پنی سیلین و آموکسی سیلین، آنتی بیوتیک هستند. از آنتی بیوتیکها برای از بین بردن باکتری‌ها استفاده می‌شود. پنی سیلین، پیش ساز آموکسی سیلین است و هر دو این آنتی بیوتیکها از قارچی به نام Penicillium glaucum تهیه می‌شوند. کشف اثر پنی سیلین بر باکتری‌ها منجر به انقلابی در پروسه درمان پزشکی و تولید ده‌ها آنتی بیوتیک دیگر، از جمله آموکسی سیلین شد.
آموکسی سیلین آنتی بیوتیک ارزان تری است که طیف وسیع تری از باکتری‌های گرم مثبت را درمان می‌کند. در مصرف این دارو، احتمال کمتری برای بروز واکنش‌های آلرژیک وجود دارد.
آموکسی سیلین در ابتدا ثبت اختراع و با نام تجاری Amoxil فروخته شد. هنگامی که حق ثبت اختراع این دارو منقضی شد، بسیاری دیگر از ترکیبات آموکسی سیلین و کلاوولانیک اسید قابل تهیه از این دارو، از جمله Augmentin معروف، که دیگر تحت امتیاز اختراع نبودند، توسعه یافتند. مشتقات آموکسی سیلین بسیار پرکاربرد هستند و با نام‌های متعدد یافت می‌شوند.
مکانیسم عمل پنی سیلین و آموکسی سیلین
دیواره‌های سلولی باکتری‌ها، به عنوان بخشی از چرخه رشد سریع این میکروارگانیسم، به طور مداوم تخریب و بازسازی می‌شود. پنی سیلین این چرخه را با نفوذ به اعماق دیواره سلولی در حال رشد باکتری، مختل می‌کند تا از ثبات و استحکام دیواره سلولی جلوگیری کند.
این اثر، سلول‌های باکتریایی را ضعیف می‌کند و در نهایت از بین می‌برد. باکتری‌هایی که دیواره سلولی خود را در طی میتوز (تقسیم سلولی) از دست می‌دهند، گرم مثبت نامیده می‌شوند. باکتری‌هایی که دیواره سلولی خود را به طور کامل از دست نمی‌دهند، گرم منفی نامیده می‌شوند. پنی سیلین ها در برابر باکتری‌های گرم مثبت بسیار موثرتر هستند.
مصرف پنی سیلین و آموکسی سیلین
پنی سیلین به سه شکل استفاده می‌شود: محلول IV به عنوان پنی سیلین G، خوراکی به عنوان پنی سیلین V و در تزریقات عضلانی (IM) مانند پروکائین بنزیل پنی سیلین یا بنزاتین بنزیل پنی سیلین. آموکسی سیلین تقریباً همیشه به صورت خوراکی استفاده می‌شود. زیرا به بهترین وجه از طریق دستگاه گوارش جذب می‌شود.
آموکسی سیلین معمولاً بیشتر از پنی‌سیلین سنتی برای کودکان تجویز می‌شود. زیرا به طور کلی، آموکسی‌سیلین مصرف راحت تری دارد (بدون نیاز به تزریق) و از آنجایی که کودکان بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های گوش و گلو هستند، آموکسی‌سیلین به خوبی مشکلات آنها را درمان می‌کند.
دوزهای مصرفی پنی سیلین و آموکسی سیلین با توجه به وزن، سن و وضعیت بیمار متفاوت است و دوزهای کمتری برای افرادی که قبلاً از پنی سیلین استفاده نکرده‌اند (برای تعیین خطر بروز آلرژی) تجویز می‌شود. به طور کلی، زمانی که خطر بروز آلرژی حداقل باشد یا به طور کامل وجود نداشته باشد، به تدریج دوز مصرفی افزایش پیدا می‌کند.
برای بررسی غلظت باکتری موجود در عفونت بروز یافته، آزمایش خون انجام یا سواب باکتریایی تهیه می‌شود. در صورت نیاز، یک دوره پنی سیلین، آموکسی سیلین یا سایر آنتی بیوتیکها برای درمان بیماری تجویز می‌شود. این رژیم درمانی معمولاً برای یک دوره 10-5 روزه با مصرف 3-4 قرص در روز (در مورد اشکال خوراکی) تجویز می‌شود.
یک دوره رژیم درمانی مبتنی بر آنتی بیوتیک، باید طبق تجویز و به طور کامل مصرف شود. حتی اگر علائم پس از چند روز استفاده از دارو رفع شدند، باید همچنان به مصرف آنتی بیوتیک ادامه داد.
موارد استفاده از پنی سیلین
داروی پنی سیلین برای درمان انواع عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند. اولین برنامه درمانی موفق پنی سیلین برای رفع عفونت چشم، در بزرگسالان و نوزادان بود. عفونت‌های پوستی نیز به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ می‌دادند و با شروع جنگ جهانی دوم، پنی سیلین به یک داروی بسیار پرکاربرد برای درمان زخم‌های میدان جنگ و بیماری‌های مقاربتی تبدیل شد.
با این حال این کاربردها نتایج متفاوتی داشتند. در دهه‌های 1940 و 1950 بود که محققان دریافتند پنی سیلین برای درمان عفونت‌های ویروسی بی اثر است. ویروس‌ها اساسا دارای رشته‌های DNA و فاقد ساختار سلولی هستند و بنابراین تحت تأثیر حملات آنتی بیوتیکها به دیواره سلولی قرار نمی‌گیرند.
پنی سیلین در برابر عفونت‌های استرپتوکوکی و بافت نرم (عمدتاً ناشی از سویه های استافیلوکوک)، سیفلیس، مننژیت و ذات الریه موثر است. آموکسی سیلین در برابر بسیاری از سویه‌ها، مشابه با اثرات پنی سیلین، موثر است، اما در برابر عفونت‌های اوتیت میانی (گوش)، اندوکاردیت (عفونت دریچه قلب) و عفونت‌های ناشی از سویه‌های انتروکوک، اثرات بیشتری دارد.
اثرات درمانی پنی سیلین‌ها
پنی سیلین‌های طبیعی و انواع سنتز شده، مانند آموکسی سیلین، به علت اثربخشی مطلوب، جزو برنامه درمانی معمول و پر کاربرد درمان بسیاری از بیماری‌ها هستند. این داروها نه تنها می‌توانند عفونت‌های باکتریایی را درمان کنند، بلکه می‌توانند از بروز عفونت‌های باکتریایی پیشگیری نیز کنند.
این امر باعث شده است که بسیاری از پزشکان، دامپزشکان و فعالان در صنعت کشاورزی، بیش از حد از آنتی بیوتیک استفاده کنند. این کار به نوبه خود منجر به تکامل باکتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیکها شده است. آموکسی سیلین و پنی سیلین اغلب در درمان طیف گسترده‌ای از عفونت‌ها، از پزشکی گرفته تا دندانپزشکی، به یک اندازه موثر هستند.
با این حال آموکسی سیلین صرفاً به علت ارزان‌تر بودن، بیشتر تجویز می‌شود. با این حال، ممکن است که یک نوع آنتی بیوتیک، برای نوع خاصی از عفونت بیشتر از دیگری تجویز شود. به عنوان مثال، مشخص شده است که آموکسی سیلین تورم ناشی از آبسه دندان‌های شیری را بهتر از پنی سیلین کاهش می‌دهد. همین اثربخشی، آموکسی سیلین را به آنتی بیوتیک ترجیحی برای درمان این نوع عفونت تبدیل می‌کند.
مقاومت آنتی بیوتیکی
یکی از خطرناک‌ترین سویه‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک در انسان، استافیلوکوس اورئا مقاوم به متیسیلین است که معمولاً با کلمه مخفف MRSA نامیده می‌شود. در حالی که استافیلوکوس اورئا زمانی نوعی باکتری بود که به راحتی توسط پنی‌سیلین‌ها از بین می‌رفت، شکل مقاوم آن اکنون به یک «بیماری گوشت‌خوار» تبدیل شده است که قادر است بافت‌ها را در عرض چند ساعت از بین ببرد و در برابر طیف گسترده‌ای از داروهای قدرتمند آنتی‌بیوتیک مقاومت کند.
با وجود چنین سویه‌های مقاومی، آنتی بیوتیکها هنوز در کنترل و درمان بیشتر عفونت‌های باکتریایی موثر هستند. آگاهی از عواقب مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها، استفاده از آنها را تا حدودی به کمک تجویز درمان‌های جایگزین، کاهش داده است. در مواردی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا، که عمدتاً توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند، نیاید آنتی بیوتیک تجویز شود.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند دوزهای تجویزی پنی‌سیلین را می‌توان به خاطر حفظ اثربخشی در دوزهای پایین تر، کاهش داد. به نظر می‌رسد آموکسی سیلین، بیشتر از پنی سیلین، در دوز پایین تر موثر باقی می‌ماند و اثرات درمانی خود را ایجاد می‌کند.
اگر بتوان دوزهای مصرفی آنتی بیوتیک را کاهش داد، ممکن است پتانسیل ایجاد “سوپرباگ” یا ابر میکروب، کاهش یابد. با این حال، حتی با وجود مقاومت برخی باکتری‌ها در برابر آنتی بیوتیک، بیماران باید توصیه‌های پزشک معالج خود را رعایت کنند. زیرا دوز مورد نیاز از دارد، در اغلب موارد با نوع عفونت مرتبط است.
عوارض پنی سیلین
داروی پنی سیلین می‌تواند در حدود 10 درصد از افراد واکنش آلرژیک ایجاد کند. با این حال، اگر فرد دوباره در معرض تماس با دارو قرار نگیرد، واکنش آلرژیک می‌تواند به مرور زمان رفع شود. تنها حدود 20 درصد از آلرژی‌ها 10 سال پس از مواجهه اولیه با دارو، باقی می‌مانند.
واکنش آلرژیک به هر یک از پنی‌سیلین‌ها کافی است تا تایید کنیم که فرد به همه آنها حساسیت دارد. در برخی موارد، واکنش آلرژیک می‌تواند کاملاً شدید باشد و منجر به بروز شوک شود که می‌تواند کشنده باشد. کسانی که قبلاً به پنی سیلین، آموکسی سیلین یا فرمولاسیون‌های آنتی بیوتیکی هر گونه واکنش آلرژیک مرتبط داشته‌اند، باید قبل از مصرف هر نوع داروی مشابهی به پزشک معالج خود اطلاع دهند.
افراد مبتلا به آسم، خونریزی یا اختلالات لخته شدن خون، بیماری‌های کلیوی یا دارای سابقه اسهال باید به پزشک خود در مورد ابتلا به این بیماری‌ها اطلاع دهند. از آنجایی که پنی سیلین و آموکسی سیلین عمدتاً از طریق کلیه (از طریق ادرار) دفع می‌شوند، افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی، باید هنگام مصرف این نوع آنتی بیوتیکها مراقب باشند.
عوارض شایع ناشی از مصرف داروهای پنی سیلین و آموکسی سیلین، عبارت‌اند از:
- سردرد
- تورم و سیاه شدت زبان
- حالت تهوع، استفراغ یا درد معده
- ایجاد لکه‌های سفید در داخل گلو یا دهان (برفک)
- خارش یا ترشح واژن که نشان دهنده ابتلا به عفونت قارچی است.
سایر عوارض پنی سیلین و آموکسی سیلین
آموکسی سیلین میزان عوارض کمتری نسبت به پنی سیلین دارد. دوزهای مصرفی باید طبق دستورالعمل پزشک، با دقت دنبال شوند. عوارض جدی ناشی از مصرف پنی سیلین و آموکسی سیلین، عبارت‌اند از:
- تشنج
- اسهال آبکی یا خونی
- کاهش یا عدم دفع ادرار
- زرد شدن چشم یا پوست
- کبودی یا خونریزی آسان
- سرفه مکرر یا مشکل در تنفس
- سردرگمی، آشفتگی، تغییر در رفتار
- سوزن سوزن شدن شدید، بی حسی یا ضعف
- بثورات پوستی شدید، از جمله خارش و لایه برداری
- علائم شبه آنفولانزا مانند تب، لرز، تورم غدد و بدن درد
با وجود اینکه ثابت شده است آموکسی سیلین عوارض کمتری نسبت به پنی سیلین، به ویژه در کودکان، ایجاد می‌کند، با این حال، هر یک از این عوارض جدی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. زنان باردار می‌توانند داروی پنی سیلین یا آموکسی سیلین را تحت نظارت پزشک مصرف کنند.
با این حال، زنانی که در دوران شیردهی هستند، نباید از هیچ یک از این دو دارو استفاده کنند. زیرا این داروها می‌توانند به نوزاد منتقل شوند و عوارض جدی ایجاد کنند.
کاهش میزان باکتری‌های خوب
از آنجایی که پنی سیلین‌ها بین باکتری‌های “خوب” و “بد” تمایز قائل نمی‌شوند، در طول درمان با پنی سیلین و هفته‌ها پس از آن، فلور طبیعی روده می‌تواند به طور جدی تحت تاثیر قرار گیرد. این کاهش جمعیت باکتریایی، همان موضوعی است که منجر به بروز اسهال، عفونت‌های قارچی، علائم شبه آنفولانزا یا کاهش جذب آب و مواد مغذی می‌شود (کاهش ادرار در زمانی که بدن سعی می‌کند آب موجود در بدن را حفظ کند).
برای جبران این عوارض، برخی از پزشکان و داروسازان مصرف یک محصول حاوی پروبیوتیک را در حین مصرف آنتی بیوتیک توصیه می‌کنند.
تداخلات دارویی پنی سیلین‌ها
پنی سیلین و آموکسی سیلین با داروهای ضد بارداری خوراکی (قرص ضد بارداری) تداخل دارند و باعث کاهش اثربخشی آنها می‌شوند. در صورت استفاده از قرص‌های ضدبارداری و آنتی‌بیوتیک‌ها به طور همزمان، زن باردار می‌شود. بنابراین در چنین شرایطی، به مصرف اشکال دیگر داروهای کنترل بارداری نیاز است.
هر کسی که متوترکسات (روماترکس، ترکسال) یا پروبنسید (بنمید) مصرف می‌کند، باید به پزشک خود در مورد این داروها و نیز مصرف سایر داروها اطلاع دهد. پنی سیلین و آموکسی سیلین می‌توانند اثرات این داروها و سایر داروها، به ویژه داروهای مربوط به عملکرد دستگاه گوارش و کلیه را تقویت یا مهار کنند.
علاوه براین بیماران باید به پزشک معالج خود در مورد مصرف ویتامین‌ها، مکمل‌ها یا داروهای گیاهی که در حال حاضر استفاده می‌کنند، اطلاع دهند تا از بروز تداخلات دارویی جدی یا حتی کشنده پیشگیری شود.
مقایسه هزینه پنی سیلین و آموکسی سیلین
به طور کلی، داروی آموکسی سیلین به طور قابل توجهی ارزان تر از داروی پنی سیلین است، اما هیچ یک از آنتی بیوتیکها جزو داروهای بسیار گران نیستند. به این ترتیب تهیه این داروها نباید برای اغلب افراد مشکل باشد.
