همانژیوم

همانژیوم یک لکه مادرزادی به رنگ قرمز روشن است که در لحظه تولد یا در هفته اول و دوم زندگی نوزاد روی پوست او ظاهر می شود. ظاهر این لکه برآمده و لاستیکی شکل بوده و از رگ های خونی اضافه در پوست تشکیل شده است. همانژیوم (Hemangioma) نوعی از تومور است که بعد از مدتی متوقف شده و برخلاف تومورهای سرطانی محو می شود. سلول های به وجود آورنده همانژیوم بسیار شبیه به سلول های به وجود آورنده رگ های خونی هستند. همانژیوم در زیر میکروسکوپ شبیه یک رشته از رگ های خونی در هم تنیده است. این سلول ها با تکثیر باعث رشد و ضخیم تر شدن عارضه پوستی همانژیوم می شوند. معمولاً این ضایعه پوستی بیشتر به جای تمایل به پخش شدن در قسمت های دیگر پوست، تمایل به متورم شدن دارد.

در گذشته بسیاری از ضایعات پوستی قرمز رنگ به اشتباه همانژیوم نامیده می شدند. همین تشخیص اشتباه باعث می شد تا پزشکان در فرآیند درمان و پیش آگهی خود دچار اشتباه شوند. حتی امروزه بسیاری از کتاب ها و مقالات علمی از این واژه برای توصیف تومورهای خونی دیگر در کودکان و افراد بالغ استفاده می کنند.

همانژیوم غیر سرطانی بوده و نهایتاً کوچک می شود اما در صورت ضرورت می توان اقدام به درمان آن کرد.

شیوع همانژیوم

معمولاً همانژیوم یک بیماری با پیش زمینه ارثی در نظر گرفته نمی شود.

طبق تحقیقاتی که اخیراً توسط تیمی از متخصصان صورت گرفته است، احتمال بروز این بیماری در کودکان خانواده های دارای یک کودک مبتلا به همانژیوم افزایش خواهد یافت.

علت همانژیوم

همانژیوم از رگ های خونی اضافه ای که به صورت گروهی و توده ای جمع می شوند، به وجود آمده است. هنوز علت تجمع رگ ها و تشکیل همانژیوم مشخص نیست.

عوامل خطر  همانژیوم

همانژیوم بیشتر بر روی پوست نوزادان دختر، سفید و زودرس به وجود می آید.

علائم همانژیوم

همانژیوم گاهی موقع زایمان بر روی پوست نوزاد هست، اما احتمال بروز آن در هفته و ماه های اول بعد از تولد نیز وجود دارد. این ضایعه پوستی ابتدا با یک لکه قرمز در هر قسمتی از بدن ظاهر شده و بیشتر صورت، کف سر، قفسه سینه و کمر را درگیر می کند. معمولاً هر کودک فقط دچار یک لکه همانژیوم می شود. البته در بعضی از موارد مثل چند قلو زایی ها ممکن است بیش از یک لکه بر روی پوست کودک وجود داشته باشد. لکه صاف به وجود آمده روی پوست کودک، در همان سال اول زندگی به سرعت رشد کرده و تبدیل به یک برآمدگی اسفنجی با حالت لاستیکی می شود. بعد از این رشد، همانژیوم وارد فاز استراحت شده و نهایتاً به آرامی شروع به ناپدید شدن خواهد کرد.

بسیاری از همانژیوم ها تا زمان رسیدن کودک به سن 5 سالگی کاملاً ناپدید شده و در صورت باقی ماندن اثر همانژیوم، نهایتاً تا 10 سالگی از بین خواهد رفت.

ممکن است بعد از ناپدید شدن همانژیوم، همان قسمت پوستی کمی تغییر رنگ داده یا حالت برآمدگی پیدا کند.

همانژیوم ممکن است در هر قسمتی از بدن ظاهر شود اما بیشترین احتمال بروز آن بر روی صورت، کف سر، قفسه سینه و پشت کمر فرد است. کودک مبتلا به همانژیوم (همانژیوم نوزادی) نیازی به درمان نداشته و لکه پوستی به مرور زمان ناپدید خواهد شد. به عنوان مثال اگر کودکی در دوران نوزادی خود مبتلا به ضایعه پوستی همانژیوم شده باشد، احتمالا با رسیدن کودک به سن 10 سالگی تنها اثر نامحسوسی از لکه باقی خواهد ماند. در صورتی که این ضایعه پوستی با دیدن، تنفس یا دیگر عملکردهای بدن تداخل داشته باشد، می توان به فکر درمان این عارضه پوستی بود.

 تشخیص همانژیوم

پزشک تنها می تواند با نگاه کردن و معاینه پوست بیمار، ضایعه همانژیوم را تشخیص دهد. معمولاً برای تشخیص این عارضه پوستی نیازی به انجام آزمایش نبوده و با یک نگاه می توان آن را تشخیص داد.

درمان همانژیوم

 

معمولاً نیازی به درمان عارضه همانژیوم نبوده و بدون درمان هم این عارضه خود خود از بین خواهد رفت. اما در صورتی که ضایعه به وجود آمده در نتیجه همانژیوم بر روی بینایی یا دیگر عملکردهای فرد تأثیر گذاشته باشد، می توان از شیوه های درمانی یا جراحی لیزر استفاده کرد:

دارو های بتا بلاکر

در همانژیوما های سطحی و کوچک، ممکن است از ژل حاوی داروی تیمولول بر روی پوست دچار ضایعه شده استفاده شود. در همانژیوما نوزادی شدید تر می توان از محلول خوراکی پروپرانولول برای درمان و از بین بردن آن استفاده کرد. معمولاً برای اثر بخشی این درمان باید تا حدود 1 سال ادامه پیدا کند.

عوارض جانبی این شیوه درمانی شامل:

• قند خون بالا
• فشار خون پایین
• خس خس سینه در هنگام نفس کشیدن

دارو های کورتیکو استروئید

کودکانی که به درمان های بتا بلاکر پاسخ نداده یا به هر دلیلی نمی توان از این شیوه درمانی برای آن ها استفاده کرد، ممکن است استفاده از کورتیکو استروئیدها گزینه مناسبی برای درمان شان باشد.

عوارض جانبی استفاده از کورتیکو استروئیدها شامل نازک شدن پوست و مشکلات رشد می شود.

عمل جراحی لیزر

گاهی اوقات می توان از عمل جراحی لیزر برای برداشتن همانژیوما کوچک و نازک یا درمان زخم های ناشی از آن استفاده می شود. در صورتی که قصد درمان این ضایعه پوستی را دارید، بهتر است نکات مثبت و منفی این کار را با پزشک اطفال سبک و سنگین کرده و سپس تصمیم به انجام چنین کاری بگیرید. اکثر همانژیوما های نوزادی خود به خود در طول کودکی از بین رفته و استفاده از شیوه های درمانی ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد.

به طور کلی انتخاب بهترین شیوه درمانی این عارضه با توجه به عوامل متعددی صورت می گیرد.

این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• سن
• اندازه همانژیوم
• محل به وجود آمدن همانژیوما
• سرعت رشد همانژیوما

عوارض همانژیوم

در بعضی از موارد همانژیوم ممکن است به چند قسمت تقسیم شده و زخمی را در محل ضایعه به وجود آورد. این عارضه جانبی می تواند باعث بروز خون ریزی، اسکار یا حتی عفونت پوستی شود. عوارض جانبی به وجود آمده کاملاً بستگی به محل بروز همانژیوم داشته و ممکن است در بعضی از موارد نادر بینایی، تنفس یا شنوایی کودک را با مشکل مواجه کند.

در حدود 25 درصد موارد همانژیوم با عوارض جانبی همراه خواهد بود. عوارض احتمالی شامل موارد زیر می شود:

تداخل با عملکرد اندام ها

بزرگ تر شدن همانژیوما، ممکن است عملکرد ارگان های مختلف بدن را با اختلال مواجه کند. البته در بیشتر موارد این اختلال مربوط به بینایی کودک می شود. اگر این ضایعه در اطراف چشم کودک به وجود آمده و به سرعت رشد کند، ممکن است جلوی دید کودک را گرفته و تا حدی بینایی او را با مشکل مواجه کند. در صورتی که همانژیوم بر روی پلک کودک به وجود آمده بهتر است آن را زیر نظر گرفته و به پزشک اطفال نشان داد. بروز این عارضه در اطراف دهان و ناحیه تناسلی نیاز به درمان و مراقبت فوری دارد.

بروز زخم

پوست محل همانژیوما ممکن است دچار آسیب شده و زخم ایجاد کند.

بروز چنین زخمی می تواند برای کودک بسیار دردناک و غیر قابل تحمل باشد. در این صورت کودک دچار مشکلات تغذیه و خواب خواهد شد. بروز چنین زخمی احتمال بروز عفونت و اسکار را نیز افزایش خواهد داد. همچنین احتمال به وجود آمدن زخم در همانژیوم به وجود آمده در اطراف دهان، بینی، گوش یا پوست ناحیه تناسلی بسیار بیشتر از دیگر قسمت ها است. روند بهبود زخم ها نیز به کندی انجام گرفته و می توان برای جلوگیری از بروز زخم یا اسکار و سرعت گرفتن درمان در این نواحی از شیوه های درمانی استفاده نمود.

 خون ریزی

پوست پوشاننده همانژیوما از ضایعه در برابر بروز خون ریزی حفاظت خواهد کرد. اما اگر به هر دلیلی همانژیوما دچار بریدگی یا آسیب شود، خون ریزی اتفاق افتاده و می تواند باعث بروز زخم شود. رگ های خونی به وجود آورنده همانژیوم طبیعی نبوده و در صورت خون ریزی همانژیوما، سرعت آن بسیار زیاد بوده و در زمان بسیار کوتاهی قطع خواهد شد.

معمولاً پس از بروز خون ریزی می توان با فشار مستقیم و در عرض 15 دقیقه آن را متوقف کرد.

در صورتی که خون ریزی با فشار قطع نشد، بهتر است سریعاً کودک را به پزشک برسانید.

 اسکار

ظاهر نهایی همانژیوم از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و به عوامل زیر بستگی خواهد داشت:

• اندازه همانژیوما
• محل به وجود آمدن عارضه
• ایجاد زخم یا عفونت به واسطه همانژیوما

البته بعضی از قسمت های پوست بیش از دیگر قسمت ها در معرض بروز اسکار هستند.

نواحی مستعد بروز اسکار شامل موارد زیر می باشند:

• بینی
• لب ها
• پیشانی
• گوش ها

گاهی اوقات پس از بهبود کامل همانژیوما و کوچک شدن آن ممکن است پوست اضافه در محل باقی بماند. به محض اینکه فاز کوچک تر شدن همانژیوما به پایان رسید، یک جراح پلاستیک می تواند پوست اضافی را بردارد. در صورتی که محل عارضه دچار تغییر رنگ شود، می توان از شیوه لیزر برای برگشت رنگ پوست استفاده کرد.

درد 

ضایعه همانژیوما به طور طبیعی هیچ درد و ناراحتی برای کودک مبتلا به وجود نخواهد آورد. مگر اینکه همانژیوم باعث بروز زخم شود. زخم ناشی از همانژیوم معمولاً دردناک و آزار دهنده بوده و حتی قبل از ظاهر شدن هم کودک را بی قرار خواهد کرد. در صورتی که احساس می کنید کودک تان به خاطر بروز همانژیوم درد دارد، بهتر است هر چه سریع تر این موضوع را به اطلاع پزشک اطفال برسانید.