ید درمانی یک درمان پزشکی هسته ای است. پزشکان از آن برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. پرکاری تیروئید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند ناشی از بیماری گریوز باشد که در آن کل غده تیروئید بیش از حد فعال است یا ندول هایی در داخل غده که به صورت موضعی در تولید بیش از حد هورمون تیروئید بیش فعال هستند. آنها همچنین ممکن است از آن برای درمان سرطان تیروئید استفاده کنند. در این روش دوز کوچکی از ید رادیواکتیو I-131 (یک ایزوتوپ ید که تشعشع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند) بلعیده و در جریان خون جذب میشود. ایزوتوپ توسط غده تیروئید متمرکز میشود و شروع به تخریب سلول های غده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
پزشک در مورد نحوه آماده سازی، و انجام اقدامات احتیاطی لازم در برابر اشعه و همچنین زمان توقف مصرف داروهای ضد تیروئید راهنمایی لازم را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. اگر احتمال بارداری یا شیردهی وجود دارد به پزشک خود اطلاع دهید. در مورد سابقه بیماری های اخیر، آلرژی ها و داروهای مصرفی خودتان حتما با پزشک مشورت کنید. این روش به آمادگی خاصی نیاز دارد. با این حال، شما نباید بعد از نیمه شب در روز درمان چیزی بخورید یا بنوشید.
تیروئید غده ای در گردن است که دو هورمون تولید می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. این هورمون ها تمام جنبه های متابولیسم بدن، فرآیند شیمیایی تبدیل غذا به انرژی را تنظیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که یک غده تیروئید بیش از حد فعال است، هورمون های زیادی را تولید کرده و متابولیسم بدن را تسریع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
آیا ید درمانی به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
بعد از نیمه شب در روز عمل نباید غذا بخورید یا بنوشید. اگر از داروهای ضد تیروئید استفاده می‌کنید، باید حداقل سه روز قبل از شروع درمان مصرف آنها را قطع کنید. اغلب، پزشک توصیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند که داروهای ضد تیروئید را به مدت پنج تا هفت روز قبل از درمان قطع کنید.
شما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید پس از درمان با ید رادیواکتیو به خانه بازگردید. با این حال، شما باید از تماس طولانی و نزدیک با افراد دیگر، به ویژه زنان باردار و کودکان کوچک، برای چند روز خودداری کنید. بیشتر ید رادیواکتیو که جذب نشده است، در دو روز اول پس از درمان، عمدتاً از طریق ادرار از بدن خارج میشود. مقادیر کمی نیز از طریق بزاق، عرق، اشک، ترشحات واژن و مدفوع دفع میشود.
اگر کار یا فعالیت های روزانه شما مستلزم تماس طولانی مدت با کودکان کوچک یا زنان باردار است، باید چند روز پس از درمان صبر کنید تا این فعالیت ها را از سر بگیرید. بیمارانی که نوزادشان در خانه هستند، باید برای چند روز اول پس از درمان، مراقبت نوزاد را به شخص دیگری واگذار کنند.
تیم درمانی شما لیستی از سایر اقدامات احتیاطی را به شما ارائه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد که باید بعد از درمان با I-131 انجام دهید.
دستورالعمل های زیر مطابق با کمیسیون تنظیم مقررات هسته ای است:
- مقدار معمولی مایعات بنوشید.
- روزانه حمام کنید و مرتب دست ها را بشویید.
- ملحفه ها، حوله ها و لباس های خود را روزانه و جداگانه در منزل بشویید.
- از شش ماه تا یک سال پس از درمان باید از باردار شدن خودداری کنید.
- تنها بخوابید و از تماس صمیمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طولانی مدت سه یا چهار روز خودداری کنید.
- از ظروف غذاخوری یکبار مصرف استفاده کنید یا ظروف خود را جدا از دیگران بشویید.
- در صورت امکان از توالت های خصوصی استفاده کنید و پس از هر بار استفاده دو بار شستشو دهید.
- اگر شیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهید، باید چند روز قبل از ید درمانی شیردهی خود را قطع کنید تا مطمئن شوید که شیردهی شما متوقف شده است.
قبل از دریافت I-131 باید مطمئن شوید که باردار نیستید. بسیاری از امکانات نیاز به انجام تست بارداری در 24 ساعت قبل از دادن I-131 در تمام زنان در سنین باروری دارند که برای جلوگیری از بارداری اقدام به جراحی نکرده اند.
به بیمارانی که بلافاصله پس از درمان با ید رادیواکتیو نیاز به سفر دارند، توصیه میشود که یک نامه توضیحی از پزشک خود همراه داشته باشند. دستگاه‌های تشخیص تشعشع مورد استفاده در فرودگاه‌ها ممکن است تا سه ماه پس از درمان با I-131 به سطوح تشعشع موجود در بیماران حساس باشند. بسته به میزان رادیواکتیویته تجویز شده، متخصص غدد درون ریز ممکن است اقدامات احتیاطی را تا چند هفته پس از درمان توصیه کند.
پزشکان از درمان با ید رادیویی در بیماران باردار استفاده نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. بسته به مرحله بارداری، I-131 داده شده به مادر ممکن است به غده تیروئید کودک آسیب برساند. اگر باردار هستید، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. ید رادیواکتیو می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند از طریق شیر مادر به نوزاد برسد. اکثر پزشکان بر این باورند که این روش نباید در زنان شیرده استفاده شود مگر اینکه تمایل به قطع شیردهی داشته باشند. همچنین حداقل شش تا 12 ماه پس از درمان باید از باردار شدن خودداری کنید. زنان قبل از یائسگی باید به طور کامل در مورد استفاده از I-131 با پزشک خود مشورت کنند.
درمان با ید رادیواکتیو چگونه اثر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند؟
وظیفه سلول های تیروئید تولید هورمون هایی است که بر فرآیندهای مختلف بدن مانند تنظیم دما و متابولیسم نظارت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. دو نوع مختلف وجود دارد: فولیکولی و پارافولیکولی. سلول های فولیکولی تیروئید برای انجام کار خود به ید نیاز دارند، بنابراین آن را از غذاهایی که ما می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خوریم میگیرند. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که فردی دارای اختلال تیروئید است، اغلب میتوان از همان مکانیسم برای تشخیص و درمان آن استفاده کرد.
قبل از انجام درمان با ید رادیواکتیو، ممکن است بیماران از رژیم غذایی کم ید برای چند روز استفاده کنند. این امر تیروئید را از ید محروم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. سپس مولکول های ید رادیواکتیو را به صورت قرص به بیماران می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. از آنجایی که سلول های تیروئید نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تفاوت بین ید رادیواکتیو و غیر رادیواکتیو را تشخیص دهند، به سرعت آن را جذب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. هر ید رادیواکتیو که توسط تیروئید جذب نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود در عرض چند روز توسط بدن دفع خواهد شد. هنگامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که برای تشخیص استفاده میشود، مقادیر بسیار کمی از ید رادیواکتیو به برجسته کردن مناطقی که سلول های سرطانی تیروئید در اسکن هستند کمک می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
ید درمانی چگونه انجام میشود؟
درمان پرکاری تیروئید تقریباً همیشه به صورت سرپایی انجام میشود زیرا به دوز نسبتاً کمی نیاز دارد.
رادیو ید I-131 در یک کپسول یا دوز مایع بلعیده و به سرعت در جریان خون در دستگاه گوارش (GI) جذب میشود. از خون توسط غده تیروئید متمرکز میشود و شروع به تخریب سلول های غده می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. اگرچه رادیواکتیویته برای مدتی در تیروئید باقی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماند، اما در عرض چند روز به شدت کاهش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. تأثیر این درمان بر روی غده تیروئید معمولاً بین یک تا سه ماه طول می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کشد. حداکثر سود سه تا شش ماه پس از درمان رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد. معمولاً یک دوز واحد در درمان پرکاری تیروئید موفقیت آمیز است. با این حال، به ندرت، به درمان های دیگر نیاز دارد.
بیماران ممکن است پس از درمان درد در تیروئید مانند گلودرد را تجربه کنند. از پزشک خود بخواهید در صورت بروز این مشکل، مسکن های بدون نسخه را به شما توصیه کند.
آیا درمان با ید رادیواکتیو عوارض دائمی دارد؟
به احتمال زیاد این روش بخشی یا بیشتر غده تیروئید شما را از بین می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برد. از آنجایی که هورمون های تولید شده توسط تیروئید برای متابولیسم ضروری هستند، اکثر بیماران پس از انجام این عمل باید تا پایان عمر از قرص های تیروئید استفاده کنند. قرص های تیروئید ارزان هستند و به طور معمول روزانه یک قرص برای بیماران تجویز میشود. اساساً هیچ عارضه جانبی دائمی دیگری از این روش وجود ندارد. خطر ابتلا به سرطان از این روش درمانی بسیار اندک است.
عوارض ید درمانی برای زنان چیست؟
ید درمانی، چه I-123 و چه I-131، هرگز نباید در بیماران باردار یا شیرده استفاده شود. شیردهی باید حداقل 6 هفته قبل از تجویز I-131 متوقف شود و نباید پس از تجویز RAI مجدداً شروع شود. همچنین، بارداری باید حداقل 6 تا 12 ماه پس از درمان I-131 RAI به تعویق بیفتد، زیرا تخمدان ها پس از درمان در معرض تشعشع قرار میگیرند. شواهد روشنی وجود ندارد که RAI منجر به ناباروری شود.
عوارض ید درمانی برای مردان چیست؟
در مردانی که درمان RAI برای سرطان تیروئید دریافت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند ممکن است تعداد اسپرم ها و ناباروری موقت را برای دوره های تقریباً دو ساله کاهش پیدا کند. بانک اسپرم یک گزینه در بیمارانی است که انتظار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود برای سرطان تیروئید به چندین دوز RAI نیاز داشته باشد.
آیا هر اندام یا سرطان دیگری را میتوان با درمان با ید رادیواکتیو درمان کرد؟ خیر. سلول های بسیار کمی در بدن ید را جذب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. بنابراین، مزیت منحصر به فرد استفاده از این ماده در نهایت به غده تیروئید ختم میشود.
آیا میتوان همه سرطان های تیروئید را با استفاده از درمان با ید رادیواکتیو درمان کرد؟ خیر. این فقط برای بیماران مبتلا به انواع خاصی از کارسینوم های متمایز تیروئید – به ویژه سرطان تیروئید پاپیلاری و فولیکولی استفاده میشود.
آیا رادیوداروهای دیگری برای درمان سرطان ها استفاده میشود؟ یک رادیودارو به نام لوتاترا (لوتیوم-177) توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان تومورهای عصبی غدد تایید شده است.
سخن آخر
درمان با ید رادیواکتیو یک رادیودارو است. این شامل استفاده از ایزوتوپ های رادیواکتیو – در این مورد، ید-131 (I-131)) – برای تشخیص یا درمان بیماری است. در حال حاضر، درمان با ید رادیواکتیو فقط برای درمان پرکاری تیروئید (غده تیروئید پرکار) و انواع خاصی از سرطان تیروئید استفاده میشود.
همچنین برای کمک به تعیین علل ریشه‌ای پرکاری تیروئید و بررسی اینکه آیا برخی از سرطان‌های تیروئید به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده‌اند یا خیر، کاربرد دارد. همچنین خطر قرار گرفتن در معرض پرتو برای افراد اطراف بیمار تحت درمان با ید رادیواکتیو وجود دارد. معمولاً بیماران مجبور نیستند بیش از پنج روز خود را ایزوله کنند. اما همه افرادی که تحت درمان با ید رادیواکتیو قرار میگیرند باید این دستورالعمل‌ها را دنبال کنند.
