مقاربت دردناک یا دیس پارانویا (dyspareunia) می تواند به دلایل مختلفی از مشکلات ساختاری تا نگرانی های روانی رخ دهد. بسیاری از زنان در مقطعی از زندگی خود مقاربت دردناک دارند. مقاربت دردناک، درد مداوم یا تکراری دستگاه تناسلی است که دقیقا قبل، حین یا بعد از مقاربت و نزدیکی رخ می دهد.
درمان های دیسفورنیا روی علت اصلی متمرکز شده و می توانند به رفع یا کاهش این مشکل شایع کمک کنند.
علت مقاربت دردناک
علت های جسمی مقاربت دردناک بسته به اینکه درد در هنگام ورود یا با فشار شدید ایجاد شود، متفاوت است. عوامل عاطفی ممکن است با بسیاری از انواع مقاربت دردناک همراه باشد.
درد در زمان دخول
درد در زمان ورود آلت، ممکن است با طیف وسیعی از عوامل همراه باشد، از جمله:
- واژینیسموس یا گرفتگی های غیر ارادی عضلات دیواره واژن
- التهاب، عفونت یا ضایعات پوستی در ناحیه تناسلی یا مجاری ادراری
- کاهش سطح استروژن پس از یائسگی یا زایمان یا در دوران شیردهی
- آسیب یا سوزش ناشی از عمل جراحی لگن یا بریدگی در هنگام زایمان
- ناهنجاری مادرزادی، مانند عدم وجود غیرطبیعی بودن واژن یا پرده بکارت نامناسب
- تاثیر برخی داروها بر میل یا برانگیختگی جنسی مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای فشار خون بالا، داروهای آرام بخش، آنتی هیستامین ها و قرص های ضد بارداری خاص
درد شدید
دردشدید، معمولاً با نفوذ عمیق رخ می دهد. این ممکن است در موقعیت های خاص بدتر باشد. علت آن عبارتند از:
بیماری ها و شرایط خاصی. شامل آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، پرولاپس رحم، رحم رتروب شده، فیبروم های رحمی، سیستیت، سندرم روده تحریک پذیر، بواسیر و کیست تخمدان می باشد.
جراحی یا روش های درمانی. زخم ناشی از جراحی لگن از جمله هیسترکتومی می تواند باعث مقاربت دردناک شود. درمان های پزشکی سرطان مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی می توانند باعث ایجاد تغییراتی شوند که رابطه جنسی را دردناک می کند.
عوامل عاطفی
احساسات عمیقاً با فعالیت جنسی همراه هستند، بنابراین ممکن است در درد جنسی نقش موثری داشته باشند. عوامل عاطفی عبارتند از:
مسائل روان شناختی. اضطراب، افسردگی، نگرانی در مورد شکل ظاهر بدنی، ترس از صمیمی شدن یا مشکلات رابطه ای می تواند به پایین آمدن سطح برانگیختگی و در نتیجه ناراحتی یا درد مقاربتی منجر شود.
فشار. عضلات کف لگن بیمار در پاسخ به استرس سفت تر می شود. این می تواند منجر به درد در حین مقاربت شود.
سوء استفاده جنسی. هر زن مبتلا به مقاربت دردناک سابقه سوءاستفاده جنسی ندارد، اما اگر زنی مورد سوءاستفاده قرار گرفته باشد، سوء استفاده جنسی می تواند خطر بروز مقاربت دردناک را افزایش دهد.
به راحتی می توان گفت که آیا عوامل عاطفی با مقاربت دردناک همراه هستند یا نیستند. درد اولیه می تواند ترس از تکرار درد را بیشتر کرده و آرامش بیمار را در حین مقاربت مختل کند، در این صورت ممکن است درد بیمار بیشتر شود و حتی برای جلوگیری از درد بیشتر از برقراری رابطه جنسی خودداری کند.
شیوع مقاربت دردناک
مقاربت دردناک، هم در زنان و هم مردان دیده می شود، اما این بیماری در زنان شایع تر است. دیسپارونی، یکی از شایع ترین مشکلات زنان یائسه است. به گفته کالج آمریکایی متخصص زنان و زایمان (ACOG) حدود 75 درصد از زنان در برخی شرایط مقاربت دردناک دارند.
علت مقاربت دردناک در مردان
برخی از دلایل رابطه جنسی دردناک در مردان، عبارتند از:
- التهاب غده پروستات (پروستاتیت)
- پوست ختنه گاه به عقب رانده شده که می تواند باعث دخول دردناک گردد.
- بیماری های عفونی مانند برفک، که می تواند باعث درد و خارش، و برخی از امراض مقاربتی جنسی مثل زگیل تناسلی شود.
- پارگی کوچک در پوست ختنه گاه که دیده نمی شود اما می تواند علت درد شدید و سوزش دردناک مقاربتی شود.
- درد و تورم بیضه که گاهی اوقات با برانگیختگی جنسی ایجاد می شود اما باعث انزال نمی شود. همچنین می تواند نشانه عفونت مانند کلامیدیا باشد.
عوامل خطر مقاربت دردناک
زنان با شرایط زیر در معرض خطر ابتلا به مقاربت دردناک قرار دارند:
- زنان یائسه
- مبتلایان به عفونت ویروسی یا باکتریایی
- مصرف داروهایی که باعث خشکی واژن شود.
علائم مقاربت دردناک
زنان مبتلا به مقاربت دردناک، ممکن است علائم زیر را احساس کنند:
- درد همراه با سوزش
- درد شدید در هنگام ورود
- درد فقط در هنگام ورود آلت جنسی
- درد با هر نوع دخول و ورود، از جمله قرار دادن تامپون
- درد دلهره آور و نگران کننده و طولانی مدت پس از مقاربت
اگر در حین رابطه جنسی دردهای تکراری دارید، با پزشک مشورت کنید.
درمان مشکل می تواند به روابط جنسی، صمیمیت عاطفی و وضعیت روانی بیمار کمک کند.
تشخیص مقاربت دردناک
ارزیابی پزشکی برای مقاربت دردناک معمولاً شامل موارد زیر است:
تاریخچه پزشکی
ممکن است پزشک از بیمار بپرسد که درد بیمار دقیقاً از کجا شروع می شود، چه حسی دارد و آیا با تغییر موقعیت جنسی باز هم رخ می دهد و یا متوقف می شود. پزشک احتمالا درباره سابقه جنسی، تاریخچه جراحی و تجربیات قبلی زایمان بیمار سؤالاتی بپرسد. بیماران نباید اجازه دهند که خجالت و شرمساری آن ها را از دادن جواب صریح به پزشک باز دارد. این سؤالات سرنخ هایی را برای تشخیص علت درد، در اختیار پزشک می گذارد.
معاینه لگن
در طی معاینه لگن، پزشک می تواند علائم ضایعات پوستی، عفونت یا مشکلات ساختاری دیگر را بررسی کند. او همچنین ممکن است با اعمال فشار ملایم بر دستگاه تناسلی و عضلات لگن سعی در شناسایی محل درد بیمار داشته باشد. پزشک می تواند از ابزاری به نام اسپکولوم برای جدا کردن دیواره های واژن و معاینه و مشاهده واژن بیمار استفاده کند. اگر بیمار در طول معاینه واژن احساس درد شدیدی داشته باشد می تواند به پزشک بگوید معاینه را متوقف کند.
پزشک برای تایید و یا رد کردن برخی علت های مقاربت دردناک می تواند سونوگرافی لگن را نیز توصیه کند.
درمان مقاربت دردناک
گزینه های درمانی برای این بیماری بسته به علت درد، متفاوت است.
داروها
اگر عفونت یا بیماری باعث ایجاد درد بیمار شده است، درمان عفونت و بیماری می تواند مشکل بیمار را برطرف کند. اگر داروی خاصی باعث بروز درد شده باشد تعویض داروهای تجویز شده و جایگزینی با داورهای دیگر نیز ممکن است علائم بیمار را از بین ببرد. برای بسیاری از زنان یائسه، مقاربت دردناک ناشی از کاهش سطح استروژن است. غالباً با استروژن موضعی که مستقیماً روی واژن اعمال می شود، این بیماری قابل درمان است.
سازمان غذا و دارو، دارویی را برای درمان مقاربت دردناک متوسط تا شدید در زنانی که سطح استروژن پایینی دارند، تصویب کرد. این دارو مانند استروژن روی بافت داخلی واژن عمل می کند، اما این دارو ممکن است باعث گر گرفتگی شود و خطر سکته مغزی، لخته شدن خون و سرطان غده رحم (آندومتر) را به همراه دارد.
داروی دیگری برای تسکین مقاربت دردناک به صورت نوعی کپسول وجود دارد که بیمار می توانید روزانه در داخل واژن قرار دهید.
سایر درمان ها
برخی از روش های درمانی بدون عارضه نیز ممکن است در خصوص مقاربت دردناک به بیمار کمک کند:
درمان حساسیت زدایی
در روش حساسیت زدایی بیمار تمرینات آرام کننده واژن را یاد می گیرید که می تواند باعث کاهش درد شود.
مشاوره با سکس تراپیست
ممکن است بیمار بعد از درمان کامل، با یک واکنش عاطفی منفی دچار درد مقاربتی شود.
اگر بیمار و همسر او به دلیل مقاربت دردناک از رابطه جنسی خودداری کنند، روی روابط عاطفی بیمار تاثیر منفی خواهد گذاشت. صحبت با مشاور یا سکس تراپی می تواند به رفع این مشکلات کمک کند.
درمان شناختی رفتاری همچنین می تواند در تغییر الگوهای تفکر منفی و رفتارها مفید باشد.
سبک زندگی و درمان خانگی مقاربت دردناک
بیمار و همسر او با چند تغییر ساده در روال جنسی خود می توانند درد را به حداقل برسانند. زنان بهتر است این راهکارها را در نظر بگیرند:
موقعیت خود را تغییر دهید.
اگر هنگام نفوذ درد شدید دارید، موقعیت های سکسی مختلفی (POSITION) را امتحان کنید.
ارتباط بیشتری با همسرتان برقرار کنید.
در صورتی که درد دارید، احساس خودتان و کاری که فکر می کنید همسرتان می تواند برای کاهش درد انجام دهد، را به او بگویید.
در سکس عجله نکنید.
پیش نوازی طولانی تر در قبل از برقراری رابطه جنسی می تواند به تحریک بهتر بیمار کمک کند. احتمال دارد با تأخیر در دخول، درد کاهش پیدا کند، پس سعی کنید زیاد عجله نکنید.
از روان کننده ها استفاده کنید.
روان کننده جنسی می تواند رابطه جنسی را راحت تر کند. مارک های مختلف را امتحان کنید تا بتوانید نوع مورد علاقه و متناسب خود را شناسایی کنید. قبل از رابطه جنسی مثانه خود را خالی کنید و بهتر است دوش گرم بگیرید. و در صورت امکان، قبل از رابطه جنسی یک داروی ضد درد بخورید.
مقابله و پشتیبانی بیماران مقاربت دردناک
تا زمان بهبودی بیماری، بهتر است راه های دیگری را برای صمیمیت با همسر پیدا کنید. ماساژ و بوسیدن، جایگزین مقاربت هستند که می تواند راحت تر، عملی تر و سرگرم کننده تر از سکس روزمره باشد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
بیماران می توانند برای آمادگی بهتر در زمان مراجعه به پزشک، لیستی از موارد زیر را تهیه کنند:
- مشکلات جنسی
- اطلاعات کلیدی پزشکی
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل های مصرفی از جمله دوز آن ها
برخی از سؤالاتی که باید از پزشک پرسیده شونند، عبارتند از:
- چه درمانی وجود دارد؟
- چه عاملی می تواند باعث بروز مشکل من شده باشد؟
- چه تغییراتی می توانم در شیوه زندگی ایجاد کنم تا وضعیتم بهبود یابد؟
پزشک ممکن است از بیمار سؤالات زیر را بپرسد، از جمله:
- رابطه شما با همسرتان چگونه است؟
- چه مدت رابطه جنسی دردناک داشته اید؟
- درد را در کدام قسمت احساس می کنید؟
- آیا با تحریک واژن، خارش، درد یا سوزش دارید؟
- آیا فعالیت های غیرجنسی باعث درد می شود؟
- احساس نگرانی در مورد نگرانی های جنسی شما چقدر است؟
- آیا درد در هر بار که رابطه جنسی داشته باشید یا فقط در برخی شرایط خاص رخ می دهد؟
- آیا امکان دارد که در مورد برخی از نگرانی های جنسی خود با شریک زندگی خود صحبت کنید؟
- آیا تا به حال به بیماری ژنتیکی مهمی در ارتباط با سکس مبتلا شده اید یا جراحی زنان و زایمان انجام داده اید؟
