خانه » سلامت جسم » بیماری های داخلی » عمومی و داخلی » ساختار و عملکرد پانکراس

یک نظر

ساختار و عملکرد پانکراس

تا دیر نشده علائمتو بگو، پزشکتو بگم:

لوزالمعده یک اندام غده ای است که در شکم قرار دارد و بخشی از دستگاه گوارشی محسوب می شود. پانکراس نقش مهمی در هضم و کنترل گلوکز دارد و انسولین و سایر آنزیم ها و هورمون های مهم در بدن را تولید کرده و به تجزیه مواد غذایی کمک می کند. لوزالمعده دارای عملکرد غدد درون ریز است زیرا آنزیم های گوارشی را مستقیماً در جریان خون آزاد می کند. علاوه برآن عملکردی اگزوکرین یا برون ریز دارد که آنزیم های گوارشی را به مجاری داخلی انتقال می دهد.

لوزالمعده همچنین انسولین را تولید و آن را درون جریان خون ترشح کرده و گلوکز یا قند بدن را تنظیم می کند. مشکلات مربوط به میزان انسولین می تواند منجر به بروز دیابت شود .سایر مشکلات مربوط به لوزالمعده شامل پانکریت و سرطان می باشند. یک رژیم غذایی سالم می تواند در حفظ لوزالمعده سالم نقش داشته باشد.

مطالعه بیشتر: غذاهای مناسب برای سلامت پانکراس

ساختار پانکراس

لوزالمعده اندامی به طول 12-15 سانتی متر و لوزالمعده دراز است که به صورت افقی در سرتاسر بالای شکم امتداد دارد. ناحیه سر گسترده تر در سمت راست شکم واقع شده است که در قوس قسمت بالای روده کوچک که به نام اثنی عشر معروف است قرار دارد. سطح باریک تر بدن از لوزالمعده در پشت معده امتداد دارد در این قسمت، غذای هضم شده از معده به داخل روده کوچک منتقل و با ترشحات پانکراس مخلوط می شود. قسمت باریک لوزالمعده تا سمت چپ شکم در کنار طحال امتداد پیدا می کند.

مجرای لوزالمعده

یک مجرا طول لوزالمعده را طی می کند و توسط چندین شاخه کوچک از بافت غده به آن وصل می شود. انتهای این مجرا به مجرای مشابه مجرای کبدی متصل شده و صفرا را به اثنی عشر منتقل می کند. لوزالمعده از بافت غده و یک سیستم مجاری تشکیل شده است که در سراسر اندام جریان دارد. مجرای لوزالمعده از مرکز لوزالمعده عبور کرده و قبل از خالی شدن در اثنی عشر با مجرای صفراوی ادغام می شود. فقط درصد بسیار کمی از سلول های لوزالمعده سلولهای غدد درون ریز هستند. این خوشه های کوچک سلول ها جزایر لانگرهانس نامیده می شوند و آنها هورمون هایی تولید و ترشح می کنند. جزایر توسط رگ های خونی احاطه شده اند، که به سرعت هورمون ها را به جریان خون منتقل می کنند.

مطالعه بیشتر: ارتباط لوزالمعده و دیابت

سلول های اسکارین

بخش اعظم بافت غده از سلول های اگزوکرین به نام سلول های اسکارین تشکیل شده است. این سلول ها در کنار هم جمع می شوند تا خوشه هایی به نام acini تشکیل شود. Acini آنزیم های گوارشی تولید می کند و آن ها را به مجاری مجاور نزدیک می کند. مجاری آنزیم حاوی مایع لوزالمعده را جمع می کنند و آن را به مجرای اصلی لوزالمعده تخلیه می کنند.

لوزالمعده به عنوان غده مخلوط

لوزالمعده به عنوان غده مخلوط در نظر گرفته می شود و به عنوان غده اگزوکرین و غدد درون ریز عمل می کند.
فقط حدود 1٪ از وزن کل غدد به عنوان غدد درون ریز عمل می کند. این قسمت از لوزالمعده به عنوان Islet of Langerhans معروف است.
لوزالمعده پانکراس بالغ بر 200،000-20،00،000 جزیره لانگرهانس است.
بخش غدد درون ریز لوزالمعده به نام Islet of Langerhans است که گروهی از سلولها را تشکیل می دهد.

عملکرد	نوع سلول
تولید کننده انسولین است. افزایش سطح قند خون باعث تحریک انسولین می شود.	سلول بتا
هورمون پپتید سوماتوستاتین را تولید می کند که باعث آزاد شدن گلوکاگون و انسولین می شود.	سلول دلتا
هورمون پلی پپتید پانکراس تولید می کند.	سلول F (سلول PP)
گلوکاگون را تولید می کند. گلوکاگون نقش مهمی در تنظیم قند خون دارد. سطح قند خون پایین باعث تحریک ترشح آن می شود.	سلول آلفا

در صورت لزوم همین الان با متخصص گوارش در پزشکت تلفنی مشورت کنید.

عملکرد پانکراس

حدود 95 درصد پانکراس بافت اگزوکرین یا برون ریز است و آنزیم های پانکراس را برای کمک به هضم تولید می کند. لوزالمعده سالم می تواند به طور روزانه حدود 1 لیتر از این آنزیم ها را تولید کند.
5 درصد باقیمانده پانکراس شامل صدها هزار سلول غدد درون ریز است که به عنوان جزایر لانگرهاس شناخته می شوند. این خوشه های سلولی شبیه انگور، هورمون های مهمی را برای تنظم ترشحات پانکراس تولید و قند خون را کنترل می کند.

لوزالمعده سالم برای هضم غذایی که می خوریم مواد شیمیایی تولید می کند. بافت های برون ریز پانکراس، یک آب قلیایی شفاف و آبکی ترشح می کند که حاوی چندین آنزیم است. آنزیم ها مواد غذایی را به مولکول های کوچکی که توسط روده قابل جذب هستند تجزیه می کنند.

آنزیم های پانکراس عبارتند از:

آمیلاز برای تجزیه کربوهیدرات ها
تریپسین و کیموتریپسین برای هضم پروتئین ها
لیپاز برای تجزیه چربیها به اسیدهای چرب و کلسترول

سلول های بتا لوزالمعده انسولین را با افزایش سطح قند خون آزاد می کنند. سلول های غدد درون ریز لوزالمعده هورمون هایی تولید می کنند که عملکردهای متابولیکی خاصی از جمله تنظیم قند خون و هضم را کنترل می کنند.

برخی از هورمون های تولید شده توسط جزایر سلول های لانگرهانس عبارتند از:

گلوکاگون که سلول های آلفا گلوکاگون را تولید، ذخیره و ترشح می کنند و باعث تحریک گلیکوژنولیز و گلوکونوژنز می شود. علاوه بر آن سطح گلوکز خون را افزایش می دهد.
انسولین، سلول بتا انسولین را تولید، ذخیره و ترشح می کند انسولین باعث تحریک گلیکوژنز می شود. سطح گلوکز خون را کاهش داده و گلوکز را به صورت گلیکوژن در کبد و ماهیچه ها ذخیره کنید انسولین برخلاف گلوکاگون عمل می کند و برای حفظ سطح طبیعی گلوکز در خون موثر است.
گاسترین، ترشح اسید معده را برای کمک به هضم در معده تحریک می کند.

هنگام کاهش سطح قند خون، سلول های آلفا لوزالمعده هورمون گلوکاگون را آزاد می کنند. گلوکاگون باعث تجزیه گلیکوژن به گلوکز موجود در کبد می شود. سپس گلوکز وارد جریان خون شده و سطح قند خون را به حالت عادی باز می گرداند.

تنظیم هورمون پانکراس و آنزیم ها

تولید و انتشار هورمون های پانکراس و آنزیم ها توسط سیستم عصبی محیطی و هورمون های دستگاه گوارش تنظیم می شود. سلول های عصبی سیستم عصبی محیطی، ترشح هورمون ها و آنزیم های گوارشی را بر اساس شرایط محیطی تحریک یا مهار می کنند. به عنوان مثال، وقتی غذا در معده وجود دارد، اعصاب سیستم محیطی سیگنال هایی را به پانکراس می فرستند تا ترشح آنزیم های گوارشی را افزایش دهند. این اعصاب همچنین لوزالمعده را برای ترشح انسولین تحریک می کنند تا سلول ها بتوانند گلوکز به دست آمده از غذای هضم شده را بگیرند.

دستگاه گوارش همچنین هورمون هایی را تنظیم می کند که لوزالمعده را برای کمک به روند هضم تنظیم می کند. هورمون کلسیستوکینین (CCK) به تركیب غلظت آنزیم های گوارشی در مایعات پانكراس كمك می كند.

مطالعه بیشتر: پانکراتیت چیست؟

بیماری های پانکراس

مشکلات لوزالمعده می تواند بر کل بدن تأثیر بگذارد. با توجه به نقش لوزالمعده در هضم غذا و عملکرد آن به عنوان ارگان غدد درون ریز، آسیب به لوزالمعده می تواند عواقب جدی داشته باشد. اختلالات شایع لوزالمعده شامل پانکراتیت، دیابت، نارسایی لوزالمعده اگزوکرین (پانکراس) و سرطان لوزالمعده است. در شرایطی که لوزالمعده نتواند آنزیم های هضم کافی را تولید نکند می تواند منجر به کاهش وزن و اسهال شود. جزایر لانگرهاس مسئول تنظیم قند خون هستند. تولید بیش از حد انسولین خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد و سطح قند خون را بالا می برد. علاوه بر آن، تجمع و یا بالا رفتن سطح آنزیم های لوزالمعده در پانکراس می تواند باعث آسیب به لوزالمعده شوندکه در این شرایط ممکن است لوزالمعده شروع به هضم خود کند.

پانکریت

پانکراتیت، التهاب لوزالمعده است که می تواند حاد (ناگهانی و کوتاه مدت) یا مزمن (طولانی مدت و با گذشت زمان) باشد. هنگامی رخ می دهد که آب و آنزیم های گوارشی به لوزالمعده آسیب می رسانند. شایع ترین علل آن، سنگ کیسه صفرا و سوء مصرف الکل است. پانکریت می تواند به دیابت ثانویه منجر شود. انسداد مجرای اصلی لوزالمعده توسط سنگ کیسه صفرا یا تومور می تواند منجر به التهاب شود. پانکریت می تواند در نتیجه اوریون، سنگ کیسه صفرا، تروما و استفاده از الکل، استروئیدها و داروها اتفاق بیفتد. پانکراتیت حاد نادر است، اما نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.

علائم پانکریت حاد، عبارتند از:

تب
تهوع و استفراغ
دردهای عضلانی
درد شدید شکم، حساسیت و التهاب

درمان فوری معمولاً با مایعات و مسکن انجام می شود و در صورت بروز عفونت بیمار نیاز به جراحی دارد. پانکراتیت حاد در دراز مدت باعث آسیب دائمی و پانکراتیت مزمن می شود. شایع ترین علت آن سوء مصرف الکل است و بیشتر در مردان میانسال مشاهده می شود.

علائم پانکراتیت مزمن، عبارتند از:

اسهال
دیابت
زردی خفیف
کاهش وزن
درد مداوم در قسمت بالای شکم و کمر

پانکراتیت ارثی در صورت بروز مشکل ارثی در لوزالمعده یا روده رخ می دهد. فرد زیر 30 سال ممکن است پانکراتیت حاد مکرر را تجربه کند که منجر به یک بیماری مزمن شود. این یک بیماری پیشرونده است که می تواند منجر به آسیب دائمی شود. ممکن است فرد درد، اسهال، سوء تغذیه یا دیابت را تجربه کند. درمان با هدف کنترل درد انجام می گیرد. آزمایش ژنتیکی برای بیمارانی که ممکن است در معرض خطر پانکراس ارثی باشند در دسترس است.

مطالعه بیشتر: آزمایش خون پانکراتیت

جهت ویزیت غیرحضوری و فوری با متخصص داخلی و غدد همین الان کلیک کنید.

سرطان پانکراس

سرطان پانکراس ناشی از رشد غیرقابل کنترل سلول های لوزالمعده است. اکثریت قریب به اتفاق سلول های سرطانی لوزالمعده در مناطقی از لوزالمعده ایجاد می شوند که آنزیم های گوارشی ایجاد می کنند. عوامل خطر عمده در ایجاد سرطان لوزالمعده شامل سیگار کشیدن، چاقی و دیابت است.

عوامل خطر دیگر سرطان پانکراس، عبارتند از:

دیابت
عفونت معده
پانکراتیت مزمن
مشکلات کبدی

سرطان پانکراس می تواند باعث بروز علائم زیر شود:

کاهش قابل توجه وزن و ضعف
از دست دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ
مدفوع کم رنگ یا خاکستری و چربی اضافی در مدفوع
درد در قسمت فوقانی شکم هنگام فشار آوردن تومور به اعصاب
یرقان، زردی پوست و چشم و تیره شدن ادرار زیرا سرطان در عملکرد مجاری صفراوی و کبد اختلال ایجاد می کند.

پیش آگهی سرطان لوزالمعده ضعیف است. درمان معمولاً شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی یا ترکیبی از این موارد است.

مطالعه بیشتر:نارسایی برون ریز پانکراس

دیابت

دیابت نوع 1، یک بیماری خود ایمنی است و هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن سلول های بتا موجود در لوزالمعده را مورد حمله قرار داده و از بین می برد تا دیگر نتوانند انسولین تولید کنند. علت دقیق آن ناشناخته است، اما ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی و محیطی از جمله ویروس ها باشد.

دیابت نوع 2، هنگامی شروع می شود که عضله، چربی و سلول های کبدی بدن قادر به پردازش گلوکز نباشند. لوزالمعده با تولید انسولین اضافی واکنش نشان می دهد، اما به مرور زمان نمی تواند انسولین کافی تولید کند و در نتیجه بدن دیگر نمی تواند سطح قند خون را کنترل کند.

سایر مشکلاتی که می تواند در پانکراس رخ دهند، عبارتند از :

تجمع مایع لوزالمعده. نتیجه یکسری شرایط که می تواند منجر به درد و تب شود.

کیست لوزالمعده. که در صورت خطر بروز سرطان، پزشک می تواند کیست را با عمل جراحی خارج کند.

سندرم زولینجر-الیسون. توموری که به عنوان گاستینوما شناخته و در لوزالمعده یا اثنی عشر ایجاد می شود.

نارسایی لوزالمعده اگزوکرین (EPI). نوعی اختلال است که وقتی پانکراس آنزیم های هضم کافی را برای هضم مناسب تولید نمی کند، رخ می دهد. EPI بیشتر ناشی از پانکراتیت مزمن است.

مطالعه بیشتر: زندگی بدون پانکراس

حفظ سلامت لوزالمعده

پیروی از یک رژیم متعادل و جلوگیری از سیگار کشیدن و ترک مصرف الکل به حفظ و نگهداری سلامت لوزالمعده کمک می کند. بنیاد ملی پانکراس برای افرادی که در حال تجربه التهاب و دردهای لوزالمعده هستند، یک استراتژی مشابه را پیشنهاد می کند که بیماران از رژیم غذایی کم چرب پیروی کرده و مایعات شفاف را به مدت 1 تا 2 روز از جمله آب انگور، آب گوشت، سیب و زغال اخته مصرف کنند.

بنیاد ملی پانکراس به افراد برای حفظ سلامت پانکراس، راهکارهای زیر را توصیه می کند: