مشکلات ضربان قلب (آریتمی قلب) هنگامی رخ می دهند که تکانه های الکتریکی کنترل کننده ضربان قلب به درستی کار نکنند. در این صورت قلب خیلی سریع، آهسته یا نامنظم می تپد. آریتمی های قلبی ممکن است بی ضرر باشند. با این حال، برخی از آریتمی های قلبی علائمی را ایجاد می کنند که گاهی خطرناک و جدی هستند. درمان آریتمی قلب اغلب می تواند ضربان قلب سریع، کند یا نامنظم را کنترل و یا از بین ببرد. اما بیمار می تواند با اتخاذ یک سبک زندگی سالم از نظر قلبی، خطر آریتمی خود را کاهش دهد.
ضربان قلب طبیعی
در قلب سالم، ضربان قلب معمولاً بدون بی نظمی پیش می رود و ضربان قلب در حالت استراحت عادی 60 تا 100 ضربان در دقیقه است.
علت آریتمی
شرایط خاص می توانند منجر به ایجاد آریتمی شوند، این شرایط عبارتند از:
- دیابت
- ژنتیک
- آپنه خواب
- حمله قلبی
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- پرکاری تیروئید
- کم کاری تیروئید
- استرس یا اضطراب
- سوء مصرف مواد مخدر
- سوء مصرف الکل یا مصرف زیاد کافئین
- از بین رفتن بافت قلب ناشی از حمله قلبی
- تغییراتی در ساختار قلب، مانند کاردیومیوپاتی
- شریان های مسدود شده در قلب (بیماری عروق کرونر)
- برخی داروها و مکمل ها از جمله داروهای بدون نسخه سرماخوردگی و آلرژی و مکمل های غذایی
عوامل خطر آریتمی
شرایط خاص ممکن است خطر ابتلا به آریتمی را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- مشکلات تیروئید
- آپنه خواب انسدادی
- نبود تعادل الکترولیت
- بیماری قلبی مادرزادی
- سابقه بیماری عروق کرونر، سایر مشکلات قلبی و سابقه جراحی قلب
- داروها و مکمل ها. برخی از داروهای ضد سرفه بدون نسخه و سرماخوردگی و برخی داروهای تجویزی ممکن است در ایجاد آریتمی نقش داشته باشند.
- نوشیدن زیاد الکل. نوشیدن زیاد الکل می تواند بر روی تکانه های الکتریکی قلب تأثیر بگذارد و احتمال ایجاد فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد.
- مصرف کافئین، نیکوتین و سوء مصرف مواد مخدر. کافئین، نیکوتین و سایر محرک ها می توانند باعث ضربان قلب سریع تر شوند. داروهای غیرمجاز، مانند آمفتامین و کوکائین، ممکن است قلب را به شدت تحت تأثیر قرار داده و منجر به انواع مختلفی از آریتمی یا مرگ ناگهانی ناشی از فیبریلاسیون بطنی شوند.
علائم آریتمی
آریتمی ممکن است هیچ نشانه یا علائمی نداشته باشد. در حقیقت، احتمال دارد پزشک قبل از انجام معاینه پزشکی بیماری را تشخیص ندهد.
بروز علائم لزوماً به معنای وجود یک مشکل جدی نیست.
علائم شدید آریتمی شامل موارد زیر می باشند:
- تعریق
- اضطراب
- خستگی
- سرگیجه
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- سنکوپ یا نزدیک به غش کردن
- ضربان قلب تند (تاکی کاردی)
- ضربان قلب آهسته (برادی کاردی)
انواع آریتمی
پزشکان، آریتمی را بسته به سرعت ضربان قلب تقسیم بندی می کنند:
- تاکی کاردی. تاکی کاردی مربوط به ضربان قلب سریع (ضربان قلب در حال استراحت بیشتر از 100 ضربان در دقیقه) می باشد.
- برادی کاردی. برادی کاردی به ضربان قلب آهسته اشاره دارد که در آن ضربان قلب در حالت استراحت کمتر از 60 ضربان در دقیقه می باشد.
همه تاکی کاردی ها یا برادی کاردی ها به معنای بیماری قلبی نیستند.
به عنوان مثال، در حین ورزش افزایش ضربان قلب کاملا طبیعی است زیرا سرعت ضربان قلب افزایش می یابد تا به بافت های بدن، خون غنی از اکسیژن برسد. در هنگام خواب یا اوقات استراحت عمیق، ضربان قلب کندتر می شوند.
تاکی کاردی دهلیزی
تاکی کاردی ها با منشأ دهلیزی شامل موارد زیر هستند:
فیبریلاسیون دهلیزی. فیبریلاسیون دهلیزی ضربان قلب سریع می باشد که ناشی از تکانه های الکتریکی شدید در دهلیز است. این سیگنال ها منجر به انقباضات سریع، بدون هماهنگی و ضعیف دهلیز می شوند. فیبریلاسیون دهلیزی با عوارض جدی مانند سکته مغزی همراه است.
شکاف دهلیزی. شکاف دهلیزی شبیه به فیبریلاسیون دهلیزی است. ضربان قلب در شکاف دهلیزی، بیشتر از فیبریلاسیون دهلیزی، منظم تر هستند. شکاف دهلیزی همچنین ممکن است منجر به عوارض جدی مانند سکته مغزی شود.
تاکی کاردی فوق بطنی. تاکی کاردی فوق بطنی یک اصطلاح کلی است که شامل بسیاری از انواع آریتمی با منشأ بالاتر از بطن ها (خارج از بطن) در دهلیز ها می شود. به نظر می رسد این نوع از آریتمی باعث ایجاد تپش های ناگهانی قلب می شود.
سندرم ولف – پارکینسون وایت. در سندرم وولف-پارکینسون وایت که نوعی تاکی کاردی فوق بطنی است، یک مسیر الکتریکی اضافی بین دهلیز و بطن ها وجود دارد. این سندرم مادرزادی است ولی ممکن است تا بزرگسالی علائم را بروز ندهد.
تاکی کاردی در بطن
تاکی کاردی هایی که در بطن ها رخ می دهند، عبارتند از:
تاکی کاردی بطنی. تاکی کاردی بطنی یک ضربان قلب سریع و منظم است که با سیگنال های الکتریکی غیر طبیعی در بطن ها منشا می گیرد. ضربان قلب سریع اجازه نمی دهد که بطن ها به طور کامل پر و منقبض شود. در قلب سالم، تاکی کاردی بطنی ممکن است مشکلات جدی ایجاد نکند، اما در برخی شرایط می تواند یک اورژانس پزشکی باشد که در صورت ابتلا فرد به بیماری قلبی، نیاز به درمان سریع دارد.
فیبریلاسیون بطنی. فیبریلاسیون بطنی هنگامی اتفاق میفتد که تکانه های الکتریکی سریع و آشفته باعث شود بطن ها به جای پمپاژ خون لازم به بدن، ضربان های غیر مؤثری داشته باشند. اگر در طی چند دقیقه قلب به ریتم عادی باز نگردد، این مشکل جدی می شود و می تواند کشنده باشد. بیشتر افرادی که فیبریلاسیون بطنی را تجربه می کنند دچار بیماری قلبی هستند یا آسیبی جدی را تجربه کرده اند.
سندرم QT طولانی . سندرم Long QT نوعی اختلال قلبی است که خطر ابتلا به ضربان قلب سریع را افزایش می دهد. ضربان قلب سریع، ناشی از تغییر در سیستم الکتریکی قلب، ممکن است به ضعف منجر شود و می تواند خطرناک باشد. در برخی موارد، ضربان قلب به حدی شدید هستند که باعث مرگ ناگهانی شود. سندرم QT طولانی می تواند ناشی از جهش ژنی باشد. علاوه بر این، چندین دارو و یا برخی از بیماری ها، مانند نقص مادرزادی قلب ممکن است باعث این بیماری شوند.
برادیکاردی (ضربان قلب آهسته)
اگرچه ضربان قلب زیر 60 ضربان در دقیقه در حالت استراحت، به عنوان برادی کاردی در نظر گرفته می شود، ضربان قلب با استراحت پایین همیشه نشانه ی بیماری نیست.
علاوه بر این، داروهای خاصی که برای درمان سایر شرایط از جمله فشار خون بالا مورد استفاده قرار می گیرند، ممکن است ضربان قلب را کاهش دهند. اما اگر ضربان قلب پایین با کاهش عملکرد قلب همراه باشد احتمال دارد فرد به اختلالات زیر مبتلا شود:
سندرم سینوس. اگر گره سینوسی که وظیفه تنظیم سرعت قلب را بر عهده دارد، به درستی کار نکند، ضربان قلب ممکن است بین ضربان های خیلی کند (برادی کاردی) و خیلی سریع (تاکی کاردی) متناوب باشد. سندرم سینوس بیشتر در سالمندان دیده می شود.
انسداد مسیرهای الکتریکی Conduction block. انسداد مسیرهای الکتریکی قلب می تواند باعث کاهش ضربان قلب شوند.
ضربان قلب زودرس
ضربان قلب زودرس در واقع ضربان اضافی قلب است و به ندرت مشکل جدی ایجاد می کند. با این وجود ضربان زودرس می تواند باعث افزایش آریتمی پایدار شود. ضربان های مکرر زودرس در طولانی مدت ممکن است منجر به نارسایی قلب شوند. ضربان قلب زودرس می توانند هنگام استراحت و یا استرس، ورزش شدید یا محرک مانند کافئین یا نیکوتین ایجاد شود.
تشخیص آریتمی
برای تشخیص آریتمی، پزشک علائم و تاریخچه پزشکی را مرور کرده و معاینه جسمی را انجام می دهد. پزشک ممکن است از شرایطی که باعث ایجاد آریتمی می شود، مانند بیماری قلبی یا مشکلی در غده تیروئید سوالاتی بپرسد و آزمایشاتی را تجویز کند. پزشک همچنین تست های نظارت بر قلب مخصوص آریتمی را ارائه می دهد.
این تست ها شامل موارد زیر است:
- مانیتور هولتر
- اکوکاردیوگرام
- الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب
- ضبط کننده ضربان قلب، قابل نصب روی قفسه سینه
اگر پزشک در طی این آزمایش ها بیماری را تشخیص ندهد، ممکن است برای تشخیص بهتر آزمایشات تخصصی تری ارائه دهد. از جمله:
- تست استرس. برخی از آریتمی با ورزش تحریک شده یا بدتر می شوند. در طی تست استرس، از بیمار خواسته می شود بر روی یک تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش کند. پزشک در حین ورزش بیمار را ارزیابی می کنند تا تشخیص دهند که آیا بیمار در حین ورزش مشکلی دارد یا ندارد.
- آزمون جدول شیب. اگر بیمار سابقه سنکوپ داشته باشد، پزشک می تواند این آزمایش را توصیه کند.
ضربان قلب و فشار خون بیمار در حالی که نشسته، گرفته می شود. پزشک قلب و سیستم عصبی بیمار و پاسخ بدن او به تغییر زاویه را کنترل می کند. در این آزمایش، پزشکان لوله های نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را با استفاده از الکترود از طریق رگ های خونی به نقاط مختلف قلب بیمار وصل می کنند. الکترودها می توانند مسیر تکانه های الکتریکی در قلب را ترسیم کنند.
علاوه بر این، متخصص قلب و عروق می تواند از الکترودها برای تحریک قلب استفاده کند. این آزمایش به پزشک اجازه می دهد تا محل و علت آریتمی را تشخیص دهد تا بر اساس آن ها نوع درمان را مشخص کند.
عوارض آریتمی
برخی از آریتمی ها ممکن است خطر ابتلا به شرایط زیر را افزایش دهند:
سکته مغزی. آریتمی قلب با افزایش خطر لخته شدن خون همراه است. اگر لخته خون حرکت کند، می تواند از قلب به مغز منتقل شود و جریان خون را در مغز مسدود کند و منجر به سکته مغزی شود. در صورت سابقه بیماری قلبی یا سن 65 سال و بالاتر، خطر سکته مغزی افزایش می یابد.
برخی از داروهای خاص مانند رقیق کننده خون می توانند خطر سکته مغزی یا صدمه به اندام های دیگر ناشی از لخته خون را تا حد زیادی کاهش دهند. پزشک بسته به نوع آریتمی و خطر لخته شدن خون تعیین می کند که آیا داروی رقیق کننده خون برای بیمار مناسب است یا نیست.
نارسایی قلبی. نارسایی قلبی می تواند باعث برادی کاردی یا تاکی کاردی مانند فیبریلاسیون دهلیزی شود. بعضی اوقات کنترل آریتمی که باعث نارسایی قلبی می شود می تواند عملکرد قلب را بهبود بخشد.
درمان آریتمی
معمولاً فقط در صورتی که آریتمی باعث ایجاد علائم شود یا این که بیمار را در معرض خطر جدی و یا عارضه آریتمی قرار گیرد، درمان لازم می شود.
درمان ضربان قلب آرام
پزشکان اغلب ضربان قلب آهسته (برادی کاردیا) را با ضربان ساز درمان می کنند زیرا هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند ضربان قلب را تسریع کند.
درمان ضربان قلب سریع
فرسایش کاتتر قلب
برای ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)، ممکن است درمان ها شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشند:
مانور واگال. ممکن است با استفاده از مانورهای خاصی که شامل نگه داشتن نفس و قرار دادن صورت در آب یخ، بتوان تاکی کاردی را متوقف کرد. این مانورها روی سیستم عصبی که ضربان قلب را کنترل می کند (اعصاب واگ) تأثیر می گذارد و اغلب باعث کاهش ضربان قلب می شود. با این حال، مانورهای واگ برای همه انواع آریتمی تاثیر ندارد.
داروها. برای بسیاری از انواع تاکی کاردی، داروهایی برای کنترل ضربان قلب تجویز می شود. برای به حداقل رساندن عوارض، مصرف هر داروی ضد آریتمی دقیقاً باید مطابق دستور پزشک صورت گیرد. در فیبریلاسیون دهلیزی پزشک می تواند داروهای رقیق کننده خون را برای کمک به جلوگیری از تشکیل لخته های خون خطرناک تجویز کند.
کاتترازیسیون. در این روش، پزشک یک یا چند کاتتر را از طریق رگ های خونی به قلب متصل می کند.
دستگاه های قابل کاشت
درمان آریتمی قلبی همچنین ممکن است شامل استفاده از یک وسیله کاشتنی مانند ضربان ساز باشد.
ضربان ساز، ضربان های غیر طبیعی قلب را شناسایی می کند و قلب را تحریک می کند تا ضربان طبیعی ایجاد کند.
ضربان قلب و عروق قابل کاشت (ICD). اگر بیمار در معرض خطر ابتلا به ضربان قلب سریع و نامنظم خطرناک در نیمه تحتانی قلب (تاکی کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطن) باشد، پزشک ممکن است ICD را توصیه کند. اگر بیمار دچار ایست قلبی ناگهانی شده یا شرایط قلبی خاصی دارد که خطر ایست قلبی ناگهانی را افزایش می دهد، باز هم ICD توصیه خواهد شد.ICD شبیه به یک ضربان ساز است و از یک واحد باطری تشکیل شده که در زیر پوست نزدیک کتف کاشته می شود. یک یا چند سیم با از ICD از رگ به قلب عبور می کندو به طور مداوم بر ضربان قلب نظارت می کند.
ICD اگر ریتم غیر طبیعی قلب را تشخیص دهد، شوک کم انرژی یا پر انرژی به قلب می فرستد تا قلب را به یک ریتم عادی برگرداند.
جراحی یا روش های دیگر
در بعضی موارد، جراحی ممکن است درمانی برای آریتمی قلبی باشد:
روش ماز. در روش پیچ و خم، یک جراح یک سری از برش های جراحی در بافت قلب در قسمت بالای قلب (دهلیز) ایجاد می کند تا یک الگوی پیچ و خم از بافت اسکار ایجاد شود. این روش تا حدودی موثر است، اما به دلیل نیاز به عمل جراحی، معمولاً برای افرادی که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند یا به دلایل دیگری که تحت عمل جراحی قلب قرار گرفته اند، اختصاص دارد.
جراحی بای پس عروق کرونر. اگر بیما علاوه بر آریتمی، به بیماری شدید عروق کرونر نیز مبتلا باشد، پزشک ممکن است عمل بای پس عروق کرونر را انجام دهد.
این روش ممکن است جریان خون را به قلب بهبود ببخشد.
سبک زندگی و داروهای خانگی آریتمی
پزشک می تواند به بیمار توصیه کند که علاوه بر سایر روش های درمانی، تغییراتی در شیوه زندگی خود انجام دهد تا بتواند در حد ممکن قلب خود را سالم نگه دارد.
این تغییرات سبک زندگی شامل موارد زیر می باشد:
- رژیم غذایی سالم و مناسب قلب بخورد.
- سیگار کشیدن و مصرف الکل را ترک کند.
- فشار خون و سطح کلسترول کنترل شوند.
- به طور منظم و حداقل 30 دقیقه به طور روزانه ورزش کند.
- وزن مناسب خود را حفظ کند. اضافه وزن خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد.
- داروهای خود را طبق دستورالعمل مصرف کرده و به طور منظم برنامه های پزشکی خود را پیگیری کند.
طب جایگزین آریتمی قلبی
تحقیقات در مورد اثربخشی چندین روش های درمانی مکمل و جایگزین برای آریتمی در حال انجام شدن است.
برخی از انواع درمان های مکمل و جایگزین ممکن است برای کاهش استرس مفید باشند، مانند:
- یوگا
- مراقبه
- تکنیک های آرامش
برخی از مطالعات نشان داده اند که طب سوزنی ممکن است به کاهش ضربان قلب نامنظم در آریتمی های خاص کمک کند، اما تحقیقات بیشتری لازم است. نقش اسیدهای چرب امگا 3، ماده مغذی موجود در ماهی، در پیشگیری و درمان آریتمی هنوز مشخص نیست. اما به نظر می رسد که این ماده ممکن است در پیشگیری و درمان برخی از آریتمی ها مفید باشد.
پیشگیری آریتمی
برای جلوگیری از آریتمی قلب، مهم است که یک زندگی سالم داشته باشید تا خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهید.
یک سبک زندگی سالم برای قلب می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ترک کافئین و الکل
- جلوگیری از استعمال سیگار
- خوردن یک رژیم سالم قلب
- فعال بودن از نظر جسمی و حفظ وزن مناسب
- کاهش استرس، زیرا استرس و عصبانیت شدید می تواند باعث مشکلات قلبی شود.
- احتیاط در استفاده از داروهای بدون نسخه، زیرا برخی داروهای سرماخوردگی و سرفه حاوی محرک هایی هستند که ممکن است ضربان قلب سریع را تحریک کنند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
برای آمادگی بیشتر قبل از قرار ملاقات با پزشک خود بهتر است:
- علائمی را که تجربه می کنید و اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله سابقه خانوادگی بیماری قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا یا دیابت و هرگونه فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی خود را یادداشت کنید.
- لیستی از تمام داروها، از جمله ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید، بنویسید.
در مورد آریتمی قلبی، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- به چه تست هایی نیاز دارم؟
- محتمل ترین علایم من چیست؟
- ورزش و فعالیت بدنی من چیست؟
- مناسب ترین روش درمانی کدام است؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- هر چند وقت یکبار باید از نظر بیماری قلبی یا سایر عوارض آریتمی معاینه شوم؟
- بیماری دیگر دارم. چگونه می توانم به بهترین شکل این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
- آیا مواد غذایی یا نوشیدنی هایی وجود دارد که باید از آن ها پرهیز کنم؟ آیا رژیم غذایی خاصی باید رعایت کنم؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم از آن ها استفاده کنم؟ از چه وب سایت هایی بازدید می کنید؟
پزشک برای تشخیص بهتر ممکن است سؤالات زیر را از بیمار بپرسد:
- علائم شما چقدر شدید است؟
- آیا سابقه خانوادگی آریتمی دارید؟
- از چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
- آیا علائم شما مداوم بوده است یا گاه به گاه بروز می کنند؟
- فکر می کنید چه عاملی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شوند؟
آخرین دیدگاه‌ها