فرق بین توهم و هذیان چیست؟

تشخیص فرق بین توهم و هذیان حتی برای دانشجویان روانشناسی هم سخت و مشکل است. اما تشخیص توهم و هذیان و فرق آنها می تواند در روابط بیماران مبتلا به این شرایط با دیگران تاثیر بگذارد و از بروز رفتارهای خشونت آمیز جلوگیری کند. اما به طور کلی، اسکیزوفرنی ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به توهم و هذیان هستند.

هذیان و توهم مشابه هستند اما تفاوتهای چشمگیری نیز دارند. هر دو غالباً به دلیل بیماری های روانی یکسان مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دو قطبی ایجاد می شوند، هر دو شامل تحریف در واقعیت است. هر دو می توانند حتی در صورت عدم وجود بیماری روانی رخ دهند.

تفاوت آنها در این است که توهم چیزهایی هستند که حس می شوند اما واقعی نیستند، در حالی که هذیان ها باورهایی هستند که واقعی یا درست نیستند.

توهم شامل حواس می شود. هذیان یک باور نادرست است. هیچ یک از اینها همیشه نگران کننده نیستند، اما در صورت بروز آنها در طولانی مدت باید به روان پزشک مراجعه کنید.

توهم و هذیان از علائم مشخص روان پریشی و بیماری های روانی است که می تواند باعث ایجاد دوره های روان پریشی مانند اسکیزوفرنی شود. با این حال، دلایل و عوامل دیگری از جمله شرایط پزشکی جسمی نیز برای آنها وجود دارد. در حالی که یک قسمت از توهم یا هذیان منفرد ممکن است نشان دهنده بیماری زمینه ای جدی نباشد، هر دو باید توسط پزشک بررسی و ارزیابی شوند.

تحقیقات اخیر مشخص کرده است که از هر 20 نفر یک نفر دچار توهم می شود که ناشی از مصرف مواد مخدر، الکل، خواب یا اختلالات روان پریشی نیست. این مطالعه همچنین نشان داد که حدود شش درصد از افراد دچار توهم یا هذیان شده اند و توهمات بسیار شایع تر است.

توهم چیست؟

برای مشخص شدن فرق بین توهم و هذیان لازم هست ابتدا با مفهوم توهم آشنا بشویم. توهم، اساساً دیدن، شنیدن، چشیدن، احساس لامسه و یا بوییدن چیزی است که محرک خارجی برای آن وجود ندارد. دیدن جرقه های نورانی یک نمونه کامل از توهم دیداری است یا تصاویری که به صورت خطای دید ترسیم می شئند نیز نوعی توهم بینایی هستند.

خطای درکی با محرکهایی روبرو هستند که در حقیقت وجود دارند. اما سو تفسیر می شوند یا تعبیر آنها دشوار است. مانند زمانی که لباس کار خود را به بالای درب آویزان می کنید تا خنک شود. ناگهان سایه ای می بینید و تصور می کنید غریبه ای در خانه است در حالی که آن تصور فقط سایه شلوار و پیراهن خود شماست است. توهم می تواند برای همه اتفاق بیفتد. آنها نشانه بیماری روانی نیستند، مگر اینکه در طولانی مدت ادامه یابند و در زندگی شما تداخل ایجاد کنند.

توهم می تواند به معنای واقعی کلمه مربوط به حواس باشد. افراد مختلف با همان شرایط می توانند چیزی کاملاً منحصر به فرد را تجربه کنند. توهمات انواع متفاوتی دارد، از جمله:

• دیدن چراغ ها یا الگوها
• احساس خزشی روی پوست
• احساس شناور بودن یا خارج بودن از بدن
• بوییدن بویی که علت برای آن وجود ندارد. این نوع توهم به ندرت رخ می دهد.
• شنیدن صداهای معمولی که در آنجا نیستند، مانند بسته شدن درها یا قدم ها
• شنیدن صداهایی، از جمله صداهایی که به شخص دستور می دهند کاری را انجام دهد.

هذیان چیست؟

 هذیان باورهای عمیقی و ثابت شده ای هستند، که می توانند کاذب یا خیالی باشند. این باورها با وجود اطلاعات نادرست یا شواهد متناقض توسط فرد همچنان حفظ می شود. هذیان، در موارد شدید از روان پریشی دیده می شود. افراد مبتلا به هذیان نمی توانند واقعیت را از شرلیط غیر واقعی تشخیص دهند. هذیان همچنین مشخصه اختلال روانپزشکی دیگری به نام «اختلال هذیانی» است.

به طور کلی، بیماران مبتلا بدون بروز هیچ گونه علائمی از نظر ظاهری مرتب و خوش لباس هستند. اما گفتار، وضعیت روانی و ارتباط چشمی آن ها ممکن است علائم مرتبط با این اختلال را نشان دهند.

وضعیت روانی این افراد به نوع اختلال بستگی دارد. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به هذیان آزار دهنده ممکن است مشکوک و مضطرب باشند. احتمال دارد، تنگی نفس خفیف در برخی از انواع هذیان وجود داشته باشد.

توهمات لمسی و بویایی (مثلاً احساس آلوده شدن به حشرات، درک بوی بدن) در برخی از انواع هذیان ها می تواند وجود داشته باشد. اما توهم شنوایی یا بینایی که از لحاظ کلیشه ای در بیشتر اختلالات شدید روانی (مثل اسکیزوفرنی) دیده می شود در اختلال هذیان وجود ندارد.

پلیس، اعضای خانواده، همکاران و پزشکان معمولاً اولین کسی هستند که به اختلال هذیان مشکوک شده و غالباً بیماری را تشخیص می دهند.

بررسی افکار خودکشی یا خودکشی در بیماران مبتلا به این اختلال به خصوص انواع آزار دهنده و جسمی بسیار مهم است. علاوه بر آن، برخی از انواع اختلالات هذیان مثل شهوانی، حسادت و آزار و اذیت بیشتر از سایرین با خطر خشونت همراه هستند.

هذیان ها نیز با توجه به مضمون آنها دسته بندی می شوند مانند هذیان های کنترل، نیهیلیستی، آزار و شکنجه روانی و جسمی، مقام، مذهبی، حسادت و خواندن ذهن دیگران.

شایع ترین انواع هذیان کدامند؟

هذیان های آزار دهنده

در هذیان آزار دهنده فرد این باور را دارد که او یا یکی از عزیزانشان قربانی می شوند. هذیان های آزاردهنده، گاهی اوقات هذیان پارانوئید نامیده می شود. اغلب افرادی که دچار توهمات پارانوئید یا آزاردهنده هستند، نگرانی این را دارندکه کسی یا چیزی سعی می کند به طریقی به آنها آسیب برساند یا آنها را تحت نظر دارد.

بعضی اوقات این توهم ها ممکن است ترسناک باشد و به طور بالقوه به شخصی آسیب برساند. به عنوان مثال، اگر توهم داشته باشید که شخصی در خانواده شما علیه شما نقشه می کشد، این می تواند نتیجه بسیار منفی داشته باشد. هذیان های آزار دهنده متداول ترین نوع هذیان است که شامل اعتقاد به پیروی، آزار، تقلب، مسمومیت با دارو یا مواد مخدر، توطئه، جاسوسی، عذاب و سایر موارد است.

هذیان انتساب

نوع متداول دیگری که در آن فرد معتقد است که برخی حرکات، نظرات، متن هایی از کتابها، تلویزیون، روزنامه ها، متن آهنگ ها یا نشانه ها به طور خاص متوجه فرد است و همه در مورد او صحبت می کنند. برخی از افرادی که توهمات مرجعی دارند، معتقدند در گفتگوی یک برنامه تلویزیونی یا از طریق رسانه های دیگر پیام هایی را دریافت می کنند.

هذیان کنترل

این یک باور غلط است که در آن بیمار تصور می کند که فرد یا افراد دیگر یا حتی نیروهای خارجی بر افکار، احساسات، انگیزه ها یا رفتارهای او را کنترل می کنند. افراد مبتلا به هذیان کنترل معتقدند که افکار آنها به طور غیر ارادی از ذهن آنها گرفته شده و خارج از کنترل هستند.

هذیان مذهبی

هذیان مذهبی محور باورهای غلط در مورد رابطه شخص با خدا است. افراد اسکیزوفرنی مبتلا به این نوع هذیان ممکن است باور داشته باشند که با خدا رابطه خاصی دارند، خداوند قدرت خاصی به آنها داده است یا اینکه او خدا است. ممکن است ادعا کنند که توانایی صحبت مستقیم با خدا یا توانایی اجرای برنامه های خدا را دارد.

هذیان حسادت

باورهای غلط مبنی بر اینکه همسرفرد رابطه ای عاشقانه با فرد دیگری دارد و در حال خیانت به او است.

هذیان اروتومانیا

نوعی هذیان که در آن فرد معتقد است شخص خیلی مهمی عاشق اوست. افرادی که دچار این نوع هذیان هستند سعی می کنند با آن شخص تماس بگیرند و او را به دست آورند.

هذیان خواندن ذهن

باور غلطی که فرد تصور می کند دیگران می توانند افکار او را بشنوند و بخوانند.

هذیان بزرگ منشی

این نوع از هذیا ن ها اعتقادات غلطی هستند مبنی بر اینکه فرد از دیگران بهتر و بالاتر است. یک فرد با این تصور مدعی می شود که قدرت / استعداد وتوانایی خاصی دارد. افراد مبتلا به این نوع هذیان ممکن است باور داشته باشند که یک شخصیت سیاسی محبوب و مشهور هستند.

هذیان داشتن بیماری جسمی

شامل یک مشکل در عضوی از بدن فرد است. معمولاً آنها باور نادرستی مبنی بر اینکه از یک بیماری جسمی شدید مانند تومور رنج می برند دارند.

هذیان نیهیلیستی

خیالی مربوط به اعتقاد به عدم وجود خود، دیگران یا جهان است. افراد مبتلا به این نوع هذیان معمولاً معتقدند که جهان در حال پایان است.

به خاطر داشته باشید که هذیان ها باورهای عمیق و ثابت هستند و شما قادر نخواهید بود یک فرد دچار آن را متقاعد کنید که اعتقاد او درست نیست. حتی برای این کار سعی هم نکنید زیرا فقط او را بیشتر تحریک می کنید و خطر خشونت را افزایش می دهید.

افرادی که دچار هذیان آزار و شکنجه هستند مطمئن نیستند که چه کسی علیه آنها نقشه می کشد، آنها ممکن است باور کنند که این فرد شما هستید. آنها همچنین احتمالاً سو ظن خود را با دیگران در میان نمی گذارند و تمایل به منزوی شدن دارند. بعلاوه، هر شخصی که دچار این هذیان شود می تواند خطرناک باشد.

حرف آخر

گرچه توهم هم غیر واقعی است اما توهمات مربوط به درک و هذیان ها مربوط به یک باور است. می توان گفت توهمات همان چیزی است که ذهن را فریب می دهد اما هذیان ها مواردی هستند که فرد برخلاف همه شواهد، آن را به عنوان حقیقت درک کرده است.

با توجه به مطالب مذکور فرق بین توهم و هذیان روشن گردید. شواهدی وجود دارد که افراد کاملاً سالم گاهی دچار توهم و کمتر هذیان می شوند. با این حال، اگر علائم دیگری دارید، یا این احساسات یا اعتقادات غلط شما همچنان ادامه دارد، بهتر است که به دنبال درمان وضعیت خود باشید و به پزشک و یا روان پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند هرگونه بیماری احتمالی را تایید و یا رد کند. در حالی که یک روان پزشک می تواند یک بیماری روانی اساسی را غربالگری و تشخیص دهد.

اگر بیماری روانی باعث علائم شده باشد، یک برنامه درمانی کامل که ممکن است شامل داروها و درمان باشد می تواند برای این شرایط موثر باشد.