چگونه تشخیص دهیم که لخته خون داریم؟

لخته خون در قسمت های مختلف بدن علائم متفاوتی را ایجاد می کند. روش هایی برای تشخیص تشکیل لخته خون وجود دارند، اما به محض تشخیص آنها باید به پزشک مراجعه کنید. لخته خون توده ای از خون است که از حالت مایع به حالت ژل مانند یا نیمه جامد تبدیل شده است. لخته شدن یک روند ضروری است که می تواند از خونریزی بیش از حد در موارد خاص، مانند آسیب دیدگی یا بریدگی پیشگیری کند.

وقتی لخته در داخل یکی از رگ ها ایجاد شود، همیشه به خودی خود حل نمی شود که این می تواند یک وضعیت بسیار خطرناک و جدی باشد.

لخته خون بی حرکت، به طور کلی آسیب نمی رساند، اما احتمال حرکت و خطرناک شدن آن وجود دارد. اگر لخته خون آزاد شود و از طریق رگ ها به قلب و ریه ها برسد، می تواند رگ ها را مسدود کرده و از جریان خون پیشگیری کند که این نیاز به اورژانس پزشکی دارد.

اگر فکر می کنید لخته خون دارید باید سریعاً با پزشک تماس بگیرید. یک متخصص مراقبت های بهداشتی قادر خواهد بود علائم و سابقه پزشکی را بررسی کرده، و اقدامات لازم را انجام دهد.

انواع لخته های خون

سیستم گردش خون، از رگ ها و عروق تشکیل شده که خون را به تمام بدن منتقل می کند. لخته خون می تواند در وریدها یا عروق ایجاد شود.

وقتی لخته خون در شریان ایجاد می شود، به آن لخته شریانی می گویند. این نوع لخته، علائم را بلافاصله نشان می دهد و نیاز به درمان فوری دارد. علائم لخته شریانی شامل درد شدید، فلج قسمت های بدن یا هر دو است و می تواند منجر به حمله قلبی یا سکته شود.

لخته خونی که در ورید ایجاد می شود، لخته وریدی نامیده می شود. این نوع لخته ها احتمال دارد کندتر و با گذشت زمان تشکیل شوند اما هنوز هم می توانند خطرناک باشند. جدی ترین نوع لخته وریدی، ترومبوز ورید عمقی نام دارد.

ترومبوز ورید عمقی

ترومبوز ورید عمقی (DVT) ایجاد لخته در یکی از رگهای اصلی در اعماق بدن است این نوع لخته معمولاً در یکی از پاهای ایجاد می شود اما احتمال دارد در بازوها، لگن، ریه ها یا حتی مغز نیز اتفاق بیفتد.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)تخمین می زند که DVT همراه با آمبولی ریوی (نوعی لخته وریدی که بر ریه ها تأثیر می گذارد) سالانه تا 900000 آمریکایی را تحت تأثیر قرار می دهد. این نوع لخته های خون سالانه تقریباً 100000 آمریکایی را از بین می برد.

هیچ راهی برای دانستن اینکه آیا شما بدون راهنمایی پزشکی، لخته خون دارید، وجود ندارد. اگر از رایج ترین علائم و عوامل خطر آگاهی دارید، می توانید به خود بهترین نتیجه را بدهید تا بدانید چه زمانی باید به دنبال متخصص باشید.

وجود لخته خون بدون علائم واضح ،امکان پذیر است. علائمی که ظاهر می شوند، برخی از آنها همان علائم بیماری های دیگر است. در اینجا علائم و نشانه های هشدار دهنده اولیه لخته شدن خون در پا یا بازو، قلب، شکم، مغز و ریه ها وجود دارد.

لخته شدن خون در پا یا بازو

متداول ترین مکان برای لخته شدن خون در قسمت پایینی پا است که می تواند علائم مختلفی داشته باشد، از جمله:

• درد
• التهاب
• احساس گرم شدن
• تغییر رنگ قرمز پوست

علائم به اندازه لخته بستگی خواهد داشت. به همین دلیل احتمال دارد هیچ علائمی نداشته یا فقط التهاب جزئی، بدون درد داشته باشید. اگر لخته بزرگ باشد، همراه با درد فراوان، پا نیز متورم می شود.

معمولاً وجود لخته خون در هر دو پا یا بازو همزمان نیست. اگر علائم به یک پا یا بازو منتقل شود، احتمال لخته شدن خون افزایش می یابد.

لخته شدن خون در قلب و یا حمله قلبی

لخته شدن خون در قلب باعث حمله قلبی می شود. امکان این نوع لخته بسیار کم است، اما هنوز هم می تواند اتفاق بیفتد و باعث آسیب دیدن سینه یا احساس سنگینی شود. سبکی سر و تنگی نفس از دیگر علائم بالقوه هستند.

لخته شدن خون در شکم

درد و التهاب شدید شکمی ازعلائم لخته شدن خون در شکم است. اینها همچنین می تواند علائم ویروس معده یا مسمومیت غذایی باشد.

لخته شدن خون در مغز و یا سکته مغزی

لخته شدن خون در مغز به سکته مغزی نیز معروف است. لخته شدن خون در مغزمی تواند سردرد ناگهانی و شدید همراه با برخی علائم دیگر از جمله مشکل ناگهانی در گفتار یا بینایی ایجاد کند.

لخته شدن خون در ریه ها و یا آمبولی ریه

لخته خونی که به ریه ها می رسد آمبولی ریوی (PE) نامیده می شود علائمی که می توانند نشانه PE باشند:

• درد قفسه سینه
• مشکلات تنفسی
• سرفه کردن همراه با خون
• تپش قلب، یا ضربان قلب سریع
• تنگی نفس ناگهانی که ناشی از ورزش نیست.

عوامل خطر تشکیل لخته خون چیست؟

برخی از عوامل خطر احتمال بروز لخته خون را افزایش می دهد. بستری طولانی مدت در بیمارستان، مربوط به یک عمل جراحی بزرگ، خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد.

عوامل متداول که می تواند افراد را در معرض خطر متوسط لخته خون قرار دهد عبارتند از:

• چاقی
• سرطان
• بارداری
• سیگار کشیدن
• قرص های خاص ضد بارداری
• سابقه خانوادگی لخته شدن خون
• سن، به خصوص بیش از 65 سال
• استراحت در رختخواب یا بی تحرک بودن برای مدت طولانی
• سفر طولانی، مانند هر مسافرت که باعث می شود بیش از چهار ساعت بنشینید.

علائم و نشانه های لخته خون

حساسیت یا درد در پا می تواند از علائم لخته شدن خون باشد.افراد خاص در معرض خطر بیشتری برای لخته شدن خون هستند. طبق انجمن هماتولوژی آمریکا (ASH)، عواملی که خطر ابتلا به لخته شدن خون در فرد را افزایش می دهند عبارتند از :

• چاقی
• دیابت
• ضربه
• بارداری
• بی تحرکی
• سیگار کشیدن
• برخی سرطان ها
• سن بالای 60 سال
• بیماری های التهابی
• سابقه خانوادگی لخته شدن خون
• مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی

افراد در معرض خطر، باید از علائم و نشانه های مرتبط آگاه باشند. طبق انجمن لخته خون آمریکا، علائم بسته به نوع لخته خون متفاوت است.

علائم DVT یا ترومبوز ورید عمقی

ترومبوز ورید عمقی (DVT) یک لخته خون است که به طور معمول در یک ورید اصلی در پا ایجاد می شود، اما همچنین می تواند در لگن یا بازو هم تشکیل شود.

DVT احتمال دارد هیچ علائمی ایجاد نکند، اما در صورت بروز علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گرما در محل لخته
• پوست قرمز یا بنفش
• حساسیت یا درد در پا یا بازوی آسیب دیده
• التهاب در پا و یا بازو و دست آسیب دیده

علائم اغلب محلی است و فقط یک دست یا پا را درگیر می کند. اتحادیه ملی لخته خون اضافه می کند که درد یا ناراحتی ناشی ازاین نوع لخته احتمال دارد شبیه احساس عضله کشیده شده باشد.

آمبولی ریوی

آمبولی ریوی زمانی رخ می دهد که یک لخته ، از طریق رگ ها به ریه ها می رسد.این وضعیت می تواند کشنده باشد.

طبق انجمن لخته خون آمریکا، برخی از علائم رایج آمبولی ریه عبارتند از :

• تب
• سرگیجه
• نبض سریع
• تنگی نفس ناگهانی
• تعریق غیرقابل توضیح
• سرفه ای که همراه با خون است.
• درد شدید در قفسه سینه، به ویژه هنگام تنفس عمیق

 در صورت مشاهده علائم آمبولی ریوی، فرد باید فوراً به پزشک مراجعه کند.

لخته های شریانی

لخته های شریانی به طور معمول علائم را به سرعت ایجاد می کنند زیرا سریعتر از سایر لخته های خون، شروع به قطع اکسیژن در اندام ها می کنند. آنها می توانند علائم و عوارض مختلفی از جمله حمله قلبی، سکته مغزی، درد شدید و فلج ایجاد کنند.

 علائم لخته خون در قسمت های دیگر بدن

اگرچه DVT و آمبولی های ریوی شایع است، اما لخته خون می تواند در مناطق دیگر بدن ایجاد شود.

طبق ASH، لخته شدن خون در سایر قسمت های بدن احتمال دارد علائم زیر را ایجاد کند:

• شکم: درد در شکم، استفراغ یا اسهال
• مغز: مشکل در صحبت کردن، ضعف صورت یا بازوها، مشکلات بینایی، سرگیجه یا سردرد شدید
• قلب: سنگینی و درد در قفسه سینه، تنگی نفس، حالت تهوع، احساس سبکی سر یا احساس ناراحتی در قسمت بالای بدن.

راه های تشخیص لخته خون

روند تشخیص می تواند بسته به محل لخته متفاوت باشد. یک پزشک احتمال دارد درباره علائم فرد سوال کند و معاینه بدنی انجام دهد.

طبق اتحاد ملی لخته خون، برخی از آزمایشات معمول عبارتند از:

• اسکن ام آرآی
• سونوگرافی، که پزشکان معمولاً از آن برای تشخیص DVT استفاده می کنند.
• ونوگرافی، که از رنگ برای نشان دادن جریان خون در رگها استفاده می کند.
• آنژیوگرام ریوی، که در آن پزشکان از رنگ و اشعه ایکس قفسه سینه برای تعیین وجود آمبولی ریه استفاده می کنند.

پزشکان احتمال دارد از آزمایش سی تی آنژیوگرافی برای بررسی وجود لخته در سر، گردن، قفسه سینه یا شکم استفاده کنند. این آزمایش شامل تزریق ماده حاجب به خون و تصویربرداری رایانه برای نشان دادن جریان خون و آشکار نمودن لخته ها است.

یک پزشک می تواند برای رد سایر علل احتمالی برخی از علائم آمبولی ریوی، مانند ذات الریه، رادیوگرافی قفسه سینه را تجویز کند.

چه موقع باید با پزشک تماس بگیریم؟

تشخیص لخته خون تنها با علائم، بسیار دشوار است. بر اساسCDC، تقریباً 50 درصد از افراد مبتلا به DVT هیچ علائمی ندارند. به همین دلیل اگر فکر می کنید لخته خون دارید با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت مشاهده موارد زیر، بلافاصله با خدمات اضطراری محلی تماس بگیرید:

• فشار قفسه سینه
• تنگی نفس ناگهانی
• تنفس سریع، مشکل در دیدن یا صحبت کردن

پزشک یا سایر متخصصان بهداشت می توانند تشخیص دهند که آیا دلیل نگرانی وجود دارد یا خیر و شاید آزمایشات بیشتر برای تعیین دقیق علت انجام دهد. در بسیاری از موارد، اولین مرحله تشخیص، سونوگرافی غیرتهاجمی است. این آزمایش ،تصویری از وریدها یا عروق را نشان می دهد، که می تواند به پزشک کمک کند.

آگاهی از علائم و نشانه های لخته شدن خون می تواند به افراد کمک کند تا در صورت تجربه به دنبال درمان باشند. لخته های خون توده های نیمه جامد خون است که در رگها یا عروق تشکیل می شود.

یک لخته خون احتمال دارد ثابت بماند (به عنوان ترومبوز شناخته می شود ) و جریان خون را مسدود می کند. یا می تواند آزاد شود و در بدن حرکت کند.

درمان لخته خون

درمان لخته های خون شامل کاهش اندازه لخته و پیشگیری از تشکیل لخته های جدید است.

درمان های معمول برای لخته شدن خون عبارتند از:

• جوراب های واریس
• درمان ترومبولیتیک برای حل شدن لخته ها
• داروهای ضد انعقادی به نام رقیق کننده خون، که از به وجود آمدن لخته های جدید پیشگیری کرده و رشد لخته های موجود را متوقف می کند.
• فیلترهای vena cava، دستگاه های کوچکی هستند که جراح می تواند آنها را وارد رگ کند تا از لخته شدن خون به ریه پیشگیری کند.

فرد باید با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی مشورت کند. هنگام استفاده از داروها، آنها باید دوزهایی را که پزشک تجویز کرده، مصرف کنند.

پیشگیری از لخته خون

برخی از داروها مانند داروهای رقیق کننده خون می توانند به درمان لخته خون کمک کرده و از تشکیل لخته های بعدی جلوگیری کنند. جوراب های فشرده سازی نیز یک اقدام پیشگیرانه مفید است.

اگرچه همه لخته های خون قابل اجتناب نیستند، اما فرد می تواند برای پیشگیری از آنها اقدامات لازم را انجام دهد. طبق آژانس تحقیقات و کیفیت بهداشت، این مراحل شامل موارد زیر است:

• پوشیدن لباس یا جوراب گشاد
• اجتناب از قرار دادن بالش زیر پاها
• مصرف تمام داروها طبق تجویز پزشک
• پوشیدن جوراب های واریس به طور منظم
• فعال بودن و یک رژیم ورزشی را دنبال کردن
• اجتناب از نشستن یا ایستادن بیش از 1 ساعت
• تلاش برای جلوگیری از ضربه و آسیب دیدن پاها
• محدود کردن نمک در رژیم غذایی تا آنجا که امکان دارد.
• تغییر موقعیت به طور مداوم در حالت ثابت برای مدت طولانی
• بالا بردن پاها 6 اینچ بالاتر از قلب هنگام استراحت در رختخواب

عوارض لخته خون

لخته شدن خون می تواند مسائل جدی پزشکی ایجاد کند. اگر لخته خون آزاد شود، و به ریه ها، قلب یا مغز برود جریان خون در این اندام های حیاتی را مسدود می کند و احتمال دارد فرد دچار سکته مغزی یا حمله قلبی شود.

لخته شدن خون در بارداری، اغلب به دلیل محدودیت تحرک شایع است. اگر در دوران بارداری لخته خون ایجاد شود، می تواند منجر به عوارضی مانند:

• لخته شدن خون در جفت، که می تواند به جنین آسیب برساند.
• محدودیت رشد داخل رحمی، که از رشد مناسب جنین جلوگیری می کند.
• نارسایی جفت، به این معنی که جفت مواد مغذی و اکسیژن کافی به جنین نمی رساند.

علاوه بر مواردی که گفته شد عوارض احتمالی زیردر اکثر افراد شایع است، از جمله:

•  سکته
• حمله قلبی
• آمبولی ریوی
• ترومبوآمبولی وریدی
• ترومبوز یا انسداد، مانند DVT یا ترومبوز ورید مغزی (CVT)، که هنگام تشکیل لخته در مغز ایجاد می شود.

سخن آخر

لخته های خون می توانند تقریباً در هر جای رگها یا عروق ایجاد شوند. و در صورت بروز عوارضی مانند حمله قلبی و سکته مغزی ایجاد می کنند.

افراد باید از عوامل خطرساز در ایجاد لخته خون، که شامل چاقی، ثابت ماندن برای مدت طولانی و بارداری است آگاه باشند.

در صورت مشاهده علائمی که می تواند ناشی از لخته شدن خون باشد، افراد باید با پزشک خود مشورت کنند.