تشنج زمانی رخ می دهد که فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغز وجود داشته باشد. تشنج شبانه همانگونه که از نامش پیدا است در هنگام خواب رخ می‌دهد. فعالیت های الکتریکی مغز باعث بروز برخی علائم و حرکات ناخودآگاه از جمله گاز گرفتن زبان، سفت شدن عضلات و لرزش بدن در بیمار می شود. این تشنج ها کیفیت خواب بیمار را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند.
افراد مبتلا به تشنج شبانه صداهای نامتعارفی در طول خواب از خود تولید می کنند و صبح ها در هنگام بیدار شدن در اثر نداشتن خواب کافی و عمیق احساس کسالت و خستگی زیادی دارند. از آنجایی که تشنج‌های شبانه در حالت خواب رخ می‌دهند، تشخیص آن می‌تواند چالش برانگیز باشد، به خصوص اگر کسی برای مشاهده آنها حضور نداشته باشد. افراد مبتلا به تشنج شبانه معمولا از خواب راحت و عمیق محروم هستند. بدخوابی یا کم خوابی یکی از مهمترین دلایلی است که می تواند زمینه ساز ابتلا به تشنج شبانه باشد. در واقع بدخوابی و تشنج مانند چرخه ای بر روی هم تاثیرگذار هستند و هرکدام باعث تشدید دیگری می شود.
در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص، درمان و روش های پیشگیری از تشنج های شبانه می پردازیم.
علل تشنج های شبانه
تشنج ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز است. دلایل متعددی وجود دارد که باعث تشنج شبانه در افراد می شود. این دلایل اغلب به سن و سابقه پزشکی فرد بستگی دارد. اما دربرخی از موارد نیز توضیح روشنی برای ابتلا به این وضعیت وجود ندارد. صرع یکی از عواملی است که می تواند باعث تشنج شبانه شود. صرع اصطلاحی است که به انواع مختلفی از اختلالات تشنجی اشاره دارد. در صورتی که تشنج ناشی از علل دیگری مانند تب یا مصرف الکل نباشد، معمولا پزشک علت تشنج را صرع تشخیص می دهد.
برخی از شایع ترین علل تشنج عبارتند از:
- ژنتیک
- تب شدید
- تومورهای مغزی
- ضربه به سر یا آسیب مغزی
- عفونت هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت
- بیماری های مادرزادی، مانند سندرم داون
- سکته مغزی یا بیماری آلزایمر در سالمندان
اما با این حال علت بسیاری از تشنج های شبانه هنوز از نظر علمی کاملا ناشناخته است. برخی انواع تشنج که اغلب در هنگام خواب رخ می دهند، عبارتند از:
صرع میوکلونیک جوانان
این تشنج در دوران نوجوانی شروع می شود و اغلب نوجوانان 12 تا 18 ساله را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری در دختران بیشتر از پسران است. صرع میوکلونیک با انقباضات ناگهانی و ناخواسته عضلانی مشخص می شود. برخی عوامل مانند خستگی، کم خوبی و استرس از عوامل محرک در شروع این تشنج هستند.
تشنج تونیک-کلونیک
این تشنج در اصطلاح پزشکی تشنج گراندمال نامیده می شود. تشنج تونیک-کلونیک تشنجی است که اغلب در هنگام بیدار شدن از خواب رخ می دهد. این تشنج باعث تکان خوردن بی اختیار و سفتی کنترل نشده بازوها، پاها یا کل بدن می شود. احتمال آسیب دیدگی بدن در این نوع تشنج بسیار زیاد است.
صرع خوش خیم رولاندیک
یک اختلال مغزی است که اغلب کودکان و نوجوانان 3 تا 13 ساله را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم معمولا یک طرف صورت را درگیر می کند. صرع رولاندیک در پسران بیشتر از دختران رخ می دهد.
سندرم لاندو کلفنر. یک سندرم گفتاری، زبانی، رفتاری و یادگیری نادر است که کودکان خردسال را تحت تاثیر قرار می دهد. این تشنج در برخی موارد با اختلال بیش فعالی و کم توجهی، پرخاشگری و اضطراب همراه است.
صرع لوب فرونتال. شکل شایع صرع است که از سلول های مغزی ناشی می شود. تکانه های غیر طبیعی در لوب فرونتال یا پیشانی مغز وجود دارند. این تشنج مردان و زنان را به یک میزان تحت تاثیر قرار می دهد.
تشنج های شبانه چه علائمی دارد؟
بسیاری از کسانی که تشنج های شبانه را تجربه می کنند، نمی دانند که به این بیماری مبتلا هستند. تشخیص علائم تشنج شبانه اغلب دشوارتر است زیرا افرادی که این وضعیت را تجربه می کنند در خواب هستند.
تشنج های صرع می توانند در هر زمانی که فرد بیدار یا خواب است رخ دهند. بررسی ها نشان می دهد که تقریباً 20٪ از افراد مبتلا به صرع فقط در هنگام خواب تشنج می کنند. 40٪ فقط هنگام بیداری و 35٪ هم در بیداری و هم در خواب دچار تشنج می شوند.
تشنج های شبانه بیشتر در مواقع زیر رخ می دهند:
- درست بعد از بیدار شدن
- درست بعد از به خواب رفتن
علائمی که نشان می دهد یک فرد دچار تشنج شبانه شده است، عبارتند از:
- گاز گرفتن زبان
- از دست دادن کنترل مثانه و شب ادراری
- سردرد یا کبودی پس از بیدار شدن از خواب
همچنین تشنج در خواب می تواند باعث حرکات غیرارادی بدن شود، از جمله:
- افتادن از تخت
- سفت شدن بازوها
- سفت شدن عضلات پا
- تکان های بی اختیار بدن
- گریه کردن یا ایجاد صداهای غیرطبیعی
تشنج شبانه باعث می شود که بیدار شدن از خواب برای بیمار بسیار سخت شود. همچنین بیمار روز بعد از تشنج گیج و خواب آلود به نظر می رسد.
تشنج های شبانه چگونه تشخیص داده می شود؟
مفیدترین راه برای تشخیص تشنج های شبانه انجام نوار مغزی (EEG) است. این آزمایش برای تشخیص اختلالات مغزی در افراد مبتلا به صرع یا سکته مغزی به کار می رود. EEG ناهنجاری های الکتریکی و فعالیت مغز را بررسی می کند. برای انجام آزمایش الکترودهای کوچک به پوست سر متصل می شوند. این الکترودها می توانند فعالیت مغز را در حالت بیداری و خواب بررسی کنند.
مطالعات خواب معمولاً برای افرادی که مشکوک به تشنج های شبانه هستند انجام می شود. این مطالعه نیاز به یک شب اقامت در کلینیک پزشکی برای نظارت بر فعالیت الکتریکی مغز در طول خواب دارد.
پس از تشخیص تشنج، تصویربرداری تکمیلی از مغز ممکن است برای بررسی نواحی مغزی که تحت تأثیر تشنج قرار گرفته اند توسط پزشک تجویز شود. تصویربرداری معمولا شامل موارد زیر است:
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
آیا تشنج های شبانه به مرور زمان از بین می روند؟
تشنج های شبانه در برخی از کودکان با افزایش سن بهبود پیدا می کند. این اتفاق بیشتر زمانی رخ می دهد که تصویربرداری از مغز طبیعی است و هیچ مشکل عصبی دیگری در آزمایش ها دیده نمی شود. همچنین صرع خوش خیم رولاندیک باعث ابتلا به صرع شبانه می شود. این صرع کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب در بزرگسالی از بین می رود. در برخی از موارد علت اصلی تشنج ابتلا به بیماری صرع است. صرع به طور کامل درمان ندارد. اما با این حال روش های زیادی وجود دارند که می توانند به کاهش علائم و مدیریت بیماری کمک کنند.
درمان و راه های پیشگیری از تشنج شبانه چیست؟
درمان های مختلفی وجود دارد که می تواند به پیشگیری از تشنج شبانه کمک کند، از جمله:
مصرف داروهای ضد صرع (AEDs)
داروهای ضد صرع معمولا بهترین راه برای درمان تشنج هستند. مصرف این داروها به طور موثر علائم تشنج را درمان می کند.اما با این حال دارو در رفع علل زمینه ای که باعث بروز تشنج می شوند، تاثیری ندارد. AED ها سیگنال های الکتریکی غیر طبیعی مغز را کاهش می دهند.
رژیم غذایی کتوژنیک
رژیم غذایی کتوژنیک رایج ترین رژیم درمانی مورد استفاده در افرادی است که از تشنج رنج می برند. اما رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی پرچرب، پر پروتئین و کم کربوهیدرات است. این رژیم غذایی تشنج را در بسیاری از بیماران مبتلا به تشنج‌هایی که مدیریت آن دشوار است، کنترل می کند. معمولا به بیمارانی که به خوبی به داروها پاسخ نمی‌دهند و صرع آنها به درمان مقاوم است، رعایت رژیم غذایی کتوژنیک توصیه می شود.
بررسی ها نشان می دهد که رعایت رژیم غذایی کتوژنیک تا حد بسیاری در بهبود عملکرد مغزی افراد مبتلا به صرع شبانه موثر است.
عمل جراحي
اگر مصرف داروها و رژیم درمانی باعث تسکین علائم تشنج نشود، پزشک احتمالا جراحی را توصیه می کند. جراحی صرع شامل برداشتن بخشی از مغز است که باعث بروز تشنج می شود.
هدف از جراحی صرع کاهش یا حذف حملات صرع است. برخی از روش‌های جراحی می‌توانند به طور بالقوه علائم تشنج را برای چندین سال متوقف کنند.
نورون های مغز با کمک سیگنال های الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. هرگونه اختلال در این سیگنال های مغزی می تواند باعث ابتلا به بیماری های مغزی مختلف مانند تشنج شود. به طور کلی می توان گفت که تشنج ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز است. اگرچه تشنج علل بسیار متععدی دارد و علت دقیق تشنج هنوز از نظر علمی مشخص نیست. برخی از تشنج ها اغلب در هنگام خواب رخ می دهند که به آن تشنج شبانه گفته می شود. بسیاری از کسانی که تشنج های شبانه را تجربه می کنند، نمی دانند که به این بیماری مبتلا هستند.
برخی از علائم تشنج شامل گاز گرفتن زبان، از دست دادن کنترل مثانه، سردرد پس از بیدار شدن از خواب، پرت شدن از تخت و حرکات غیر ارادی بدن است. تشنج های شبانه را می توان از طریق نوار مغزی یا مطالعه خواب تشخیص داد. رایج ترین درمان ها شامل مصرف داروهای ضد صرع، رژیم درمانی کتوژنیک و جراحی است.
تشنج های شبانه تجریه ای بسیار ناخوشایند هستند که به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می گذارند. خوشبختانه، امروزه درمان های متعددی وجود دارند که می توانند به کاهش و مدیریت علائم تشنج شبانه کمک کنند. بنابراین اگر خود و یا یکی از عزیزانتان دچار تشنج های شبانه هستید، در اسرع وقت به یک پزشک متخصص اختلالات خواب مراجعه کنید.
چگونه به بیمار مبتلا به تشنج شبانه کمک کنیم؟
اگر فردی را دیدید که در خواب دچار تشنج شده است، دقت کنید که بدن او در وضعیت ایمنی قرار داشته باشد تا نتواند به خودش آسیب برساند. در این شرایط برای کمک به بیمار کارهای زیادی را می توانید انجام بدهید، به عنوان مثال:
- مدتی در کنار بیمار بمانید تا از باز بودن راه تنفس اطمینان حاصل کنید.
- فرد را از روی تخت به زمین منتقل کنید. در صورت امکان، یک بالش زیر سر بیمار قرار دهید.
- اطمینان حاصل کنید که هیچ اشیا یا وسایل تیز و برنده ای در نزدیکی فرد دچار تشنج وجود نداشته باشد.
- اگر احساس کردید که بیمار در حین تشنج دچار مشکل تنفسی است، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
فراوانی تشنج های شبانه بستگی به نوع تشنج، سابقه پزشکی فرد و روش های درمانی دارد. میان فراوانی تشنج در هر بیمار متفاوت است.
آخرین دیدگاه‌ها