نظر گرفته می شود، اما با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید تا بدانید هر چند وقت یکبار باید آنها را بخورید.

چه گوشت و ماهی برای رژیم کم پتاسیم بهتر است؟

گوشت گاو و بیشتر انواع ماهی معمولاً نسبت به مرغ، بوقلمون و ماهی تن دارای پتاسیم بیشتری هستند.