واکسن کرونا چیست و چگونه کار می‌کند؟

واکسن کووید-19، که با نام عامیانه واکسن کرونا نیز شناخته می‌شود، به منظور پیشگیری و کنترل انتشار بیماری کووید-19 که ناشی از ویروس SARS-CoV-2 است، توسعه یافته است. واکسن‌های کووید-19 با هدف ایجاد پاسخ ایمنی در بدن علیه ویروس SARS-CoV-2 تولید می‌شوند.

این واکسن‌ها اغلب از طریق تزریق به بدن اداره می‌شوند و معمولاً در عضله بازو تزریق می‌شوند. هدف اصلی این واکسن‌ها، تشدید سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا و تولید آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های ایمنی است که برای مبارزه با ویروس و حفظ سلامتی بدن لازم است.

واکسن کووید-19 از موادی تشکیل شده است که می‌تواند شامل آنتی ژن‌های ویروس، وکتورهای ویروسی، آنتی‌بادی‌های مصنوعی یا دیگر ترکیبات مفید باشد. مهمترین هدف آن ایجاد پاسخ ایمنی در بدن برای محافظت در برابر عفونت ویروس است.

مطالعات بالینی و ارزیابی‌های علمی بر روی واکسن‌های مختلف کووید-19 نشان داده‌اند که این واکسن‌ها می‌توانند به طور موثری در پیشگیری از بیماری کووید-19، کاهش شدت علائم بیماری و کاهش خطر ابتلا به عوارض جدی مرتبط با آن کمک کنند.

استفاده از واکسن کووید-19 در جوامع، همراه با تدابیر بهداشتی دیگر مانند استفاده از ماسک، فاصله‌گذاری اجتماعی و شستشوی دست، بهبود شرایط بهداشت عمومی تاکید می گردد.

مطالعه بیشتر: آنچه باید درباره کرونا بدانید: علائم، درمان و پیشگیری

چگونگی عملکرد واکسن های کرونا

انواع واکسن‌های کرونا و تفاوت‌های آن‌ها

برخی از انواع واکسن‌های کرونا و تفاوت‌های آن‌ها عبارتند از:

واکسن‌های مبتنی بر mRNA:

• واکسن فایزر Pfizer-BioNTech (Comirnaty)
• واکسن Moderna (Spikevax)

واکسن‌های بر پایه وکتور ویروسی:

• واکسن آسترازانکا
• واکسن جانسون جنسون

واکسن‌های پروتئین زیر واحدی:

• واکسن Novavax
• واکسن Sanofi-GSK

واکسن‌های کروناکوواک:

• واکسن سینوواک
• واکسن سینوفارم Sinopharm (BBIBP-CorV)

هر یک از این واکسن‌ها با استفاده از روش‌های مختلف به منظور تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس کرونا تولید و استفاده می‌شوند. تفاوت‌های میان این واکسن‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• فناوری استفاده شده در هر واکسن (RNA مسنجر، وکتور ویروسی، پروتئین زیر واحدی و …).
• ترکیبات و مواد اولیه استفاده شده در ساخت واکسن.
• نحوه عملکرد واکسن در ایجاد پاسخ ایمنی (مثلاً تولید آنتی‌بادی‌ها یا فعال کردن سلول‌های سیتوتوکسیک).
• دوزهای واکسن و زمان بندی واکسیناسیون.

همچنین، تفاوت‌های دیگری ممکن است وجود داشته باشد، مانند نحوه نگهداری و شرایط حمل و نقل هر واکسن، عوارض جانبی محتمل و درصد محافظتی که هر واکسن ارائه می‌دهد.

چه کسانی باید واکسن کرونا را دریافت کنند؟

عوارض واکسن کرونا

درد در ناحیه تزریق بعد از هر گونه واکسن شایع است و به نظر می رسد در واکسن های دوتایی، که به دو دوز تزریق نیاز دارد، تزریق دوم علائم بیشتری از سردرد، درد عضلات و مفاصل، خستگی، لرز و تب را ایجاد می کند.

برخی گزارش ها از بروز بثورات تاخیری در افراد گزارش شده است اما هیچ اثر پایداری نخواهند داشت. در موارد بسیار نادر احتمال بروز واکنش های آلرژیک شدید وجود دارد.

اگر سابقه واکنش های آلرژیک به واکسن دارید، باید قبل از تزریق واکسن کرونا در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

راهکارهای مقابله با عوارض واکسن کرونا

برای کاهش درد و ناراحتی در محل تزریق، پارچه خنک را روی محل قرار دهید تا تورم کاهش یابد. ورزش آرام بازو همچنین باعث افزایش جریان خون در ناحیه می شود که می تواند باعث تسکین بیشتر شود.

برای تب، مایعات زیادی بنوشید، لباس خواب یا لباس سبک بپوشید. بدن خود را با آب ولرم (نه سرد) اسفنج بزنید و گیاهان نارنگی را بخورید. به اندازه کافی استراحت کنید.

اگر تب شما بیش از 3 روز طول کشید یا به 39 درجه سانتیگراد یا بالاتر رسید، به دنبال درمان های پزشکی باشید. در صورت بروز بثورات پوستی، دشواری در تنفس یا درد قفسه سینه یا شکم، بلافاصله درمان خود را دنبال کنید. علاوه بر آن، FDA توصیه می کند افرادی که سابقه واکنش آلرژیک شدید نسبت به هر یک از اجزای واکسن کرونا ویروس دارند، واکسن کرونا را دریافت نمی کنند.

علاوه بر این، آژانس می گوید افرادی که واکنش آلرژیک شدیدی نسبت به دوز اول واکسن دارند، نباید دوز دوم را دریافت کنند.

بعد از ابتلا به کووید -19 چه زمانی باید واکسینه شوم؟

چه مدت بعد از اولین دوز واکسن کرونا باید دوز دوم را مصرف کنم؟

آیا برای دوز دوم می توانم نوع واکسن را تغییر دهم؟

عموماً، توصیه می‌شود که برای دوز دوم از همان نوع واکسنی که در دوز اول دریافت کرده‌اید استفاده کنید. استفاده از همان نوع واکسن در دو دوز متوالی بهترین راه برای ایجاد پاسخ ایمنی قوی و محافظت کامل در برابر COVID-19 است.

چند استثنا وجود دارد. به ندرت، ممکن است کسی نسبت به اولین دوز واکسن خود واکنش جدی نشان داده باشد. در این موارد بسیار نادر، ممکن است توصیه شود که دوز دوم واکسن متفاوت را دریافت کنید.

 آیا مممکن است بعد از واکسن دوباره کرونا بگیرم؟

با دریافت واکسن COVID-19، احتمال ابتلا به بیماری به شدت کاهش می‌یابد، اما همچنان وجود دارد احتمال بسیار کمی برای ابتلا به بیماری وجود داشته باشد. هیچ واکسنی 100٪ اثربخش نیست و هیچ ضمانت کاملی در مورد جلوگیری از ابتلا به بیماری نمی‌توان داد.

واکسن‌های COVID-19 که توسط سازمان‌های بهداشتی معتبر واقع در سراسر جهان تأیید شده‌اند، بر اساس داده‌های کلینیکی و آزمایشی بسیار قوی توانسته‌اند در کاهش شدت بیماری، کنترل شدت علائم، کاهش بستری شدن و مرگ و میر مرتبط با COVID-19 موثر باشند. این واکسن‌ها عمدتاً برای جلوگیری از بیماری و عوارض جدی مرتبط با آن طراحی شده‌اند.

بنابراین، اگرچه احتمال ابتلا به بیماری پس از واکسیناسیون کاهش یافته است، همچنان ممکن است در برخی افراد نیاز به مراقبت و احتیاط وجود داشته باشد. اهمیت رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و بهداشت شخصی، مانند استفاده از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی و شستشوی دست‌ها، همچنان به این دلیل وجود دارد.

آیا واکسن کووید -19 خطر واکنش آلرژیک دارد؟

طبق CDC، هر کسی که حساسیت شدید به هریک از اجزای واکسن دارد (به عنوان مثال، آنافیلاکسی) نباید آن واکسن را دریافت کند. CDC می گوید افرادی که به برخی غذاها، حشرات، لاتکس و سایر آلرژن های رایج حساسیت دارند می توانند با خیال راحت واکسن COVID-19 را دریافت کنند. کسانی که سابقه واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) به تزریق یا سایر واکسن ها دارند. باید در مورد واکسیناسیون با پزشک خود مشورت کنند، که می تواند خطر آنها را ارزیابی کند.

چرا باید دوز سوم واکسن را بزنیم؟

تزریق سومین دوز برای افراد دارای نقص ایمنی که معیارهای خاصی را دارند، مجاز است. از آنجایی که برخی از افراد دچار نقص ایمنی، واکنش خوبی به واکسن نشان ندادند، برای اطمینان از اینکه از آنها نیز ایمنی کسب می کنند، نیاز به تزریق دوز سوم واکسن ضد کووید۱۹ دارند.

برای سایر افراد کاملاً واکسینه شده، ایمنی با گذشت زمان کاهش می یابد. به همین علت است که تزریق دوز تقویت کننده، ممکن است برای آن ها مفید باشد. برخی از واکسن ها، برای تزریق به عنوان دوز سوم، تایید شده اند. به عنوان مثال، پس از بررسی داده‌ های موجود، FDA استفاده از دوز سوم واکسن ‌های Pfizer-BioNTech و Moderna را برای افراد مبتلا به نقص ایمنی ۱۲ سال و بالاتر مجاز کرد.

چه کسانی می توانند دوز تقویت کننده را دریافت کنند؟

همه افراد 16 ساله و بالاتر که حداقل 3 ماه پیش دوز دوم واکسن کووید-19 را تزریق کرده اند، می توانند دوز تقویت کننده واکسن های ضد کووید ۱۹ را دریافت کنند. برخی از کودکان 12 تا 15 ساله نیز واجد شرایط دریافت دوز تقویت کننده واکسن ضد کووید۱۹ هستند. از جمله این افراد، که می توانند واکسن ضد کووید تزریق کنند، عبارت اند از:

• افراد مبتلا به سندرم دی جورج یا سندرم ویسکوت آلدریچ
• دریافت درمان های سرطان فعال برای تومورها یا سرطان خون
• پیوند عضو دریافت کرده و برای سرکوب سیستم ایمنی از دارو استفاده می کنند.
• افرادی که در دو سال گذشته پیوند سلول بنیادی انجام داده اند یا برای سرکوب سیستم ایمنی بدن از دارو استفاده می کنید.
• بیمارانی که در حال مصرف داروهایی مانند استروئیدهای با دوز بالا یا سایر داروها هستند که ممکن است باعث سرکوب شدید سیستم ایمنی بدن شوند.
• افرادی که مبتلا به HIV هستند و بار ویروسی بالایی دارند. تعداد CD4 آنها پایین است یا در حال حاضر از داروهایی برای درمان HIV استفاده نمی کنند.

CDC می گوید که تیم بالینی هر بیمار برای تعیین اینکه آیا تزریق دوز سوم برای آن فرد مناسب است یا خیر. همچنین زمانی که باید تزریق شود (با این توصیه که واکسن سوم حداقل 28 روز پس از تکمیل تزریق دو دوز قبلی دریافت شود، بهترین حالت را دارد)، اقدامات لازم را انجام خواهد داد.

چگونه و چه زمانی باید دوز تقویت کننده را بزنیم؟

پس از تزریق دو دوز اول واکسن های ضد کووید، بهترین کار این است که در موعد مقرر، نسبت به تزریق دوز سوم یا تقویت کننده، اقدام کنید. اگر واجد شرایط دریافت دوز سوم یا تقویت کننده واکسن های ضد کووید ۱۹ هستید، می توانید حداقل 3 ماه پس از تزریق دوز دوم، دوز تقویت کننده را نیز دریافت کنید.

اگر 16 سال یا بیشتر دارید، می توانید موارد زیر را در نظر بگیرید:

• بدون نیاز به وقت قبلی، برای واکسن کرونا به یک مرکز تزریق واکسن بروید.
• در صورتی که نیاز به وقت قبلی است، به صورت آنلاین، زمان و مکان تزریق واکسن را انتخاب کنید.

کودکان 12 تا 15 ساله واجد شرایط تزریق دوز تقویت کننده واکسن ضد کووید۱۹، می توانند برای دریافت واکسن، به یک مرکز رسمی تزریق واکسن، مراجعه کنند. علاوه براین، می توانید نوبت واکسیناسیون خود را به صورت آنلاین و اینترنتی رزرو کنید.

اگر 16 ساله یا بیشتر هستید و 2 ماه (61 روز) از تزریق دوز دوم می گذرد، می توانید زمان تزریق دوز تقویت کننده خود را به صورت آنلاین رزرو کنید. به طور کلی، متخصصان توصیه می کنند که دریافت دوز تقویت کننده واکسن های ضد کووید ۱۹، ۳ ماه پس از تزریق دوز دوم انجام شود.

کودکان از چه زمانی می توانند واکسن بزنند؟

کودکان، از روزی که به 12 سالگی می رسند، می توانند اولین دوز واکسن ضد کووید ۱۹ را دریافت کنند. اکثر کودکان می توانند دوز دوم را پس از 12 هفته از تزریق اولین دوز، دریافت کنند. اگر تست ابتلا به کووید-19 کودک شما مثبت بوده و در معرض خطر ابتلا به نوع شدید کووید-19 نیست، باید 12 هفته صبر کنید تا کودک تان بتواند واکسن کووید-19 را تزریق کند.

این زمان، از تاریخ مثبت شدن آزمایش PCR آنها شروع می شود. تزریق دوز های تقویت کننده واکسن های ضد کووید-19، اکنون برای همه افراد 12 سال و بالاتر در برخی کشور های جهان، مجاز است. علاوه براین، بزرگسالانی که معیارهای واجد شرایط بودن تزریق واکسن را دارند، می ‌توانند یکی از واکسن های تقویت ‌کننده مجاز را انتخاب کنند.

عوارض واکسن کرونا در کودکان

آیا مصرف داروهای مسکن پس از واکسیناسیون بی خطر است؟

آیا واکسن های کرونا باعث ناباروری می شوند؟

خیر، این ادعا که واکسن های COVID-19 باعث ناباروری می شوند، بر اساس اطلاعات علمی موجود تأیید نشده است.

تحقیقات و مطالعات گسترده‌ای در مورد اثرات واکسن های COVID-19 انجام شده است و نشان داده است که این واکسن ها باعث ناباروری نمی شوند. آژانس‌های معتبر مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و دیگر سازمان‌های مربوطه واکسن های COVID-19 را به عنوان ابزار ایمن و موثر برای مقابله با بیماری تأیید کرده‌اند.

اگر شما یا همسرتان قصد بارداری دارید، واکسینه شدن در برابر COVID-19 توصیه می‌شود. در صورت داشتن هرگونه نگرانی، بهتر است با متخصص زنان آنلاین در پزشکت مشورت کنید تا اطلاعات دقیق و موثق در مورد واکسن ها و تأثیر آنها روی ناباروری را دریافت کنید.

آیا واکسن ها کرونا بی خطر هستند؟

به طور کلی واکسن ها به میزان قابل توجهی ایمن و بی خطر هستند. حتی اگر کسی عوارض یک بیماری را در نظر بگیرد در برابر عوارض واکسن آن خیلی بیشتر است. همین مورد در مورد واکسن های ویروس کرونا در حال تولید هم صدق می کند. واکسن های ویروس کرونا از روش های مختلفی استفاده می کنند، اما هیچ یک شامل ویروس های بیماری زا نیستند و خود واکسن منجر به بیماری نمی شود. از طرفی هم قانون ملی آسیب واکسن ایجاب می کند که واکسن ها باید ایمن و موثر باشند و تا زمانی که بی خطر تلقی نشوند در دسترس عموم قرار نمی گیرند.

آیا به واکسن حساسیت دارم؟

برای تشخیص حساسیت به واکسن کرونا یا هر نوع حساسیت دیگر، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. آنها می‌توانند با بررسی سابقه پزشکی شما و انجام آزمایش‌های مورد نیاز، به شما راهنمایی کنند.

گرچه حساسیت به واکسن کرونا نادر است، اما همانند هر نوع واکسن دیگری، ممکن است در برخی افراد علائم حساسیتی به وجود آید. این علائم می‌تواند شامل قرمزی، تورم، خارش، آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک شدید) و مشکل در تنفس باشد.

بر همین اساس، پروتکل استاندارد برای همه این است که پس از تزریق حداقل 15 دقیقه در محل واکسیناسیون بمانند. در صورت بروز هر گونه عارضه بعد از تزریق واکسن، مسئولین کادر بهداشت می توانند وضعیت بیمار را بررسی و کنترل کنند.