گرفتگی عضلات در بارداری اغلب به صورت اسپاسم و کشیدگی عضلات در یک یا هر دو طرف شکم مشخص می شود. اگرچه گرفتگی عضلات شکم در بارداری چندان شایع نیست، اما با این حال برخی از زنان ممکن است در دوران بارداری خود این وضعیت را تجربه کنند. گرفتگی عضلات شکم در بیشتر موارد، یک عارضه فیزیولوژیکی بوده و ارتباطی با بارداری ندارد. با این حال، گاهی احساس گرفتگی عضلات شکم می تواند از علائم بارداری باشد.
به طور کلی گرفتگی های عضلات در بارداری خطرناک نیستند. در واقع، این اسپاسم ها پاسخ رحم به اتفاقی است که برای آن رخ می دهد. در واقع رحم یک ماهیچه است و تنها کاری که یک عضله می تواند انجام بدهد این است که منقبض شود و یک انقباض مانند یک گرفتگی است.
نکته مهم این است که بفهمیم گرفتگی در دوران بارداری چه موقع طبیعی است و چه زمانی می تواند باعث نگرانی شود.
آیا گرفتگی شکم در دوران بارداری طبیعی است؟
گرفتگی عضلات شکم در اغلب موارد باعث نگرانی بسیاری از مادران باردار می شود. ابتلا به این وضعیت در سه ماهه سوم بارداری شایع تر است. اما با این حال می تواند در هر یک از سه ماهه های مختلف بارداری رخ دهد. گرفتگی عضلات شکم در دوران بارداری در اغلب موارد عارضه ای کاملا طبیعی است. این امر به این دلیل رخ می دهد که جنین در حال رشد باعث منبسط شدن رحم می شود. گسترش رحم نیز به نوبه خود کشیدگی رباط ها و ماهیچه های پشتیبان آن را به دنبال دارد. وقتی مادر عطسه یا سرفه می کند یا بدن مادر در وضعیت نادرست یا تحت فشار قرار دارد، درد شکم بیشتر نمایان می شود.
برخی از خانم ها علاوه بر مشکل گرفتگی شکم دچار گرفتگی عضلات پا نیز می شوند. گرفتگی عضلات پا در این دوران طبیعی بوده و ممکن است ناگهان به صورت درد شدید در عضلات ساق پا رخ دهد. گرفتگی عضلات پا معمولا در اواخر بارداری و در طول شب بیشتر دیده می شود. پزشک ممکن است مصرف مکمل های ویتامین یا مواد معدنی را همراه با تمرینات کششی برای تسکین گرفتگی های پا تجویز کند.
علل گرفتگی عضلات در دوران بارداری
گرفتگی عضلات در بارداری می تواند در هر یک از سه ماهه های بارداری رخ دهد. اما با این حال، علت درد و گرفتگی عضلات در هر یک از سه ماهه های مختلف بارداری ممکن است متفاوت باشد. اغلب مادران در 16 هفته اول بارداری دچار گرفتگی خفیف عضلات می شوند. علل گرفتگی در سه ماهه های مختلف بارداری عبارت است از:
سه ماهه اول
- یبوست یکی از عوارض شایع دوران بارداری است. ابتلا به یبوست می تواند منجر به احساس درد در ناحیه زیر شکم در دوران بارداری شود.
- افزایش سطح پروژسترون در اوایل بارداری باعث کشیدگی رباط ها و ماهیچه های اطراف رحم می شود. این وضعیت معمولا با احساس گرفتگی در عضلات همراه است.
- برخی از زنان باردار در هنگام لانه گزینی جنین در رحم دچار گرفتگی بسیار خفیفی در ناحیه شکم می شوند. این گرفتگی در برخی موارد ممکن است همراه با خونریزی باشد. این وضعیت معمولا تحت عنوان گرفتگی لانه گزینی شناخته می شود.
- سقط جنین اغلب به دلیل رشد غیرطبیعی تخمک یا جنین (معمولاً ناشی از ناهنجاری های کروموزومی) رخ می دهد. سقط جنین باعث گرفتگی عضلات شکم خواهد شد. در هنگام سقط جنین، خون و بافت از رحم خارج شده و باعث انقباض دردناک عضلات شکم می شود. علاوه بر گرفتگی، بارز ترین نشانه سقط، خونریزی شدید است که ممکن است تا مدت زیادی ادامه پیدا کند. در صورت مشکوک بودن به سقط ، فوراً با پزشک متخصص زنان تماس بگیرید.
- بارداری معمولا با تغییرات گسترده هورمونی در بدن همراه است. این تغییرات هورمونی باعث بروز مشکلات گوارشی مختلف در دوران بارداری می شوند. سوزش سر دل و همچنین تولید نفخ و گازهای شکمی معمولاً در بارداری مشاهده می شوند. تولید نفخ و گاز شکمی ممکن است باعث ابتلا به درد و گرفتگی های خفیف شکم شود. با این حال ابتلا به این مشکلات به هیچ وجه نگران کننده نیست. در واقع مشکلات گوارشی معمولا پس از زایمان بدون نیاز به درمان خود به خود برطرف می شوند.
نکات مهم:
- گرفتگی شکم که با گذشت زمان بدتر شده و با ترشحات قرمز واژن همراه است، می تواند نشان دهنده سقط قریب الوقوع باشد.
- اگرچه خونریزی و گرفتگی واژن در اوایل بارداری عارضه ای تقریبا طبیعی است، اما فقط یک پزشک می تواند علت دقیق این خونریزی را مشخص کند.
- درد معده همراه با گرفتگی عضلات در یک طرف بدن، با یا بدون خونریزی می تواند نشان دهنده بارداری خارج رحمی باشد. علائم حاملگی خارج رحمی معمولاً بین هفته های 4 و 12 بارداری مشخص می شود.
سه ماهه دوم
- درد رباط گرد یکی از دلایل شایع گرفتگی شکم در سه ماهه دوم بارداری است. این درد به صورت یک طرفه یا دوطرفه شدید در ناحیه شکم یا لگن ظاهر شده و ممکن است تا کشاله ران ادامه پیدا کند. درد رباط گرد معمولا شدید بوده و ممکن است تا چند ثانیه طول بکشد.
- اکثر زنان مبتلا به فیبروم رحم بارداری طبیعی دارند. با این حال زنان با سابقه قبلی فیبروم در دوران بارداری ممکن است رشد مجدد فیبروم را تجربه کنند. در واقع سطح بالای هورمون ها در بارداری باعث تحریک رشد فیبروم می شود. فیبروئیدها معمولا با عوارضی مانند درد و گرفتگی شکم همراه هستند.
- ابتلا به عفونت دستگاه ادراری یکی عوارض نسبتا شایع در سه ماهه دوم بارداری است. در سه ماهه دوم بارداری جنین در حال رشد باعث بزرگ شدن رحم می شود. در نتیجه رحم بر روی مثانه فشار وارد می کند. فشار رحم مانع تخلیه کامل ادرار از مثانه و در نتیجه ابتلا به عفونت های ادراری می شود. عفونت ادراری معمولا با احساس درد و گرفتگی در قسمت تحتانی شکم همراه است.
سه ماهه سوم
- گرفتگی عضلات در سه ماهه سوم بارداری معمولا شایع تر است. در سه ماهه سوم بارداری، بسیاری از زنان درد یا انقباضات شبه زایمانی را تجربه می کنند. این انقباضات با نام انقباضات کاذب زایمانی و یا انقباضات براکستون هیکس نیز شناخته می شوند. تفاوت انقباضات براکستون هیکس با انقباضات واقعی زایمان این است که انقباضات براکستون هیکس در فواصل منظم رخ نمی دهد. همچنین مدت انقباضات براکستون هیکس بر خلاف انقباضات واقعی زایمان کوتاه است. انقباضات کاذب در واقع به مرحله زایمان نمی رسند، اما به بدن شما کمک می کنند که برای زایمان آماده شود. انقباضات براکستون هیکس فقط بین 30 ثانیه تا دو دقیقه طول می کشند. با نوشیدن مقداری آب و استراحت کافی می توانید علائم این انقباضات را تسکین دهید.
نکات مهم:
- اگر گرفتگی ها و انقباضات شبه زایمانی فروکش نکرد، حتما به پزشک خود مراجعه کنید زیرا این انقباضات می تواند نشان دهنده زایمان زودرس باشد.
- گرفتگی پشت و یا درد در ناحیه شکم می تواند علائم ابتلا به آپاندیسیت، سنگ کلیه یا بیماری کیسه صفرا باشد. بنابراین در صورت احساس درد شدید در ناحیه کمر یا شکم که با تهوع، استفراغ و یا تب همراه است سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- احساس درد در ناحیه بالای شکم یا قفسه سینه همراه با سردرد، ورم دست و پا، تاری دید و فشار خون بالا در سه ماهه سوم بارداری ممکن است نشانه پره اکلامپسی باشد. مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی یکی از عوارض بسیار خطرناک دوران بارداری بوده و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. ابتلا ناگهانی به فشار خون بالا بدون سابقه قبلی معمولا مهمترین مشخصه ابتلا به پره اکلامپسی در خانم های باردار است.
- درد شدید معده و همچنین حساسیت و درد در هنگام لمس معده ممکن است نشان دهنده جدا شدن جفت از رحم باشد. این وضعیت باعث می شود غذا و اکسیژن کافی به جنین نرسد. جدا شدن زودرس جفت عارضه ای خطرناک است که می تواند باعث زایمان زودرس و یا حتی تولد نوزاد مرده شود. بنابراین برای رد احتمال جدا شدن زودرس جفت از رحم در اسرع وقت به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
چه زمانی با پزشک تماس بگیریم؟
در صورت همراه بودن علائم زیر با گرفتگی عضلات شکم بلافاصله با پزشک متخصص زنان و زایمان، ماما یا اورژانس تماس بگیرید.
- تب
- دوبینی
- استفراغ
- تاری دید
- درد در شانه
- سردرد مداوم
- درد پایین کمر
- احساس درد شدید در لگن
- خونریزی شدید یا لکه بینی
- انقباض دردناک ماهیچه ها
- احساس ضعف یا سرگیجه
- قرمز و کدر شدن رنگ ادرار
- احساس سوزش هنگام دفع ادرار
- تورم ناگهانی در صورت، دست ها یا پاها
- تکرار شدن بیش از شش انقباض در ساعت
- دردی که پس از 30 تا 60 دقیقه استراحت برطرف نمی شود.
- جاری شدن آهسته يا ناگهاني مايع شفاف، صورتي و قرمز از واژن
تسکین گرفتگی عضلات در بارداری
گرفتگی عضلات یکی از عوارض بارداری است که می تواند در هر سه ماهه بارداری رخ دهد. بسیاری از خانم های باردار ممکن است گرفتگی عضلات را در این دوران تجربه کنند. اما با این حال ابتلا به این وضعیت نگران کننده نیست. گرفتگی عضلات معمولا با تمام شدن دوران بارداری و تولد نوزاد خود به خود از میان می رود. اقدامات زیر می تواند در تسکین گرفتگی عضلات در بارداری به شما کمک کند:
- از رژیم غذایی متعادل استفاده کنید. به مقدار زیاد مایعات بنوشید.
- اگر در طول روز مجبورید ساعت های متوالی پشت میز بنشینید سعی کنید هر دو ساعت یکبار از جای خود بلند شوید.
- از ایستادن های طولانی مدت خودداری کنید. در صورت امکان بنشینید تا فشار بر عضلات ساق پا، کمر و شکم کاهش یابد.
- در هنگام نشستن یا خوابیدن به مدت طولانی در یک وضعیت قرار نگیرید. هر زمان که در عضلات یا مفاصل احساس درد کردید موقعیت بدن خود را تغییر دهید.
- برای انجام تمرینات آرامش بخش، مانند پیاده روی ساده، یوگا یا تنفس عمیق، وقت بگذارید. شما می توانید تمرینات کششی ساده را با راهنمایی پزشک خود امتحان کنید.
- استامینوفن معمولاً بی خطرترین دارو در دوران بارداری برای تسکین گرفتگی های دردناک است. با این حال، قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
آیا گرفتگی های بارداری مانند گرفتگی های قاعدگی است؟
بله، گرفتگی عضلات شکم در هفته های اول بارداری ممکن است مانند درد قاعدگی باشد. اگر گرفتگی عضلات کم و زیاد شده و خفیف باشند، معمولاً نگران کننده نیست. با این حال، دردهای شدید دوره ای در اواخر بارداری ممکن است نشان دهنده درد زایمان باشد.
آیا گرفتگی می تواند نشانه سقط جنین باشد؟
گرفتگی های زیر شکم همراه با خونریزی ممکن است نشان دهنده سقط جنین باشد. با این حال، باید برای تعیین علت دقیق مشکل حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
به طور کلی گرفتگی عضلات در بارداری همیشه نگران کننده نیست. معمولاً مراقبت کافی و ورزش مناسب برای پیشگیری از گرفتگی عضلات در دوران بارداری کافی است. همچنین مراقب هرگونه علائم دیگر مانند تب، ورم دست و صورت و دوبینی چشم ها باشید. وجود این علائم همراه با گرفتگی عضلات می تواند نشانه ابتلا به عوارض خطرناک بارداری مانند پره اکلامپسی باشد. برای رفع گرفتگی عضلات از کمپرس گرم روی شکم خود استفاده نکنید. زیرا افزایش دمای شکم در دوران بارداری، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، خطرناک است. برای تسکین گرفتگی های دوران بارداری می توانید از دوش آب گرم استفاده کنید.
