کولسیستیت حاد التهاب کیسه صفرا است و معمولاً زمانی ایجاد می شود که یک سنگ، کیسه صفرا مجرای کیستیک را مسدود می کند. سنگ کیسه صفرا، سنگ های کوچکی هستند که بطور معمول از کلسترول و در کیسه صفرا تشکیل می شوند. مجرای کیستیک، اصلی ترین راه کیسه صفرا است. سنگ های صفراوی بسیار رایج هستند و حدود 10 درصد بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می دهد. سنگ های صفراوی، معمولاً علائم ایجاد نمی کنند، اما گاهی اوقات می توانند باعث بروز درد (کولیک صفراوی) یا کولسیستیت حاد شوند. کولسیستیت حاد به دلیل بروز عوارض می تواند خطرناک و جدی باشد. و معمولاً با بستری شدن در بیمارستان و تزریق مایعات داخل وریدی و مصرف آنتی بیوتیک ها درمان شود.
علائم کولسیستیت
علائم اصلی کولسیستیت حاد، درد ناگهانی و تیز در سمت راست فوقانی شکم شما است که این درد به سمت شانه راست شما انتشار می یابد. قسمت آسیب دیده شکم معمولاً بسیار لطیف است و تنفس عمیق می تواند درد را بدتر کند. بر خلاف انواع دیگر دردهای شکمی، درد کولسیستیت حاد معمولاً پایدار است و طی چند ساعت از بین نمی رود.
برخی از افراد ممکن است علائم دیگری داشته باشند، مانند:
- درجه حرارت بالا (تب)
- احساس بیماری
- تعریق
- از دست دادن اشتها
- زردی پوست و سفیدی چشم ها (زردی)
- برآمدگی شکم
در صورت بروز درد ناگهانی و شدید شکمی به خصوص در صورتی که بیش از چند ساعت بیشتر طول بکشد یا با علائم دیگری مانند زردی و درجه حرارت بالا همراه باشد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. مهم است كه هر چه سریع تر كولسیستیت حاد تشخیص داده شود، زیرا در صورت عدم درمان سریع عارضه جدی به وجود می آورد.
علت كولسیستیت
کولسیستیت، هنگامی رخ می دهد که کیسه صفرا شما ملتهب شود.
التهاب کیسه صفرا می تواند ناشی از:
سنگ های کیسه صفرا
اغلب اوقات، کولسیستیت نتیجه ذرات سختی است که در کیسه صفرا ایجاد می شود. سنگ کیسه صفرا می توانند لوله (مجرای کیستیک) را مسدود کنند که از طریق آن صفرا هنگام خروج کیسه صفرا جریان می یابد. صفرا رشد می کند و باعث التهاب می شود.
تومور
یک تومور ممکن است مانع از تخلیه صحیح صفرا از کیسه صفرا شود. حتی باعث ایجاد صفرا و منجر به کولسیستیت شود.
انسداد مجرای صفراوی
زخم شدن مجاری صفراوی می تواند باعث انسداد و منجر به کولسیستیت شود.
عفونت ایدز و برخی عفونت های ویروسی می توانند باعث التهاب کیسه صفرا شوند.
مشکلات رگ های خونی
یک بیماری بسیار شدید می تواند به رگ های خونی آسیب وارد کرده و جریان خون را به کیسه صفرا کاهش دهد و منجر به کولسیستیت شود. علت کولسیستیت حاد را می توان به 2 دسته اصلی طبقه بندی کرد: کولسیستیت سنگین و کولسیستیت آکلسولیتیس.
کولسیستیت سنگین
کولسیستیت کلسولی یا سنگین، رایج ترین و معمولاً کم جدی ترین نوع کولسیستیت حاد است که در حدود 95٪ از انواع کولسیستیت را تشکیل می دهد. کولسیستیت کلسولی هنگامی ایجاد می شود که دهانه اصلی کیسه صفرا، توسط سنگ کیسه صفرا یا ماده ای به نام لجن صفراوی مسدود شود. لجن صفراوی ترکیبی از صفرا و مایع تولید شده توسط کبد است که به هضم چربی ها، و کلسترول های کوچک کلسترول و نمک کمک می کند. انسداد در مجرای کیستیک باعث ایجاد صفرا در کیسه صفرا می شود. حتی فشار داخل آن را افزایش داده و باعث ملتهب شدن آن می شود.
در حدود 1 در هر 5 مورد، کیسه صفرا ملتهب نیز به باکتری ها آلوده می شوند.
کولسیستیت آکلسولیتیس
کولسیستیت حاد نوع آکلسولیتیس کمتر دیده می شود، اما معمولاً جدی تر است.
کولسیستیت آکلسولیتیس معمولاً به عنوان یک عارضه بیماری جدی، عفونت یا جراحتی ایجاد می شود که به کیسه صفرا آسیب می رساند. کولسیستیت باکتریال می تواند در اثر آسیب تصادفی به کیسه صفرا در طی جراحی های بزرگ، صدمات جدی یا سوختگی، سپسیس، سوء تغذیه شدید یا HIV / AIDS ایجاد شود.
عوامل خطر کولسیستیت حاد
عوامل زیر ممکن است خطر ایجاد سنگ های صفراوی را افزایش دهد:
- سابقه خانوادگی سنگ های کیسه صفرا در سمت مادر خانواده
- بیماری کرون
- دیابت
- بیماری عروق کرونر
- بیماری کلیوی مرحله نهایی
- هایپرلیپیدمی
- کاهش وزن به سرعت
- چاقی
- سن
- بارداری
- زایمان طولانی: در هنگام زایمان می تواند به کیسه صفرا صدمه بزند و خطر ابتلا به کولسیستیت را در طی هفته های بعدی افزایش می دهد.
عوارض کولسیستیت حاد
بدون درمان مناسب، کولسیستیت حاد ممکن است منجر به عوارض جدی شود.
عوارض اصلی کولسیستیت حاد عبارتند از:
مرگ بافت کیسه صفرا (کولسیستیت گانگرن): که می تواند یک عفونت جدی ایجاد کرده و در بدن انتشار یابد.
شکاف کیسه صفرا باز (کیسه صفرا سوراخ شده): که احتمال دارد عفونت را در شکم شما (پریتونیت) انتشار دهد یا منجر به ایجاد چرک و آبسه شود.
جراحی اورژانسی: برای برای درمان این عوارض در حدود 1 در هر 5 مورد کولسیستیت حاد جراحی کیسه صفرا مورد نیاز است.
پیشگیری از کولسیستیت حاد
پیشگیری از کولسیستیت حاد همیشه ممکن نیست، اما می توانید با کاهش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا تا حدودی خطر بیماری کولسیستیت حاد را کاهش دهید. یکی از مهم ترین کارهایی که می توانید برای پایین آوردن شانس ابتلا به سنگ کیسه صفرا انجام دهید، اتخاذ یک رژیم غذایی سالم و متعادل و پرهیز از غذاهای دارای کلسترول بالا می باشد، زیرا تصور می شود کلسترول در تشکیل سنگ های صفراوی نقش زیادی دارد. چاقی، خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را افزایش می دهد. بنابراین باید با خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، وزن خود را کنترل کنید. اما از رژیم های کاهش وزن سریع با کالری کم پرهیز کنید زیرا شواهدی زیادی وجود دارد که می تواند باعث کاهش اختلال در ترکیب صفرا شود و در واقع خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را افزایش می دهد.
در صورت تمایل و تصمیم به کاهش وزن، یک برنامه کاهش وزن تدریجی را انتخاب کنید.
تشخیص کولسیستیت حاد
اگر شما دچار درد شکمی شدید هستید، پزشک احتمالاً یک آزمایش ساده به نام علامت مورفی را انجام می دهد. از شما خواسته می شود که با فشار دادن فشار دست بر روی شکم، درست زیر قفسه دنده خود، عمیق نفس بکشید. کیست کیسه صفرا به هنگام نفس کشیدن به سمت پایین حرکت می کند. اگر مبتلا به کولسیستیت باشید، با فشار دادن دست پزشکتان، درد ناگهانی را احساس خواهید کرد. اگر علائم شما نشان دهد که کولسیستیت حاد دارید، پزشکتان شما را برای آزمایش و معالجه بیشتر بلافاصله در بیمارستان بستری می کند. پزشکتان به طور معمول از شما سؤال می کند که آیا شما سابقه کولسیستیت را دارید زیرا اغلب احتمال دارد بیماری عود کند و بازگردد. معاینه جسمی نشان می دهد که کیسه صفرا چقدر حساس است.
پزشکتان احتمال دارد آزمایش های زیر را توصیه کند:
سونوگرافی
سونوگرافی می تواند سنگ کیسه صفرا و وضعیت کیسه صفرا را نشان دهد.
آزمایش خون
تعداد گلبول های سفید خون بالا ممکن است نشان دهنده عفونت باشد. مقادیر بالای بیلی روبین، قلیایی فسفاتاز و آمینوترانسفراز سرم نیز ممکن است به پزشک در تشخیص کمک کند.
توموگرافی کامپیوتری (CT) یا اسکن های فراصوت
اسکن کیسه صفرا می تواند علائم کولسیستیت را نشان دهد.
اسکن ایمینودیستیک اسید کبدی (HIDA)
HIDA به عنوان اسکن کولین، اسکن کبدی یا اسکن کبدی شناخته می شود و اسکن تصاویری از کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و روده کوچک را تهیه می کند.
HIDA به پزشکتان اجازه می دهد تا میزان تولید و جریان صفرا از کبد به روده کوچک را ردیابی کرده و تشخیص دهد که آیا انسداد وجود دارد و انسداد در کدام قسمت دیده می شود.
درمان کولسیستیت حاد
اگر به کولسیستیت حاد مبتلا شده باشید، احتمالاً باید برای مداوا در بیمارستان بستری شوید.
درمان اولیه
درمان اولیه معمولاً شامل موارد زیر است:
- رعایت رژیم غذایی برای برطرف کردن صفرا از کیسه صفرا
- دریافت مایعات تزریقی از طریق داخل وریدی برای جلوگیری از کم آبی بدن
- مصرف دارو برای تسکین درد
- مصرف دارو و آنتی بیوتیک درصورت تشخیص عفونت
دوره درمانی اولیه اغلب باید تا یک هفته ادامه پیدا کنند.
بعد از درمان اولیه، هر سنگ کیسه صفرا که ممکن است باعث کولسیستیت حاد شود، معمولاً به کیسه صفرا برمی گردد و باعث التهاب دوباره کیسه صفرا شود.
عمل جراحی
جراحی کیسه صفرا امکان دارد در بعضی از موارد پس از درمان اولیه توصیه شود تا از بازگشت مجدد آن جلوگیری شود و خطر ابتلا به عوارض جدی کاهش پیدا کند. جراحی برداشتن کیسه صفرا به عنوان کوله سیستکتومی شناخته می شود. اما در موارد بسیار نادر، اگر جراحی امکان پذیر نباشد، ممکن است یک روش جایگزین به نام کوله سیستوستومی از راه پوست انجام شود. در کوله سیستوستومی بوسیله یک سوزن از طریق شکم مایعاتی را که در کیسه صفرا ایجاد شده است کشیده می شود. در صورتی که کاندید جراحی برداشتن کیسه صفرا باشید، پزشکتان بهترین زمان برای از بین بردن کیسه صفرا را مشخص می کند. در بعضی موارد شاید لازم باشد شما بلافاصله 1 یا 2 روز بعد از تشخیص عمل جراحی انجام دهید، یا باید چند هفته صبر کنید تا التهاب برطرف شود.
جراحی می تواند به 3 روش انجام شود:
کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی
کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی، نوعی عمل جراحی است که در آن کیسه صفرا با استفاده از ابزارهای جراحی مخصوص و از طریق چند برش کوچک در شکم شما، برداشته می شود.
کولسیستکتومی لاپاروسکوپی تک برشی
کوله سیستکتومی لاپاروسکوپی تک برشی، که در آن کیسه صفرا از طریق یک برش معمولاً در نزدیکی شکم برداشته می شود.
کولسیستکتومی باز
در کوله سیستکتومی باز کیسه صفرا از طریق یک برش بزرگتر از شکم خارج می شود. اگرچه برخی از افرادی که کیسه صفرا آنها جراحی شده پس از خوردن غذاهای خاص علائم نفخ و اسهال را تجربه کرده اند، اما بدون داشتن کیسه صفرا می توان زندگی کاملاً عادی داشت. کیسه صفرا، اندامی کاملا مفید می باشد، اما ضروری نیست زیرا کبد هم می تواند صفرا برای هضم غذا تولید کند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
- علائم خود را بنویسید، از جمله مواردی که ممکن است به دلیل عدم تعیین وقت ملاقات به نظر نرسد.
- اطلاعات شخصی اصلی، از جمله فشارهای اساسی یا تغییرات اخیر زندگی را بنویسید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه کنید.
در مورد کولسیستیت، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشکتان بپرسید عبارتند از:
- خطرات جراحی چیست؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- علل احتمالی دیگر علائم من چیست؟
- آیا به جراحی برداشتن کیسه صفرا نیاز دارم؟
- آیا کولسیستیت علت احتمالی دردهای شکمی من است؟
- چه مدت طول می کشد تا از جراحی کیسه صفرا بهبود یابد؟
- آیا گزینه های درمانی دیگری برای کولسیستیت وجود دارد؟
احتمالاً پزشكتان سؤالاتی از شما خواهد پرسید، از جمله:
- آیا قبلاً دردی داشتید؟
- علائم شما چقدر شدید است؟
- چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- علائم شما ثابت است یا می آیند و می روند؟
- به نظر می رسد چه عاملی، علائم شما را بهتر و یا بدتر کند؟
آخرین دیدگاه‌ها