آزمایش خون فریتین

بدن برای انتقال اکسیژن به تمام سلول های خون، به گلبول های قرمز وابسته است. بدون آهن کافی، گلبول های قرمز قادر به تامین اکسیژن کافی نیستند. با این حال، آهن بیش از حد برای بدن نیز مناسب نیست. هر دو سطح زیاد و پایین آهن ممکن است نشان دهنده یک مشکل اساسی در بدن شود. اگر پزشک مشکوک به کمبود آهن یا اضافه بار آهن باشد، ممکن است آزمایش فریتین را تجویز کند. آزمایش خون فریتین میزان آهن ذخیره شده در بدن را اندازه گیری می کند، که می تواند تصویر کلی از میزان آهن بیمار را به پزشک ارائه دهد. آزمایش خون فریتین می تواند در تشخیص شرایط مربوط به میزان بالا یا پایین آهن به پزشک کمک کند.

علاوه بر آن، آزمایش خون فریتین به تشخیص بسیاری از شرایط سلامتی کمک می کنند، از جمله:

• هموکروماتوز
• سندرم پاهای بی قرار
• کم خونی فقر آهن یا کاهش تعداد گلبول های قرمز خون کم

افرادی که یکی از این شرایط را دارند ممکن است برای نظارت بر سلامتی خود به آزمایش منظم فریتین خون نیاز داشته باشند. یک پزشک همچنین می تواند آزمایش های دیگر خون را برای کشف اطلاعات بیشتر در مورد آهن های بدن فرد سفارش دهد. از جمله:

• سطح آهن خون
• ژن HFE برای تشخیص هموکروماتوز
• سطح هموگلوبین، برای بررسی تعداد گلبولهای قرمز
• ظرفیت اتصال کل آهن، که سطح ترانسفرین را اندازه گیری می کند.

فریتین

فریتین همان آهن موجود در بدن نیست. در عوض، فریتین پروتئینی است که آهن را ذخیره  و در صورت نیاز بدن آن را آزاد می کند. فریتین معمولاً در سلول های بدن زندگی می کند و به میزان بسیار کمتری در خون جریان دارد. بیشترین غلظت فریتین به طور معمول در سلول های کبدی و سیستم ایمنی بدن (معروف به سلول های رتیکولو آندوتلیال) دیده می شود. فریتین در سلول های بدن ذخیره می شود و در زمان نیاز، بدن به سلول ها سیگنال می دهد تا فریتین آزاد شود. سپس فریتین با ماده دیگری به نام ترانسفرین متصل می شود. ترانسفرین ، پروتئینی است که با فریتین ترکیب و  آن را به مکانی که گلبول های قرمز جدید ساخته می شود منتقل می کند.  ترانسفرین را به عنوان یک تاکسی اختصاصی برای آهن تصور کنید. هرچه فریتین در خون بیشتر باشد، آهن بیشتری در بدن ذخیره می شود.

روش آزمایش خون فریتین

روش آزمایش خون فریتین، شبیه سایر انواع آزمایش خون است.

به طور معمول، یک متخصص با تمیز کردن پوست با استفاده از محلول مبتنی بر الکل در قسمت داخلی آرنج بیمار، از خون وی نمونه گیری می کند. آن ها ممکن است ابتدا یک باند الاستیک را در اطراف بازوی بیمار ببندند تا رگ برجسته تر شود و سپس سوزن را که به دستگاه جمع آوری خلاء وصل شده است، وارد رگ می کنند. ممکن است افراد به محض ورود سوزن به پوست، ناراحتی جزئی احساس کنند. پس از جمع آوری خون، پزشک سوزن را جدا کرده و در صورت وجود، باند الاستیک را برمی دارد. روند جمع آوری خون فقط چند دقیقه طول می کشد. بعید نیست که فرد عوارض جانبی را تجربه کند و در صورت بروز، آنها معمولاً خفیف هستند. به عنوان مثال، برخی از افراد ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:

• سرگیجه یا حالت تهوع هنگام دیدن خون
• کبودی خفیف ساعت ها یا روزها پس از آزمایش

نحوه آماده شدن برای آزمون

افراد معمولاً نیازی به آماده سازی ویژه برای آزمایش خون فریتین ندارند. آزمایش فریتین فقط به مقدار کمی خون نیاز دارد تا سطح فریتین بیمار به طور دقیق تشخیص داده شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد حداقل 12 ساعت قبل از آزمایش خون غذا نخورد. طبق گفته انجمن آمریکایی شیمی بالینی (AACC)، آزمایش بعد از مدتی ناشتا بودن، دقیق تر انجام می شود.

نتایج آزمایش خون فریتین

بعد از تهیه نمونه خون، نمونه برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شود. معمولاً چند روز طول می کشد تا نتایج آماده شوند که ممکن است به حالت عادی، کم یا زیاد تفسیر گردد. توجه داشته باشید که همه آزمایشگاه ها برای سطح فریتین در خون نتایج یکسانی ندارند. مراکز آزمایشگاهی، دامنه استاندارد متفاوتی دارند، اما آزمایشگاه های جداگانه ممکن است مقادیر متفاوتی داشته باشند.

سطح فریتین طبیعی 

نتایج این تست در نانوگرم در میلی لیتر خون خوانده می شود که این اعداد می تواند در آزمایشگاه های مختلف، متفاوت باشند. به گفته برخی منابع، محدوده طبیعی فریتین در خون به شرح زیر است:

گروه	نانوگرم / میلی لیتر
مردان بالغ	20-250
زنان بالغ	10-120
زنان بالای 40 سال	12–263
نوزادان	25-200
نوزادان در سن 1 ماهگی	200-600
نوزادان 2 تا 5 ماهه	50-200
کودکان در سن 6 ماه تا 15 سال	7-140

منابع دیگر سطح آزمایش خون فریتین را با کمی اختلاف ارائه می دهند، به طوری که برخی آزمایشگاه ها میزان فریتین در خانم ها بیش از 200 نانوگرم در میلی لیتر و در آقایان 300 نانوگرم در میلی لیتر را غیر طبیعی می دانند.

سطح پایین فریتین 

سطح پایین فریتین می تواند باعث سردرد و رنگ پریدگی شود.

یک علت کاهش سطح فریتین، کمبود آهن است. بدن برای ساخت هموگلوبین به آهن احتیاج دارد. بدون آهن کافی، فرد ممکن است به کم خونی فقر آهن مبتلا شود.

بدن برای شرایط زیر به آهن نیاز دارد:

• رشد
• متابولیسم طبیعی
• تولید هورمون ها

کم خونی فقر آهن می تواند موارد زیر را ایجاد کند:

• ضعف
• سردرد
• خستگی
• سرگیجه
• تنگی نفس
• رنگ پریدگی
• ضربان قلب نامنظم

کم خونی خفیف ممکن است علائمی ایجاد نکند.

علاوه بر آن، در صورت بروز هر یک از علائم زیر پزشک ممکن است آزمایش فریتین را سفارش دهد:

• سرگیجه
• دردهای پا
• تنگی نفس
• زنگ گوش
• تحریک پذیری
• سردردهای مزمن
• ضعف غیر قابل توضیح
• خستگی غیر قابل توضیح

سطح بالای فریتین

فریتین به عنوان یک واکنش دهنده فاز حاد شناخته می شود، یعنی در مواجهه با التهاب، سطح فریتین بالا می رود. به همین دلیل سطح فریتین در افرادی که به بیماری کبد یا انواع سرطان مانند لنفوم هوچکین مبتلا هستند، می تواند زیاد باشد. سلول های کبدی، فریتین را ذخیره می کنند. هنگامی که کبد فرد آسیب دیده باشد، فریتین درون سلول ها شروع به نشت می کند. شایع ترین علل افزایش سطح فریتین چاقی، التهاب و مصرف روزانه الکل است. شایع ترین دلایل افزایش سطح فریتین مرتبط با ژنتیک، بیماری هموکروماتوز است. اگر نتایج تست، سطح فریتین زیاد باشد، پزشک احتمالاً آزمایشات دیگری را انجام می دهد که بتوانند جزییات بیشتری را به دست آورد. این آزمایشات عبارتند از:

• آزمایش آهن که میزان آهن موجود در بدن را اندازه گیری می کند.
• یک تست ظرفیت اتصال کل آهن (TIBC)، که میزان ترانسفرین در بدن را اندازه می گیرد.

سطح فریتین بالاتر از حد معمول ممکن است ناشی از موارد زیر هم باشد:

• پورفیری
• بیماری کبد
• سرطان خون
• هموکروماتوز
• لنفوم هوچکین
• پرکاری تیروئید
• استفاده بیش از حد الکل
• شرایط التهابی مزمن، مانند آرتریت روماتوئید

افرادی که دوره های مکرر تزریق خون داشته اند ممکن است میزان فریتین بالایی را تجربه کنند.

در مواردی که سطح فریتین بالاتر از حد طبیعی باشد فرد برای کشف علت اصلی و کمک به پزشکان در تعیین بهترین دوره درمانی به آزمایشات بیشتر نیاز دارد.

علائم سطح بالایی فریتین شامل موارد زیر است:

• دل درد
• درد مفاصل
• ضعف غیر قابل توضیح
• خستگی غیر قابل توضیح
• تپش قلب یا دردهای قفسه سینه

همچنین سطح فریتین در نتیجه آسیب دیدن به اندام های مانند کبد و طحال افزایش می یابد.

درمان سطح فریتین کم

پزشکان سطح فریتین کم را با مکمل های آهن خوراکی درمان می کنند. در موارد شدید کم خونی، ممکن است فرد به درمان با آهن داخل وریدی نیاز داشته باشد. برای کسب نتیجه بهتر، افراد برای افزایش جذب آهن باید مکمل های آهن خوراکی را همراه با منبع ویتامین C استفاده کنند. آن ها باید 2 ساعت بعد از مکمل آهن از مصرف آنتی اسیدها، مکمل های کلسیم و چای یا قهوه خودداری کنند. اگر به دنبال مکمل آهن، سطح فریتین و آهن خون به حالت عادی برنگردد، پزشک ممکن است آزمایش های جانبی را پیشنهاد دهد تا علت کمبود را مشخص و درمان کند.

علل احتمالی کمبود آهن عبارتند از:

• زخم معده
• فیبروم یا پولیپ
• دوره های شدید قاعدگی

درمان سطح فریتین زیاد

درمان سطوح بالای فریتین به علت اصلی آن بستگی دارد.

برای هموکروماتوز ارثی، پزشکان به طور معمول توصیه می کنند فرد به طور منظم خون خود را در فرآیندی به نام فلبوتومی از بدن خارج کند. میزان خونی که از بدن بیمار در طی فلبوتومی خارج می شود و مدت زمان آن بسته به سن، سلامتی و میزان فریتین فرد متفاوت خواهد بود. در ابتدا ممکن است فرد نیاز داشته باشد که حدود 500 میلی لیتر خون را به طور هفتگی از بدن خارج کند تا اینکه سطح فریتین او به حالت عادی برگردد. این افراد برای حفظ سطح طبیعی فریتین خون به درمان مداوم نیاز دارند. بیمارانی که شرایط دیگری برای سطح فریتین بالایی دارند، بسته به علت ممکن است نیاز به درمان های جانبی، مانند داروها یا روش های دیگر داشته باشند.

خلاصه

آزمایش خون فریتین، یک آزمایش خون ساده برای اندازه گیری میزان فریتین در بدن فرد است. آزمایش، روند مطمئنی است که معمولاً نیازی به آماده سازی خاصی ندارد. نتایج غیر طبیعی ممکن است نشان دهنده یک بیماری اساسی مانند کمبود آهن، هموکروماتوز یا برخی از انواع سرطان باشد. معمولاً پزشک برای تأیید تشخیص و کمک به تدوین برنامه درمانی  به آزمایش های جانبی نیاز دارد.