سرطان یا تومور کیسه صفرا، سرطانی است که در لایه داخلی کیسه صفرا شروع می شود و با رشد آن در لایه های بیرونی انتشار می یابد. کیسه صفرا یک اندام کوچک و گلابی شکل در سمت راست شکم، درست زیر کبد واقع شده است و صفرا را ذخیره می کند. سرطان کیسه صفرا نادر است و در صورت تشخیص آن در مراحل اولیه پیش آگهی خوبی دارد اما متاسفانه بیشتر تومورهای کیسه صفرا در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شوند، که پیش آگهی ها آن ها اغلب بسیار ضعیف است.
تشخیص سرطان کیسه صفرا دشوار است زیرا کیسه صفرا در پشت کبد پنهان است در بیشتر مواقع باعث ایجاد علائم و نشانه های خاصی نمی شود و علائم آن، در صورت وجود، مانند علائم بسیاری از بیماری های دیگر است. سرطان کیسه صفرا گاهی اوقات در هنگام جراحی برداشتن کیسه صفرا، تشخیص داده می شود. بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفرا به ندرت دچار سرطان کیسه صفرا می شوند.
علت سرطان کیسه صفرا
پزشکان می دانند که این تومور در اثر تغییرات غیر طبیعی (جهش) در سلول های کیسه صفرا ایجاد می شود. سلول های تغییر یافته توموری را تشکیل می دهند که می تواند فراتر از کیسه صفرا باشد و سرطان به مناطق دیگر بدن انتشار یابد. شایعترین سرطان کیسه صفرا در سلول های غده ای در بافت داخلی کیسه صفرا آغاز می شود و به آدنوکارسینوما معروف است.
عوامل خطر سرطان کیسه صفرا
عواملی که می توانند خطر ابتلا به تومور کیسه صفرا را افزایش دهند، عبارتند از:
- جنسیت. سرطان کیسه صفرا در زنان شایع تر است.
- سن. با افزایش سن، خطر ابتلا به تومور کیسه صفرا افزایش می یابد.
- سابقه سنگ های کیسه صفرا. سرطان کیسه صفرا بیشتر در افرادی که در گذشته سنگ کیسه صفرا داشتند دیده می شود.
- سایر بیماری های کیسه صفرا. سایر شرایط کیسه صفرا شامل پولیپ کیسه صفرا و عفونت مزمن کیسه صفرا می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
علائم سرطان کیسه صفرا
علائم تومور کیسه صفرا در صورت بروز، عبارتند از:
- تب
- نفخ شکم
- حالت تهوع
- کاهش وزن بدون دلیل خاص
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)
- درد شکم، به ویژه در قسمت فوقانی راست شکم
مراحل سرطان کیسه صفرا
آزمایشات و مراحل انجام سرطان کیسه صفرا معمولاً همزمان با تشخیص انجام می شود. بسیاری از مرگ و میر های سرطان هنگام ایجاد سرطان از تومور اصلی ایجاد می شود و به سایر بافت ها و اندام ها نیز سرایت می کند. به این سرطان متاستاتیک گفته می شود.
مرحله 0
در مرحله 0، سلول های غیر طبیعی در مخاط (لایه درونی) دیواره کیسه صفرا مشاهده می شود. این سلول های غیر طبیعی ممکن است به سرطان تبدیل شده و در بافت نرمال اطراف انتشار یابد. مرحله 0 به کارسینوما درجا معروف است.
مرحله اول
در این مرحله، سرطان در مخاط (لایه داخلی) کیسه صفرا ایجاد و ممکن است در لایه ماهیچه ای دیواره کیسه صفرا انتشار یابد.
مرحله دوم
مرحله دوم بسته به جایی که سرطان در کیسه صفرا انتشار یافته است به مراحل IIA و IIB تقسیم می شود.
- در مرحله IIA، سرطان از طریق لایه ماهیچه ای به لایه بافت پیوندی دیواره کیسه صفرا انتشار یافته است.
- در مرحله IIB، سرطان از طریق لایه عضله به لایه بافت پیوندی دیواره کیسه صفرا در طرف کبد انتشار یافته اما سرطان به کبد سرایت نکرده است.
مرحله سوم
مرحله III بسته به محل گسترش سرطان به مراحل IIIA و IIIB تقسیم می شود که در طی این مراحل ممکن است سرطان از طریق لایه بافت پیوندی دیواره کیسه صفرا انتشار یافته و به یک عضو یا ساختار مجاور (مانند معده، روده کوچک، روده بزرگ، لوزالمعده یا مجاری صفراوی خارج از کبد) انتشار یافته باشد.
مرحله چهارم
مرحله IV به مراحل IVA و IVB تقسیم می شود که در طی این مراحل ممکن است سرطان به ورید پورتال یا شریان کبدی یا به دو یا چند عضو یا ساختار دیگر غیر از کبد و یا قسمت های دیگر بدن مانند صفاق و کبد انتشار یافته است. سرطان ممکن است به یک یا سه غده لنفاوی مجاور گسترش یافته باشد.
تشخیص سرطان کیسه صفرا
آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص تومور کیسه صفرا، عبارتند از:
- آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کبد ممکن است به پزشک کمک کند تا علت تومور را تشخیص دهد.
- آزمایشات تصویربرداری که می توانند تصاویری از کیسه صفرا را ایجاد کنند شامل سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) است.
پزشک برای تشخیص نهایی و تایید تومور مراحل زیر را انجام می دهد:
- معاینه بدنی و تاریخچه. معاینه بدن برای بررسی علائم عمومی، از جمله بررسی علائم بیماری مانند برآمدگی یا هر چیز دیگری که به نظر غیرمعمولی است انجام می گیرد. سابقه پزشکی و بیماری ها و درمان های انجام شده نیز بررسی می شود.
- آزمایش عملکرد کبد. مقدار بالا آنزیم های کبدی می تواند نشانه بیماری کبد باشد که ممکن است در اثر سرطان کیسه صفرا ایجاد شود.
- مطالعات شیمی خون. مقدار غیرطبیعی (بالاتر یا پایین تر از حد معمول) عوامل تشکیل دهنده خون می تواند نشانه بیماری باشد.
تعیین میزان سرطان کیسه صفرا
هنگامی که پزشک سرطان کیسه صفرا را تشخیص داد، برای یافتن میزان (مرحله) سرطان تلاش می کند. مرحله سرطان کیسه صفرا در تعیین پیش آگهی و گزینه های درمانی موثر هستند.
آزمایشات و روش های مورد استفاده در مرحله سرطان کیسه صفرا شامل موارد زیر است:
جراحی اکتشافی
پزشک می تواند برای نشان دادن نشانه هایی از شیوع این سرطان در داخل شکم، جراحی را توصیه کند. در روشی به نام لاپاروسکوپی، جراح برش کوچکی در شکم ایجاد و یک دوربین ریز درج می کند. دوربین به پزشک اجازه می دهد تا علائم مربوط به شیوع تومور، اندام های اطراف کیسه صفرا را معاینه کند.
آزمایش برای بررسی مجاری صفرا
پزشک برای بررسی مجاری صفرا روش های تزریق رنگ به مجاری صفراوی را توصیه کند. این آزمایشات می تواند انسداد مجاری صفراوی را تشخیص دهد. این آزمایشات ممکن است شامل کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی، کلانژیوگرافی رزونانس مغناطیسی و کولانژیوگرافی ترانس کبدی جلدی باشد.
کولانژیوگرافی از طریق پوست
PTC روشی که در آن از اشعه ایکس برای بررسی ساختار کبد و مجاری صفراوی استفاده می شود. یک سوزن نازک از طریق پوست زیر دنده ها و داخل کبد بیمار وارد و رنگ به مجاری کبدی یا صفراوی تزریق و اشعه ایکس گرفته می شود. در صورت یافتن انسداد، یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام استنت گاهی اوقات در کبد باقی می ماند تا صفرا را به داخل روده کوچک یا یک کیسه در خارج از بدن جمع آوری و تخلیه کند.
کولانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی
ERCP روشی که در آن برای گرفتن تصاویر از اشعه ایکس استفاده می شود. در این روش آندوسکوپ از طریق دهان، وارد مری و معده می شود. سپس یک سوند (لوله کوچکتر) از طریق آندوسکوپ به مجاری صفراوی وارد می شود. یک رنگ از طریق کاتتر به مجاری تزریق و اشعه ایکس گرفته می شود.
MRI(تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) با گادولینیوم
روشی که از آهنربا، امواج رادیویی و رایانه ای استفاده می کند تا یک سری از تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن را تهیه کند. ماده ای به نام گادولینیوم به رگ تزریق می شود. گادولینیوم در اطراف سلول های سرطانی جمع و در تصویر روشن تر ظاهر می شوند. این روش همچنین تصویربرداری رزونانس مغناطیسی هسته ای (NMRI) نامیده می شود.
تست های تصویربرداری جانبی
اکثر مبتلایان به این سرطان برای تعیین میزان شیوع، تحت یک سری اسکن قرار می گیرند. نوع اسکن بر اساس شرایط بیمار متفاوت است. اسکن های متداول شامل یک CT از قفسه سینه و شکم، سونوگرافی و MRI از کبد می باشد.
پیش آگهی سرطان کیسه صفرا
برخی از عوامل در پیش آگهی (احتمال بهبودی) و گزینه های درمانی تومور کیسه صفرا تأثیر دارند، از جمله:
- نوع سرطان
- مرحله سرطان
- پاسخ به درمان
- این که آیا سرطان به تازگی تشخیص داده شده است یا عود کرده (بازگشت).
همچنین پیش آگهی ممکن است به سن و سلامت عمومی بیمار و اینکه سرطان باعث علائم خاصی شده یا نه بستگی داشته باشد.
درمان سرطان کیسه صفرا
انواع مختلفی از درمان برای بیماران مبتلایان به این تومور وجود دارد، از جمله:
- عمل جراحی
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
گزینه های درمانی برای درمان این سرطان بستگی به مرحله سرطان، سلامت و وضعیت بیمار و ترجیحات او بستگی دارد. هدف اصلی درمان از بین بردن تومور کیسه صفرا است، اما در صورتی که درمان کامل امکان پذیر نباشد، سایر روش های درمانی می تواند به کنترل شیوع بیماری کمک کنند.
جراحی در مراحل اولیه
درمان در مراحل اولیه می توان شامل عمل جراحی مختلف باشند، از جمله:
- جراحی برای برداشتن کیسه صفرا. سرطان اولیه کیسه صفرا که محدود به کیسه صفرا باشد با عملیاتی برای از بین بردن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی) درمان می شود.
- جراحی برای برداشتن کیسه صفرا و قسمتی از کبد. تومور کیسه صفرا که فراتر از کیسه صفرا انتشار پیدا کند، گاهی اوقات با عمل جراحی برای برداشتن کیسه صفرا و همچنین بخش هایی از مجاری کبد و صفرا که کیسه صفرا را احاطه می کند، انجام می شود.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است شیمی درمانی، پرتودرمانی یا ترکیبی از هر دو را بعد از عمل توصیه کند.
درمان در مرحله پیشرفته
جراحی نمی تواند سرطان کیسه صفرا را که در مناطق دیگر بدن انتشار یافته است، درمان کند. در عوض، پزشکان از درمان هایی برای تسکین علائم بیمار استفاده می کنند.
گزینه های تسکینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شیمی درمانی. که از یک دارو درمانی است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند.
- پرتو درمانی. در این روش از پرتوهای پر انرژی مانند پرتوهای ایکس و پروتون ها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود.
- آزمایشات بالینی. آزمایشات بالینی، آزمایشاتی است که داروهای تجربی یا جدیدی را برای درمان سرطان کیسه صفرا استفاده می کند.
روش های رفع مجاری صفراوی مسدود شده
سرطان پیشرفته کیسه صفرا می تواند منجر به انسداد مجاری صفراوی و بروز عوارض بعدی شود. روش های تسکین انسداد ممکن است به درمان مجاری مسدود شده کمک کند.
بای پس صفرا. در صورت انسداد تومور مجاری صفراوی ممکن است یک بای پس صفرا انجام شود. در طی این عمل پزشک قبل از انسداد، مجاری صفراوی در آن منطقه را قطع کرده و آن را به روده کوچک وصل می کند تا مسیر جدیدی در اطراف منطقه مسدود شده ایجاد شود.
- قرارگیری استنت آندوسکوپی. در شرایطی که تومور مجرای صفراوی را مسدود کند پزشک ممکن است برای برای تخلیه صفرا که در این ناحیه ایجاد شده، استنت در این ناحیه قرار دهد. جراحان می توانند یک لوله فلزی توخالی (استنت) را در مجرایی قرار دهند تا مجاری صفراوی آنرا باز کنند.
توصیه های برای بیمار مبتلا به سرطان کیسه صفرا
اطلاع از ابتلا به هر بیماری خطرناک برای زندگی می تواند ویران کننده باشد. علاوه بر آن مقابله با تشخیص تومور کیسه صفرا می تواند مشکل باشد زیرا این بیماری اغلب دارای پیش آگهی ضعیف است. برخی از ایده های مناسب برای یادگیری مقابله با تومور کیسه صفرا شامل موارد زیر است:
- در مورد سرطان خود و جزئیات آن و گزینه های درمانی بیشتر بیاموزید.
- با یک فرد قابل اعتماد صحبت کنید. صحبت با یک مشاور، مددکار اجتماعی پزشکی یا یک روانشناس می تواند در این زمینه موثر باشد.
- یک سیستم دوستی و حمایتی برای خود درست کنید و از دوستان و خانواده خود بخواهید برای شما یک شبکه پشتیبانی ایجاد کرده و در موارد ضروری به شما کمک کنند.
- با سایر بیماران سرطانی ارتباط برقرار کنید. ممکن است صحبت کردن با سایر بازماندگان سرطان بتواند در قبول بیماری و مدیریت شرایط روانی آن تاثیر به سزایی داشته باشد.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
در صورت شک پزشک به تومور کیسه صفرا ممکن است شما را به متخصصین زیر ارجاع دهد:
- انکولوژیست
- متخصص گوارش
- جراح کیسه صفرا
برای آمادگی بیشتر، بهتر است قبل از مراجعه به پزشک موارد زیر را یادداشت کنید:
- نام تمام داروهای خود، ویتامین ها و مکمل ها از جمله دوز های مصرفی آن ها
- علائم خود و اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله تغییرات اخیر یا عوامل استرس زا
در مورد تومور کیسه صفرا، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- مرحله سرطان من چیست؟
- آیا به تست های تشخیصی بیشتری احتیاج دارم؟
- بهترین گزینه درمانی برای من کدام است؟ درمان چه عوارضی دارد؟
- گزینه های درمانی سرطان کیسه صفرا چیست؟ مزایا و خطرات هر گزینه کدام است؟
- آیا می توانید گزارش آسیب شناسی را برای من توضیح دهید؟ آیا می توانم نسخه ای از گزارش آسیب شناسی خود داشته باشم؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم از آن استفاده کنم؟ چه وب سایتهایی را برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می کنید؟
پزشک ممکن است سوالات زیادی از شما بپرسد، ازجمله:
- از چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
- آیا علائم شما مداوم بوده یا گاه به گاه بروز می کند؟
- چه عاملی باعث بهتر و یا بدتر شدن علائم شما می شود؟
آخرین دیدگاه‌ها