اسهال آنتی بیوتیکی (Antibiotic associated diarrhea) به دفع مدفوع شل و آبکی گفته می شود که بعد از مصرف سه یا چند روزه داروهای مورد استفاده در درمان عفونت های باکتریایی (آنتی بیوتیک) اتفاق می افتد. بیشتر اوقات، این نوع اسهال خفیف بوده و نیازی به درمان نخواهد داشت. زیرا پس از قطع مصرف آنتی بیوتیک، اسهال به طور معمول طی چند روز برطرف خواهد شد. البته اسهال شدید آنتی بیوتیکی ممکن است نیاز به قطع مصرف یا عوض کردن داروهای آنتی بیوتیکی داشته باشد.
علت اسهال آنتی بیوتیکی
علت اصلی بروز این نوع اسهال هنوز مشخص نیست. اما تصویر می شود که داروهای ضد باکتریایی (آنتی بیوتیک ها) تعادل باکتری های خوب و بد در دستگاه گوارش را برهم زده و باعث بروز اسهال در فرد مصرف کننده خواهند شد. آنتی بیوتیک هایی بیشتر از دیگر داروها باعث بروز اسهال می شوند.
تقریباً تمامی آنتی بیوتیک ها می توانند باعث اسهال آنتی بیوتیکی شوند. اما آنتی بیوتیک هایی که معمولاً بیشتر از موارد باعث بروز اسهال می شوند، شامل موارد زیر هستند:
- سفالوسپورین ها، مانند سفدینیر و سفپودوکسیم
- پنی سیلین ها، مانند آموکسی سیلین و آمپی سیلین
عفونت دیفیسیل سی
هنگامی که آنتی بیوتیک ها تعادل باکتری ها در دستگاه گوارش شما را برهم می زنند، رشد باکتری C. difficile نیز می تواند به سرعت از کنترل خارج شود. باکتری های دیفیسیل سی سمومی ایجاد می کنند که به روده حمله می کنند. آنتی بیوتیک هایی که بیشتر با عفونت C. difficile مرتبط هستند شامل فلوروکینولون ها، سفالوسپورین ها، پنی سیلین ها و کلیندامایسین می شوند.
عوامل خطر اسهال آنتی بیوتیکی
این نوع اسهال در هر شخص مصرف کننده آنتی بیوتیک می تواند رخ دهد. اما در صورت وجود موارد زیر احتمال ابتلا به این نوع اسهال در فرد نیز افزایش خواهد یافت:
- استفاده بیش از یک نوع آنتی بیوتیک
- سابقه اسهال آنتی بیوتیکی در گذشته
- مصرف طولانی مدت از داروهای آنتی بیوتیکی
علائم اسهال آنتی بیوتیکی
بیشتر افراد مبتلا به این نوع اسهال دچار علائم و نشانه های خفیفی از قبیل موارد زیر خواهند شد:
- مدفوع آبکی
- تعداد دفع بیشتر مدفوع
این نوع اسهال معمولاً حدود یک هفته پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک ها شروع خواهد شد. البته در بعضی از مواقع اسهال و علائم دیگر تا روزها یا هفته ها پس از پایان درمان آنتی بیوتیکی نیز ظاهر نخواهند شد.
عفونت کلستریدیوم دیفیسیل
نوعی باکتری به نام دیفیسیل سی نیز با تولید سم بیشتر می تواند باعث بروز اسهال های آنتی بیوتیکی شدیدتر در فرد مصرف کننده داروهای آنتی بیوتیکی شود. علاوه بر این آبکی شدن مدفوع و افزایش حرکات مکرر روده، عفونت دیفیسیل سی می تواند منجر به بروز علائم زیر نیز بشود:
- حالت تهوع
- درد شکم و گرفتگی
- تب با درجه پایین
- از دست دادن اشتها
زمان ضرورت مراجعه به پزشک
بهتر است در صورت مشاهده علائم و نشانه های جدی و اسهال آبکی نگران کننده برای درمان به پزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است مربوط به بیماری های دیگری باشد در نتیجه پزشک باید علت اصلی بروز آن را تشخیص بدهد.
عوارض اسهال آنتی بیوتیکی
یکی از شایع ترین عوارض جانبی این نوع اسهال از دست دادن حجم زیادی از مایعات و الکترولیت ها و در نتیجه بروز کم آبی بدن است. کم آبی شدید حتی می تواند خطر آفرین بوده و باعث مرگ فرد شود. نشانه های کم آبی نیز شامل خشکی دهان، تشنگی شدید، کم شدن ادرار و ضعف بدن شود.
تشخیص اسهال آنتی بیوتیکی
برای تشخیص این نوع اسهال پزشک احتمالاً سؤالاتی را در مورد تاریخچه سلامتی شما از جمله تحت درمان قرار گرفتن با آنتی بیوتیک مطرح کند. اگر پزشک مشکوک به ابتلای شما به عفونت دیفیسیل سی باشد، ممکن است برای شما آزمایش مدفوع نیز تجویز کند.
درمان اسهال آنتی بیوتیکی
درمان اسهال آنتی بیوتیکی به شدت علائم و نشانه های شما بستگی خواهد داشت.
درمان اسهال خفیف
در صورتی که دچار اسهال آنتی بیوتیکی خفیف شده اید، علائم و نشانه های آن بعد از گذشت چند روز بعد از قطع مصرف آنتی بیوتیک به طور کامل برطرف خواهد شد. البته در بعضی از موارد پزشک ممکن است دستور دهد تا قبل از تکمیل دوره درمان برای کاهش اسهال خود مصرف آنتی بیوتیک را قطع کنید.
درمان برای عفونت دیفیسیل سی
اگر مبتلا به عفونت دیفیسیل سی باشید، پزشک احتمالاً درمان آنتی بیوتیکی را کاملاً متوقف خواهد کرد. البته برای ادامه روند درمانی پزشک ممکن است آنتی بیوتیک های به خصوصی را برای از بین بردن باکتری های ایجاد کننده اسهال آنتی بیوتیکی تجویز کند. همچنین از شما خواسته می شود که در طول دوره درمان از مصرف داروهای سرکوب کننده اسید معده خودداری کنید. البته در مبتلایان به این عفونت علائم اسهال ممکن است بازگشته و فرد نیاز به درمان تکرار شونده داشته باشد.
سبک زندگی و درمان های خانگی اسهال آنتی بیوتیکی
برای کنار آمدن با اسهال می توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:
- از مصرف بعضی غذاهای خاص خودداری کنید. ایده خوبی است که در هنگام ابتلا به اسهال از خوردن غذاهای چرب و تند خودداری کنید. معمولاً خیلی زود بعد از برطرف شدن علائم می توانید به رژیم غذایی عادی خود برگردید.
- مایعات به اندازه کافی بنوشید. برای مقابله با کاهش مایعات بدن ناشی از اسهال، بهتر است در طول روز آب بیشتری بنوشید. در صورت از دست دادن آب شدیدتر نیز مایعاتی بنوشید که حاوی آب، شکر و نمک هستند. همچنین می توانید آب استخوان قلم یا آب میوه ای که قند آن زیاد نیست را امتحان کنید. از نوشیدنی های حاوی قند زیاد یا حاوی الکل یا کافئین مانند قهوه، چای و کولا به شدت خودداری کنید زیرا این نوشیدنی ها ممکن است علائم شما را شدیدتر کند. برای نوزادان و کودکانی که مبتلا به اسهال هستند از پزشک خود در مورد استفاده از محلول تجویزی rehydration دهان مانند Pedialyte برای تجدید مایعات و الکترولیتها سوال کنید.
- از پزشک خود در مورد مصرف داروهای ضد اسهال سؤال کنید. در بعضی موارد اسهال خفیف آنتی بیوتیکی، پزشک ممکن است داروهای ضد اسهال مانند لوپامید (Imodium A-D) را توصیه کند. اما قبل از مصرف داروهای ضد اسهال با پزشک خود مشورت کنید زیرا این داروها ممکن است برای توانایی بدن شما در از بین بردن سموم اختلال ایجاد کرده و منجر به عوارض جانبی جدی شوند.
مصرف بعضی از غذاها مثل ماست های پروبیوتیک از جمله مواردی است که می تواند به متعادل سازی باکتری های سالم در دستگاه گوارش کمک کند. اما هنوز تأییدی بر مؤثر بودن این محصولات پروبیوتیکی و درمان شدن اسهال توسط این غذاها وجود ندارد.
پیشگیری اسهال آنتی بیوتیکی
برای جلوگیری از بروز این بیماری بهتر است راه حل های زیر را امتحان کنید:
- فقط در صورت لزوم آنتی بیوتیک مصرف کنید. از آنتی بیوتیک استفاده نکنید مگر اینکه پزشک آن را تجویز کرده باشد. دقت کنید که مصرف آنتی بیوتیک ها می توانند عفونت های باکتریایی را درمان کنند، اما به عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا کمکی نخواهند کرد.
- از پرستاران بخواهید تا دست های خود را بشویند. در صورتی که در بیمارستان بستری هستید، از مراقبان و پرستاران خود بخواهید تا قبل از دادن آنتی بیوتیک ها به شما دست های خود را با ضد عفونی کننده الکلی یا آب و صابون بشوند.
- اگر قبلاً دچار این بیماری شده اید، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. دقت کنید که یک بار ابتلا به اسهال آنتی بیوتیکی احتمال بروز مجدد آن را افزایش خواهد داد. پزشک ممکن است در چنین مواردی آنتی بیوتیک متفاوتی را برای درمان شما تجویز کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید. بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
بهتر است در مورد بیماری خود سؤالات زیر را از پزشک معالج بپرسید:
- آیا مورد خاصی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- این عوارض جانبی موقتی است یا دائمی خواهد بود؟
- برای تشخیص نیاز به انجام چه آزمایشاتی خواهم داشت؟
- بهترین اقدامی که در نتیجه اسهال مکرر می توان انجام داد، چیست؟
- آیا غذاها یا نوشیدنی های خاصی را باید تا بهبودی کامل کنار بگذارم؟
- آیا راهکار مراقبتی خاصی را برای برطرف شدن علائم توصیه می کنید؟
علاوه بر سؤالات مطرح شده هر سؤالی که در مورد این بیماری به ذهن تان رسید را مطرح کرده و نگران نباشید.
سوالات پزشک از بیمار
پزشک ممکن است در حین معاینه و تشخیص شما سؤالاتی را مطرح کند. در نتیجه بهتر است آمادگی پاسخ دادن به این سؤالات را داشته باشید:
- از چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- آیا قبلاً هم سابقه بروز این نوع اسهال داشته اید؟
- آیا اخیراً کسی در اطرافیان شما دچار اسهال شده است؟
- آیا اخیراً آنتی بیوتیک مصرف کرده اید؟ چه نوع آنتی بیوتیکی و برای چه مدت؟
- می توانید وضعیت حرکات روده خود را توصیف کنید؟ آیا عملکرد طبیعی دارند یا خیر؟
- آیا سابقه مشکلات روده مانند کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا سایر بیماری های التهابی روده را داشته اید؟
تا زمان مراجعه به پزشک بهتر است کارهای زیر را انجام دهید. آنتی بیوتیک تجویزی پزشک را طبق توصیه مصرف کرده و اقدامات زیر را انجام دهید:
- برای جایگزینی مایعات از دست رفته به دلیل اسهال، آب و مایعات بیشتری بنوشید.
- غذاهای بدون نیاز به جویدن خورده و از مصرف غذاهای تند یا چربی که می توانند اسهال را تشدید کند، خودداری کنید.
خلاصه
اسهال آنتی بیوتیکی به دفع مدفوع شل و آبکی گفته می شود که بعد از مصرف سه یا چند روزه داروهای مورد استفاده در درمان عفونت های باکتریایی (آنتی بیوتیک) اتفاق می افتد. بیشتر اوقات، اسهال آنتی بیوتیکی خفیف بوده و نیازی به درمان نخواهد داشت. زیرا پس از قطع مصرف آنتی بیوتیک، اسهال به طور معمول طی چند روز برطرف خواهد شد. اما بهتر است در صورت مشاهده علائم و نشانه های جدی و اسهال آبکی نگران کننده برای درمان به پزشک مراجعه کنید.درمان این بیماری به شدت علائم و نشانه های شما بستگی خواهد داشت.
آخرین دیدگاه‌ها