دستگاه تولید مثل زن

دستگاه تولید مثل خارجی زن، این قابلیت را دارد که به منظور تولید مثل، تقریباً با همه سیستم های بدن همکاری و هماهنگی داشته باشد. دستگاه تولید مثل زن را می توان به دو قسمت، دستگاه تولید مثل خارجی و داخلی تقسیم کرد.

ساختار دستگاه تولید مثل خارجی زنان

دستگاه تولید مثل خارجی در خارج از لگن قرار دارد و دو نقش اساسی دارند. آن ها محل ورود اسپرم به بدن هستند و از اندام های دستگاه تناسلی داخلی در برابر عوامل عفونت محافظت می کنند.

ساختار اصلی بیرونی سیستم تولید مثل زن شامل موارد زیر است:

ولووا

• قسمت خارجی اندام های تولید مثل زن را ولووا می گویند که به معنای پوشاندن است.
• ولووا در بین پاها واقع شده، مهبل (واژن) و سایر اندام های تولید مثل داخل بدن را می پوشاند.
• ولووا از اعصاب زیادی تشکیل شده و در طول فعالیت جنسی و برانگیختگی تحریک می شود.
• ولووا محل باز شدن مجرای ادرار در زنان است و بنابراین عملکرد حیاتی عبور ادرار را در بر می گیرد.

ولووا، همچنین به عنوان فرج شناخته می شود و شامل اندام های زیر می باشد:

• هشتی
• مجرای ادرار
• غدد بارتولن
• لامپ های دهلیزی
• برجستگی شرمگاهی
• لب های بزرگ و کوچک
• پرده بکارت، کلیتوریس یا چوچوله
• غده های اسکینی یا شبه پروستات زنانه

لب های بزرگ یاlabia majora

لب های بزرگ که از بافت چربی و فیبری تشکیل شده اند، شامل غدد عرق و ترشح کننده خلط می باشند. آن ها سایر اندام های تولید مثل خارجی را نگهداری و محافظت می کند. اندازه و وزن لب های بزرگ در بین زنان مختلف، متفاوت است و به محتوای چربی آن بستگی دارد. آن ها حاوی فولیکول های مو هستند که در دوران بلوغ، رشد مو روی پوست آن ها اتفاق میفتد.

لب های کوچک یا labia minora

لب های کوچک ممکن است در زنان اندازه ها و شکل های مختلفی داشته باشد. آن ها در داخل لب های بزرگ قرار دارند و دهانه های مهبل و مجرای ادرار را احاطه کرده اند. لب های کوچک، پوست بسیار ظریفی دارند و به راحتی تحریک و متورم می شود.

غدد بارتولین

غدد وستیبولار (بارتولین) دقیقا در خارج از پرده بکارت و در دو طرف مهبل قرار دارند و مسئول ترشحات مربوط به مهبل هستند.

غده های پوستی یا اسکین

غده های واقع در دیواره قدامی واژن، در قسمت تحتانی مجرای ادراری هستند. این ها نزدیک یا بخشی از ناحیه ی G  نقطه ای که با تحریک زن را آماده سکس می کند می باشد. غدد اسکین باعث باز و بسته شدن مجاری ادرار می شوند.

کلیتوریس

کلیتوریس و یا چوچوله، یک برآمدگی کوچک و حساس است و توسط پوستی شبیه پوست ختنه گاه در انتهای آلت تناسلی مردان احاطه شده است. کلیتوریس یک ساختار نعوظ است که در زیر لب های کوچک یافت می شود. عرض آن در یک زن بالغ تقریباً 1 سانتی متر است و طول متوسط 1.5 تا 2.0 سانتی متر دارد. کلیتوریس یک ساختار بسیار حساس است .

هشتی و مجرای ادرار

بین کلیتوریس و ابتدای واژینال ناحیه مثلثی شکل به نام هشتی قرار دارد. هشتی بخشی است که مجاری ادراری در آن قرار می گیرد و حاوی دهانه های واژن و مجرای ادراری است و باعث باز شدن غدد اسکین می شود.

برجستگی شرمگاهی

مونس پوبیس قسمت گردی ولووی است که رشد جنسی مو در زمان بلوغ در آن اتفاق میفتد.

پرده بكارت

پرده بکارت یک غشای نازک است که در ورودی دهانه واژن یافت می شود. غالباً این غشای قبل از شروع قاعدگی سوراخ شده و باعث می شود قاعدگی جریان پیدا کند. پرده بکارت از نظر شکل بسیار متنوع می باشد. در اکثر زنان پرده بکارت بعد از اولین تجربه جنسی کشیده یا پاره می شود که ممکن است در این صورت منجر به خون ریزی کمی شود. در برخی از زنان پرده بکارت حتی قبل از رابطه جنسی پاره می شود.

دستگاه تناسلی داخلی زنان

دستگاه تناسلی داخلی زنان، اندام هایی می باشند که در لگن قرار دارند. این موارد شامل واژن، رحم، دهانه رحم، لوله های رحمی (تخمدان یا لوله های فالوپ) و تخمدان ها هستند.

اندام تولید مثل داخلی زنان شامل موارد زیر است:

واژن

ساختار واژن شبکه ای از بافت های همبند، غشایی و نعوظ است. مهبل یا واژن كانالی است كه به دهانه رحم متصل می شود. مهبل نسبت به رحم در زاویه 90 درجه قرار دارد. از آنجا که مهبل دارای دیواره های عضلانی است، می تواند منقبض شود. دیواره های عضلانی واژن با غشاهای مخاطی پوشانده شده است، که آن را محافظت کرده و مرطوب نگه می دارد.

واژن سه نقش مهمی دارد که عبارتند از:

• مسیری برای خارج شدن خون قاعدگی در طی دوره های قاعدگی می باشد.
• واژن مکانی است که آلت تناسلی مرد در طول مقاربت جنسی وارد آن می شود.
• مسیر کانال تولد است که نوزاد در هنگام زایمان از طریق آن متولد خواهد شد.

رحم

رحم یک اندام توخالی و گلابی شکل و محل رشد جنین می باشد. رحم به دو قسمت تقسیم می شود، دهانه رحم، که قسمت تحتانی رحم است و به داخل مهبل باز می شود، و بدن اصلی رحم، به نام تنه رحم که به برای نگهداری از جنین گسترش می یابد. گردن رحم از طریق لوله های فالوپ به تخمدان ها وصل می شود و از طریق دهانه رحم به داخل مهبل باز می شود. در حقیقت، رحم شامل قوی ترین ماهیچه های بدن یک زن می باشد. این عضلات قادر به انبساط و انقباض برای رشد جنین هستند و به بیرون کشیدن کودک در حین زایمان کمک می کنند. به طور طبیعی رحم تنها حدود 7.5 سانتی متر طول و 5 سانتی متر عرض دارد. رحم در فعالیت های جنسی برای هدایت جریان خون به لگن و دستگاه تناسلی خارجی ضروری است.

تخمدان ها

تخمدان ها غده های کوچک و بیضی شکل هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. تخمدان در دیواره جانبی لگن در منطقه ای به نام فوز تخمدان قرار دارد. تخمدان ها از طریق رباط تخمدان به رحم متصل می شوند و تخم و هورمون های زنانه را تولید می کنند. تخمدان ها ارگان های تولید کننده تخمک در سیستم تولید مثل زن داخلی هستند که در فرآیند تخمک گذاری، تخمک ها را در لوله های فالوپ تولید و ذخیره می کنند. علاوه بر تولید تخمک، تخمدان ها اندام های غدد درون ریز هستند و هورمون های استروژن و پروژسترون تولید می کنند که در طول چرخه قاعدگی و بارداری خانم ها نقش به سزایی دارند.

لوله های فالوپ

در گوشه های فوقانی رحم، لوله های فالوپ رحم را به تخمدان ها وصل می کنند و مسیر عبور تخمک از تخمدان ها به رحم می باشد. بارور شدن یک تخمک توسط یک اسپرم به طور معمول در لوله های فالوپ رخ می دهد. گاهی اوقات، جنین به جای رحم درون لوله فالوپی قرار می گیرد و باعث ایجاد حاملگی خارج رحمی می شود.

دیافراگم لگن، مجرای ادراری اسفنکتر و عضلات عرضی پرونئوس و غشای پروینال مهبل را نگهداری می کند.

عملکرد دستگاه تولید مثل زن

سیستم تولید مثل زن عملکردهای مختلفی را در بدن انجام می دهد. تخمدان ها سلول های تخمک را تولید می کنند. تخمک ها سپس به لوله فالوپ منتقل می شوند که در آن ممکن است با یک اسپرم ترکیب شده و لقاح اتفاق بیفتد. تخم بارور شده سپس به رحم می رود و می تواند داخل غده ضخیم رحم قرار بگیرد و به رشد خودش ادامه دهد. در غیر این صورت همراه با جریان قاعدگی به بیرون بدن ترشح می شود. علاوه بر این، سیستم تولید مثل زن هورمون های جنسی زنانه را برای حفظ چرخه تولید مثل، ترشح می کند.

در دوران یائسگی، دستگاه تناسلی زن به تدریج ترشح هورمون های زنانه را کاهش می دهد. در این مرحله، چرخه قاعدگی می تواند و در نهایت متوقف شود. یک سال پس از قطع چرخه قاعدگی، زن یائسه می شود. بسیاری از دانشمندان معتقدند سیستم تولید مثل به دلیل نقش اساسی در بقا و تولید مثل مهمترین سیستم ها در کل بدن می باشد.

بیماری های دستگاه تناسلی زن

اندام های تولید مثل زن با اختلالات مختلفی از جمله عفونت ها، اختلالات قاعدگی، درد، التهاب لگن ناهنجاری های مادرزادی و بدخیمی همراه است.

عفونت

به طور خلاصه، عوارض عفونی مرتبط با سیستم تولید مثل زن شامل، کاندیدیازیس واژینال و روده، ضایعات هرپس سیمپلکس، عفونت نایسریا گونوره، عفونت کلامیدیا تراکوماتیس، تریکومونیازیس، واژینوز باکتریایی، آبسه توبو تخمدان و بیماری التهابی لگن می باشد.

اختلالات قاعدگی

در میان اختلالات زنان، به اختلالات قاعدگی زیاد توجه می شود زیرا این موارد بسیاری از زنان را تحت تأثیر قرار می دهد. این اختلالات عبارتند از:

• عدم وجود قاعدگی (آمنوره)
• قاعدگی های مکرر (هایپرمنوره)
• قاعدگی های دردناک (متوراژی)
• قاعدگی های نامنظم (الیگومنوره)
• قاعدگی های طولانی مدت (منوراژی)

اختلال پیش از قاعدگی و اختلال دیسفریک قبل از قاعدگی نیز از مشکلات مرتبط با چرخه قاعدگی می باشند.

درد

درد می تواند به عنوان یک مشکل شایع در بین زنان، به ویژه در افراد مبتلا به آندومتریوز و یا زنان با سابقه جراحی های متعدد لگن و بیماری التهابی لگن باشد. بیماری التهابی لگن می تواند منجر به عفونت هر یک از اندام های تولید مثل زن از جمله رحم و تخمدان شود. بیماری های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا از علت های اصلی بیماری التهابی لگن هستند. زنانی که سابقه بارداری خارج رحمی دارند ممکن است درد طولانی مدت داشته باشند.

سرطان

بسیاری از قسمت های سیستم تولید مثل زن و مرد می توانند به سرطان مبتلا شوند. به گزارش انجمن سرطان آمریکا، در زنان، اندام های رحم، تخمدان ها، پستان و دهانه رحم می توانند به سرطان مبتلا شوند. بدخیمی اندام های تولید مثل زن متاسفانه رایج و غالباً جدی هستند. سرطان واژن، که با عفونت توسط ویروس انسانی (HPV) مرتبط است، به ندرت دیده می شود. اما در عوض سرطان ولور، که با عفونت HPV همراه است، شیوع بیشتری دارد.

سرطان دهانه رحم، اگر زود تشخیص داده نشود، می تواند خطرناک باشد و با عفونت HPV همراه است. بدخیمی سرطان گردن رحم اغلب در زنان یائسه دیده می شود و با تحریک استروژن غیرمستقیم بافت آندومتر همراه است. سرطان تخمدان نسبت به سایر سرطان های دیگر در زنان نتایج و بهبودی ضعیف تری دارد، زیرا تا زمان پیشرفت بیماری تشخیص داده نمی شود. غربالگری استاندارد برای سرطان تخمدان وجود ندارد، بنابراین تشخیص زود هنگام آن بسیار دشوار است. طبق اعلام انستیتوی ملی سرطان، آزمایشات مربوط به تشخیص سرطان تخمدان و همچنین سرطان لوله فالوپ و سرطان اولیه صفاقی در حال بررسی است.

دو آزمایش برای غربالگری سرطان دهانه رحم وجود دارد:

• آزمایش های پاپ اسمیر برای شناسایی تغییرات سلولی در دهانه رحم
• آزمایش پاپیلوم ویروس انسان (HPV) برای بررسی وجود عفونت با HPV پرخطر

در حالی که HPV دستگاه تناسلی به طور معمول با زنان در ارتباط است، اما شایع ترین عفونت مقاربتی می باشد. در برخی از زنان، این بیماری می تواند منجر به سرطان دهانه رحم و زگیل های تناسلی شود. حتی در مردان می تواند باعث ایجاد سرطان آلت تناسلی و مقعدی و زگیل دستگاه تناسلی شود. یکی دیگر از اختلالات شایع دستگاه تولید مثل زن، عفونت مخمر واژینال است که در اثر قارچ مخمر در مهبل ایجاد می شود.

منابع:

https://my.clevelandclinic.org/health/articles/9118-female-reproductive-system

https://emedicine.medscape.com/article/1898919-overview#a1

https://courses.lumenlearning.com/boundless-ap/chapter/the-female-reproductive-system/

https://www.livescience.com/26741-reproductive-system.html

[advisers limit=5 skill=”9″]