نارسایی زودرس تخمدان چیست؟

نارسایی زودرس تخمدان یا نارسایی اولیه تخمدان (POI) یکی از دلایل احتمالی ناباروری در زنان محسوب می شود. این زنان، تخمک گذاری منظم ندارند.  و بعید است که با تخمک های خود باردار شوند. موفق ترین گزینه درمان باروری، IVF یا اهدا کننده تخمک یا جنین است.

زنان مبتلا به POI علائم بالینی و گاهی علائم یائسگی را قبل از 40 سالگی نشان می دهند. این در حالی است که میانگین سن یائسگی بین 48 تا 55 سال است. این اختلال احتمال دارد به عنوان هایپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک (HH) یا هایپوگنادیسم اولیه نیز شناخته شود.

POI یائسگی نیست. زنانی که یائسگی را گذرانده اند، پریود نمی شوند، نمی توانند تخمک گذاری کنند و نمی توانند با تخمک های خود باردار شوند. در حالی که زنان مبتلا به POI احتمال دارد گاهی اوقات تخمک گذاری کنند و احتمال دارد دوره قاعدگی منظم داشته باشند. نارسایی اولیه تخمدان دلیل شایع ناباروری نیست. خطر تشخیص با افزایش سن افزایش می یابد:

از هر 1000 زن 15 تا 29 ساله 1 نفر با POI تشخیص داده می شود. شیوع این وضعیت برای زنان 30 تا 35 ساله 1 در 250 مورد و برای زنان 35 تا 40 ساله 1 در 100 مورد تخمین زده می شود.

تشخیص نارسایی اولیه تخمدان می تواند ناراحت کننده باشد. وقتی پزشک می گوید احتمال داشتن فرزند برای شما بسیار کم است، احتمال دارد دچاراحساس گیجی، عصبانیت و ناراحتی شوید. احتمال دارد احساس شرم و حتی ناامیدی کنید. این احساسات عادی است که در این صورت با پزشک خود تماس بگیرید. با گذشت زمان و انجام درمان و بهبودی، می توان یک زندگی کامل و شاد همراه با نارسایی اولیه تخمدان داشت.

چه عواملی باعث نارسایی اولیه تخمدان می شوند؟

نارسایی اولیه تخمدان با تعدادی از بیماری های خود ایمنی از جمله سندرم خشکی چشم، آرتریت روماتوئید و لوپوس در ارتباط است. برخی موارد POI به دلیل جهش های ژنتیکی است. Fragile-X و سندرم ترنر می توانند باعث POI شوند.

با این حال، تحقیقات جدید ژنتیکی نشان داده است که حدود 20 تا 25 درصد موارد POI احتمال دارد توسط عوامل ژنتیکی (از جمله Fragile-X و سندرم ترنر) ایجاد شود.

ارتباط ژنتیکی و سابقه خانوادگی نارسایی اولیه تخمدان در 10 تا 15 درصد موارد رخ می دهد. هنوز مشخص نیست که آیا زنان با نارسایی اولیه تخمدان با تخمک کمتری متولد می شوند یا اینکه باروری آنها با سرعت بیشتری کاهش می یابد.

نارسایی اولیه تخمدان همچنین می تواند ناشی از درمان های پزشکی باشد. برخی از درمان های سرطان، از جمله شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی، احتمال دارد منجر به POI شود. نارسایی اولیه تخمدان که اندکی پس از درمان رخ می دهد به عنوان نارسایی حاد تخمدان شناخته می شود. مهم است که بدانید کاهش باروری بعد از درمان سرطان همیشه دائمی نیست. اینکه باروری تا چه حدی یا به طور کامل برمی گردد، به سن در هنگام درمان سرطان و اینکه چه روش های درمانی سرطانی استفاده شده است، بستگی دارد.

اگر تشخیص داده اید که سرطان دارید و هنوز درمان سرطان را شروع نکرده اید، در مورد حفظ باروری با پزشک خود صحبت کنید. احتمال دارد تخمک یا بافت تخمدان را منجمد کند.

علائم نارسایی اولیه تخمدان چیست؟

نارسایی اولیه تخمدان یک اختلال گروهی است. به این معنی که زنان درجات مختلفی از علائم را دارند. شایع ترین علامت، قاعدگی نامنظم است. زنان مبتلا به POI احتمال دارد پریود نشوند. یا عادت ماهانه ای داشته باشد که به ندرت اتفاق میفتد. (بیش از هر 35 روز) یاعادت ماهانه ای داشته باشند که به طور نامنظم انجام شود، یاخونریزی قاعدگی غیرمعمول و لکه بینی داشته باشند. همچنین برای زنی که دارای POI است احتمال دارد سالها بدون دوران قاعدگی منظم باشد و سپس ناگهان قاعدگی را شروع کند.

برخی از زنان، با POI علائم ناشی از سطح پایین استروژن را تجربه می کنند. این علائم احتمال دارد شامل موارد زیر باشد:

• خشکی واژن
• میل جنسی کم
• مقاربت دردناک
• افسردگی و یا اضطراب
• گرگرفتگی و یا تعریق شبانه
• بی خوابی یا اختلال در خواب

نارسایی اولیه تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص نارسایی اولیه تخمدان را نمی توان تنها از روی علائم انجام داد. علل احتمالی دیگری غیر از نارسایی اولیه تخمدان، چرخه های نامنظم و سطح پایین استروژن وجود دارد. پزشک احتمال دارد آزمایشات زیر را قبل از تشخیص تجویز کند:

• سطح FSH
• تست حاملگی
• پرولاکتین (برای رد هیپرپرولاکتینمی)
• AMH (برای ارزیابی ذخایر کلی تخمدان)
• تعداد فولیکول آنترال و سونوگرافی (برای ارزیابی ذخایر تخمدان)
• سطح استرادیول یا استروژن که اغلب در زنان مبتلا به POI کم است.
• تست چالش کلومید (برای ارزیابی نحوه پاسخ تخمدان به داروهای باروری)

اگر سطح FSH به طور غیرمعمول بالا و در محدوده یائسگی باشد، پزشک احتمالاً آزمایش را برای یک ماه بعد مجدداً انجام می دهد. اگر نتایج تکرار شود و سن 40 سال یا کمتر باشد، پزشک احتمال دارد POI را تایید کند.

چرا تصور نارسایی اولیه تخمدان دشوار است؟

تخمدان های یک زن بالغ وسالم حاوی ده ها هزار فولیکول است. در هر فولیکول یک تخمک فعال وجود دارد. فقط درصد کمی از این فولیکول ها بالغ می شوند، تخمک گذاری می کنند و به یک جنین تبدیل خواهند شد. فولیکول ها با گذشت زمان کاهش می یابند. همچنین طبیعی است که در نهایت فولیکول ها به طور موثر با هورمون هایی که رشد تخمک و تخمک گذاری را تحریک می کنند، متوقف شوند. این ناباروری مربوط به سن است و زنان 40 سال به بالا نسبت به یک خانم 30 ساله احتمال بارداری کمتری دارند.

با این حال، در زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند، تخمدان آنها عملکرد خوبی را ندارد. احتمال دارد فولیکول تخمدان کمتر از آنچه انتظار می رود باشد. تعداد فولیکول های فعال آنها کم خواهد بود.

همچنین، تخمدان ها و فولیکول های آنها به هورمون ها، پاسخ موثری نمی دهند. احتمال دارد تخمدان ها نتوانند سطح طبیعی استروژن تولید کنند. به همین دلیل است که داروهای باروری در زنان دارای POI موثر نیستند.

داروهای باروری فقط در صورت وجود فولیکول های کافی در تخمدان ها، جواب می دهند. در POI، فولیکول ها “نادیده گرفته می شوند” یا حداقل به طور کامل به داروهای باروری پاسخ نمی دهند. کلومید یا گنادوتروپین ها به طور معمول قادر به تحریک رشد تخمک یا تخمک گذاری سالم نیستند. حتی اگر بتوانند تخمک گذاری را تحریک کنند، تخمک ها احتمال دارد بی کیفیت باشند. این امر احتمال لقاح و بارداری را کمتر می کند.

درمان باروری برای نارسایی اولیه تخمدان چیست؟

بهترین گزینه درمان باروری برای زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، IVF یا اهدا کننده تخمک یا جنین است.

اگر علاوه بر POI، مشکلات رحمی نیز وجود داشته باشد، احتمال دارد برای انجام بارداری نیز به یک فرد جایگزین نیاز باشد. اهداکننده تخمک یا جنین احتمال دارد یک اهدا کننده شناخته شده مانند یک دوست یا یکی از اعضای خانواده باشد. اما غالباً اهدا کننده ناشناخته است. کلینیک باروری احتمال دارد در یافتن یک اهدا کننده کمک کند.

IVF با اهدا کننده تخمک بسیار موفق است. در حقیقت، IVF با اهداکننده تخمک بالاترین میزان موفقیت را در بین تمام گزینه های درمانی IVF دارد. یک مطالعه نشان داد که زنانی که سه دوره IVF با تخمک دهنده دارند، 90 درصد احتمال موفقیت بارداری دارند. هزینه زیاد بزرگترین مانع برای IVF اهداکننده تخمک است. یک چرخه اهدا کننده تخمک احتمال دارد بین 25000 تا 35000 دلار باشد.

IVF اهداکننده جنین به طور قابل توجهی هزینه کمتری دارد و حتی ارزان تر از IVF معمولی است. میزان موفقیت در اهدای جنین بسیار متفاوت است. این امر به کلینیک باروری، وضعیت باروری زوجین که جنین ها را اهدا کرده اند و سایر فاکتورهای رحمی بستگی خواهد داشت.

تصمیم گیری در مورد استفاده از اهدا کننده تخمک یا جنین می تواند احساسی و دشوار باشد.انتخاب اهداکننده جنین به این معنی است که شما و همسرتان از نظر ژنتیکی با کودک ارتباط نخواهید داشت.

مشاوره با یک درمانگر با تجربه در زمینه مسائل باروری نه تنها بسیار توصیه می شود بلکه قبل از شروع درمان توسط اکثر کلینیک ها نیز مورد نیاز است.

آیا من نیاز به اهدا کننده تخمک دارم؟

زنانی که درمان سرطان را پشت سر گذاشته اند، اگر قبل از درمان برای حفظ قدرت باروری خود اقدام کنند، می توانند از تخمک یا جنین خود استفاده کنند. این احتمال دارد شامل انجماد تخمک، انجماد بافت تخمدان یا انجماد رویان باشد.

برخی از زنانی که پس از درمان سرطان POI را تجربه می کنند، احتمال دارد عملکرد تخمدان را برگردانند. اگر می خواهید بعد از سرطان باردار شوید، در مورد گزینه های خود با پزشک خود مشورت کنید. اگر قبل از تشخیص از حفظ باروری عبور نکرده باشید، باردار شدن با تخمک های خود بعید است. با این حال، غیرممکن نیست. تحقیقات نشان داده است که 5 تا 10 درصد از زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان باردار می شوند. این احتمال دارد با داروهای باروری یا بدون آن رخ دهد. همچنین به نظر می رسد این شیوع بیشتر در زنانی است که تحت هورمون درمانی قرار می گیرند (به منظور رفع علائم کم استروژن POI).

بعضی از خانم ها دچار بهبودی موقت می شوند و احتمال دارد تخمدان هایشان دوباره شروع به کار کنند. حتی بعد از سال ها قاعدگی نامنظم، سیکل قاعدگی آنها برگردد. هنوز مشخص نشده است که چرا برخی از زنان دچار بهبودی یا باردار می شوند ودر برخی دیگر رخ نمی دهد. پزشک نمی تواند وضعیت را پیش بینی کند. اگر واقعاً می خواهید بچه دار شوید، امیدوار باشید که در گروه 5 تا 10 درصدی خوش شانس قرار بگیرید.

هشدار به مبتلایان به POI

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد برخی از زنان مبتلا به POI در صورت دریافت استروژن درمانی قبل از استفاده از داروی باروری، احتمال دارد تخمک گذاری کنند. تحقیقات در مورد این روش (استروژن درمانی و به دنبال آن درمان با گنادوتروپین ها) نتایج مختلفی را نشان داده است. در حالی که چند مطالعه به درجه ای از موفقیت رسیدند، اما برخی دیگر این موفقیت را نداشته اند. میزان موفقیت داروهای باروری، IUI یا IVF با تخمک های خود بسیار کم است.

با توجه به هزینه های درمان، و فشار احساسی چرخه های ناموفق درمان باروری، انتخاب IVF با تخمک دهنده یا جنین احتمال دارد بهترین راه باشد. البته توجه داشته باشیدکه بدون مشورت با بیش از یک پزشک، مستقیماً به اهدا کننده تخمک IVF مراجعه نکنید.

اگر نمی خواهید باردار شوید، برای پیشگیری از بارداری نباید به قرص های ضد بارداری منظم (یا تشخیص ناباروری) اعتماد کنید. قرص های جلوگیری از بارداری در زنان مبتلا به این اختلال مورد مطالعه قرار نگرفته است. اگر می خواهید از بارداری جلوگیری کنید ،بهترین روش استفاده از دستگاه داخل رحمی ممکن است.

گزینه های جایگزین در درمان باروری چیست؟

در حالی که IVF با اهداکننده تخمک یا جنین احتمالاً گزینه اصلی درمان باروری است، اما تنها گزینه نیست.

برخی از زوجین تصمیم به فرزندخواندگی یا فرزندپروری می گیرند. آنها احتمال دارد از همان ابتدا فرزندخواندگی را در نظر بگیرند، یا در صورت عدم موفقیت در درمان به سمت فرزندخواندگی حرکت کنند. انتخاب زندگی بدون کودک یک گزینه دیگری است. یک مشاور می تواند در این راه کمک کند.

آزمایشات لازم پس از تشخیص POIچیست؟

POI با سایر مشکلات سلامتی ارتباط دارد. به همین دلیل، پزشک احتمال دارد آزمایش بیشتری را انجام دهد، از جمله:

یک تست تراکم استخوان. سطح پایین استروژن را در معرض پوکی استخوان قرار می دهد. هورمون درمانی، رژیم غذایی سالم و ورزش های تحمل کننده وزن می توانند خطر را کاهش دهند.

کاریوتایپ و آزمایش ژنتیکی. برخی موارد POI ناشی از جهش های ژنی است. بعضی از خانم ها احتمال دارد به جای دو کروموزوم X فقط یک کروموزوم داشته باشند. آزمایش ژنتیک همچنین می تواند ژن FMR1 را که با سندرم Fragile X و POI ارتباط دارد، بررسی کند.

هورمونهای تیروئید. زنان مبتلا به POI در معرض عدم تعادل تیروئید هستند. در حقیقت، بین 14 تا 27 درصد از زنان مبتلا به POI نیز تیروئید کمتری دارند.

سطح کورتیزول یا آزمایش تحریک کورتیکوتروپین (ACTH). زنان مبتلا به POI در معرض مشکلات غده فوق کلیه هستند. تحقیقات نشان داده است که تقریباً 3 درصد از زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان احتمال دارد به بیماری آدیسون مبتلا شوند.

آزمایش خود ایمنی. تا 20 درصد زنان مبتلا به POI سایر اختلالات ایمنی را تجربه می کنند. زنان مبتلا به نارسایی تخمدان اولیه بیشتر از سایرزنان دچار این مشکلات سلامتی می شوند.

توصیه ها به بیماران پس از تشخیص POI چیست؟

زنان با سطح استروژن پایین در معرض خطر بیشتری برای بیماری های قلبی، مشکلات در رابطه جنسی ( از جمله مقاربت دردناک ) و پوکی استخوان هستند.

یک درمان احتمالی که پزشک احتمال دارد توصیه کند، هورمون درمانی است. معمولاً ترکیبی از استروژن و پروژسترون، احتمال دارد برخی از علائم را تسکین داده و خطر پوکی استخوان را کاهش دهد. هورمون درمانی همچنین می تواند در درمان گرگرفتگی کمک کند. درمان معمولاً فقط تا سن متوسط یائسگی که داشتن استروژن کم طبیعی است ادامه می یابد. مانند تمام روش های درمانی، خطرات و مزایای احتمالی نیز وجود دارد. هیچ کس واقعاً نمی داند که خطرات طولانی مدت درمان هورمونی (یا عدم انجام هورمون درمانی) در زنان مبتلا به POI چیست.

زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان نیز احتمال دارد افسردگی و یا اضطراب داشته باشند. این امر تا حدی به دلیل سطح پایین استروژن است، اما همچنین، تشخیص و نتیجه ناباروری نیز می تواند منجر به پریشانی عاطفی شود. اگر مشکلات غده فوق کلیوی یا تیروئید وجود داشته باشد، اینها همچنین می توانند باعث کم خلقی شوند.

مشاوره بسیار توصیه می شود. یک درمانگر حرفه ای، به ویژه فردی که با ناباروری آشنا است، می تواند کمک کند تا با تشخیص کنار بیایید و آگاهانه در مورد گزینه های ساخت خانواده تصمیم گیری کنید.