بلوغ زودرس زمانی است که بدن کودک خیلی زود شروع به تغییر به سمت بزرگسالی (بلوغ) می کند. شروع بلوغ قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران، بلوغ زودرس محسوب می شود. بلوغ شامل رشد سریع استخوان ها و ماهیچه ها، تغییر در شکل و اندازه بدن و رشد توانایی بدن در تولید مثل است. علت بلوغ زودرس اغلب مشخص نیست و به ندرت ممکن است شرایط خاصی مانند عفونت ها، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری های مغزی یا صدمات مغزی باعث این بلوغ شود. درمان این اختلال به طور معمول شامل داروهایی برای تأخیر در پیشرفت بیشتر می باشد.
علت بلوغ زودرس
مغز فرایند بلوغ را با تولید هورمونی به نام هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) آغاز می کند. وقتی این هورمون به غده هیپوفیز برسد منجر به تولید هورمون های بیشتر در تخمدان ها برای زنان (استروژن) و بیضه ها برای مردان (تستوسترون) می شود. استروژن در رشد و پیشرفت خصوصیات جنسی زنان نقش دارد. تستوسترون مسئول رشد و پیشرفت خصوصیات جنسی مردان است. این اختلال بر اساس علت اصلی آن به دو دسته بلوغ زودرس مرکزی و بلوغ زودرس محیطی تقسیم بندی می شود.
بلوغ زودرس مرکزی
- در بلوغ زودرس مرکزی، روند بلوغ خیلی زود شروع می شود.
- برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری، هیچ مشکلی اساسی پزشکی وجود ندارد و دلیل قابل تشخیصی برای بلوغ وجود ندارد.
دلایل نادر، بلوغ زودرس مرکزی عبارتند از:
- کم کاری تیروئید
- تابش به مغز یا نخاع
- صدمه به مغز یا نخاع
- تومور در مغز یا نخاع (سیستم عصبی مرکزی)
- نقص مادرزادی در مغز مانند تجمع بیش از حد مایعات (هیدروسفالی) یا تومور غیر سرطانی (همارتوما)
- هایپرپلازی مادرزادی آدرنال. گروهی از اختلالات ژنتیکی مربوط به تولید غیر طبیعی هورمون توسط غدد آدرنال
- سندرم مک کان – آلبرای. یک بیماری ژنتیکی نادر است که بر استخوان ها و رنگ پوست تأثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکلات هورمونی می شود.
بلوغ زودرس محیطی
استروژن یا تستوسترون در بدن کودکان می تواند منجر به بلوغ زودرس محیطی شود. اما در نوع دیگر بلوغ زودرس محیطی که به ندرت هم دیده می شود با انتشار زودرس غده هیپوفیز از گنادوتروپین ها تحریک نمی شود. درعوض، علت آن آزاد شدن استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل بروز مشکلات در تخمدان ها، بیضه ها، غدد آدرنال یا غده هیپوفیز است. به همین دلیل است که گاهی اوقات به عنوان بلوغ مستقل گنادوتروپین شناخته می شود.
موارد زیر ممکن است هم در دختران و هم پسران منجر به بروز بلوغ زودرس محیطی شود:
- قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون مانند کرم یا پماد
- توموری در غدد آدرنال یا غده هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون را آزاد می کند.
- سندرم مک کان- آلبرایت، یک اختلال ژنتیکی نادر است که بر رنگ پوست و استخوان ها تأثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکلات هورمونی می شود.
- در دختران، بلوغ زودرس محیطی می تواند عوارض کیست و تومورهای تخمدان باشد.
در پسران، بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است ناشی از شرایط زیر باشد:
- تومور در سلول هایی که اسپرم یا سلول های سازنده تستوسترون
- یک اختلال نادر به نام قشر جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین، که در اثر نقص در یک ژن ایجاد می شود و می تواند منجر به تولید اولیه تستوسترون در پسران، معمولاً بین سنین 1 تا 4 سال شود.
علائم بلوغ زودرس
علائم و نشانه های این بلوغ شامل پیشرفت موارد زیر قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران است.
شایع ترین علائم آن، عبارتند از:
- آکنه
- رشد سریع
- موهای زیربغل
- رشد موهای صورت
- صدای عمیق تر در پسران
- بوی بدن شبیه به بوی بدن بزرگسالان
- بیضه ها و آلت تناسلی بزرگ در پسران
- رشد پستان و دوره قاعدگی در دختران
اشکال دیگر بلوغ زودرس
دو نوع این اختلال بسیار جدی نیز می توانند ایجاد شوند یکی از آن ها نارس است که باعث رشد خفیف پستان در دختران می شود. پیشرفت آن محدود است و در نهایت می تواند تا زمان بلوغ طبیعی از بین برود. شکل دیگر این اختلال، آدرنارس زودرس است و زمانی اتفاق می افتد که غدد آدرنال در سنین جوانی آندروژن را ترشح می کند. در نتیجه منجر به رشد موهای بدن و بوی بدن بزرگسالان می شود. با این حال، هیچ علائم دیگری از بلوغ ایجاد نمی شود. این دو نوع بلوغ نیازی به درمان ندارند.
عوامل خطر بلوغ زودرس
عواملی که خطر این اختلال در کودک را افزایش می دهند، عبارتند از:
- جنسیت. دختران به احتمال زیاد بیشتر به این نوع بلوغ مبتلا می شوند.
- چاق بودن. کودکانی که به میزان قابل توجهی اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
- پرتودرمانی در سیستم عصبی مرکزی. پرتودرمانی برای تومورها، لوسمی یا سایر شرایط می تواند خطر بلوغ زودهنگام را افزایش دهد.
- در معرض هورمون های جنسی. تماس با کرم یا پماد استروژن یا تستوسترون یا سایر مواد حاوی این هورمون ها (مانند داروی بزرگسالان یا مکمل های غذایی)، می تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
- داشتن سایر شرایط پزشکی. بلوغ ممکن است عارضه سندرم مک کان-آلبرایت یا هیپرپلازی مادرزادی آدرنال باشد. در موارد نادر، بلوغ زود هنگام نیز می تواند با کم کاری تیروئید همراه باشد.
عوارض بلوغ زودرس
عوارض احتمالی این نوع بلوغ شامل موارد زیر است:
- کوتاهی قد. کودکان با بلوغ زود هنگام ممکن است در ابتدا به سرعت رشد کنند و در مقایسه با همسالانشان قد بلندی داشته باشند. اما، به دلیل اینکه استخوان های آن ها سریع تر از حد طبیعی رشد می کنند، آن ها در بزرگسالی قد کوتاه تری خواهند داشت. درمان به موقع این اختلال، به ویژه در خردسالی می تواند از بروز این عارضه احتمالی جلوگیری کند.
- مشکلات اجتماعی و عاطفی. دختران و پسرانی که بلوغ را خیلی زودتر از همسالان خود شروع می کنند، ممکن است نسبت به تغییراتی که در بدن آن ها رخ می دهد، بسیار آگاه باشند و این تغییرات می تواند بر اعتماد به نفس آن ها تأثیر بگذارد و خطر افسردگی یا سوء مصرف مواد را افزایش دهد.
پیشگیری بلوغ زودرس
از برخی از عوامل خطر برای این اختلال، مانند جنس و نژاد، نمی توان جلوگیری کرد. اما مواردی وجود دارد که با رعایت آن ها می توانید شانس بلوغ زودرس در فرزندتان را کاهش دهید، از جمله:
- کودک خود را برای حفظ وزن سالم تشویق کنید.
- منابع خارجی استروژن و تستوسترون مانند داروهای تجویزی برای بزرگسالان یا مکمل های غذایی حاوی استروژن یا تستوسترون را دور از دسترس کودک خود قرار دهید.
تشخیص بلوغ زودرس
پزشک برای تشخیص این اختلال، سابقه پزشکی کودک و خانواده او را بررسی می کند و یک معاینه بدنی انجام می دهد. اشعه X دست و مچ دست کودک برای تشخیص بلوغ زودرس بسیار مهم است. این پرتوهای ایکس می توانند سن و میزان رشد استخوان های کودک را مشخص کنند.
تعیین نوع بلوغ زودرس
- پزشک در مرحله اول باید نوع اختلال را تشخیص دهد.
- وی تست تحریک هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) را تجویز می کند.
در این آزمایش، پزشک نمونه خون کودک را گرفته و سپس هورمون GnRH را به آن تزریق می کند. سپس نمونه های خون بیشتری برای مدت زمان مشخصی برای بررسی چگونگی واکنش هورمون های بدن گرفته می شود. در کودکانی که دارای بلوغ زودرس مرکزی هستند، هورمون GnRH باعث بالا رفتن سطح سایر هورمون ها می شود. در کودکانی که بلوغ زودرس محیطی دارند، سطح سایر هورمون ثابت باقی می ماند.
آزمایش جانبی برای بلوغ زودرس مرکزی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی. MRI مغز معمولاً برای كودكانی كه دارای بلوغ زودرس مرکزی هستند، و به منظور تاثیر احتمالی ناهنجاری های مغزی در شروع زودرس بلوغ انجام می گیرد.
- تست تیروئید. پزشک همچنین ممکن است تست تیروئید کودک را برای بررسی علائم کم کاری تیروئید مانند خستگی، حساسیت به سرما، یبوست، افت عملکرد در مدرسه یا پوست کم رنگ و خشک تجویز کند.
آزمایش جانبی برای بلوغ زودرس محیطی
آزمایش های دیگری برای تشخیص علت بیماری در کودکان با بلوغ زودرس محیطی لازم است انجام شود. به عنوان مثال، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی تغییرات هورمونی و یا سونوگرافی برای بررسی کیست تخمدان یا تومور در دختران تجویز کند.
درمان بلوغ زودرس
درمان این اختلال بستگی به علت آن بستگی دارد. با این حال، در برخی موارد، علت مشخصی برای این اختلال تشخیص داده نمی شود. در این حالت، ممکن است بسته به سن کودک، او به درمان فوری نیاز نداشته باشد. در این شرایط پزشک چندین ماه وضعیت پیشرفت کودک را در نظر می گیرد. هدف اصلی درمان اختلال این است که کودک به رشد عادی در بزرگسالان برسد.
درمان بلوغ زودرس مرکزی
بیشتر کودکانی که دارای بلوغ زودرس مرکزی هستند و هیچ شرایط اساسی پزشکی دیگری ندارد، می توانند به طور موثر با دارو درمان شوند. این درمان با نام آنالوگ درمانی GnRH معمولاً شامل تزریق ماهانه یک دارو است که باعث تاخیر در پیشرفت بیشتر می شود. برخی فرمولاسیون جدیدتر این دارو ها با مصرف در فواصل طولانی تر هم وجود دارند. مصرف این دارو ها تا سن بلوغ کودک ادامه دارد و به طور متوسط، 16 ماه پس از قطع مصرف دارو، روند بلوغ آغاز می شود. یکی دیگر از گزینه های درمانی بلوغ زودرس مرکزی، کاشت هیسترلین (Vantas) است که تا یک سال ادامه دارد. این درمان برای بلوغ زودرس مرکزی بدون درد و ناراحتی نسبت به تزریق منظم، مؤثرتر است، اما به یک عمل جراحی جزئی نیاز دارد.
ایمپلنت از طریق برش در ناحیه داخلی بازوی فوقانی در زیر پوست کودک قرار می گیرد. بعد از گذشت یک سال، ایمپلنت برداشته و در صورت لزوم با یک کاشت جدید جایگزین می شود.
درمان یک وضعیت پزشکی اساسی
اگر وضعیت پزشکی دیگری باعث این اختلال در فرزند شما شده است، درمان آن بیماری برای جلوگیری از پیشرفت بلوغ ضروری است. به عنوان مثال، اگر ابتلا کودک به تومور منجر به این اختلال شده، برداشتن تومور و درمان آن قبل از بلوغ معمولاً آن را متوقف می کند.
توصیه های برای والدین دارای کودکان بلوغ زودرس
کودکانی که بلوغ را زود شروع می کنند ممکن است با همسالان خود تفاوت داشته باشند، که این احساس متفاوت بودن می تواند منجر به بروز برخی مشکلات اجتماعی و عاطفی از جمله اختلالات جنسی زودرس شود. به عنوان والدین، ممکن است در برخورد با رشد بلوغ زودرس فرزندتان دچار مشکل شوید.به آن ها تاکید کنید که تغییرات بدن برای همه اتفاق می افتد. به خاطر داشته باشید که بلوغ زودرس، گاهی اوقات منجر به احساس زودرس جنسی می شود. از حس کنجکاوی و سردرگمی فرزندتان در مورد تغییراتی که ناشی از تولید زودرس هورمون های مرتبط با جنس است، آگاه باشید. اما مرزهای واضحی راجع به رفتارها را تعیین کنید و درباره ارزش ها، اولویت ها و انتخاب های سالم با او صحبت کنید.
با فرزند خود در حد معمول رفتار کنید و به دنبال فرصت هایی برای تقویت عزت نفس او باشید. تشویق مشارکت کودک در ورزش، هنر و سایر فعالیت ها می تواند به اعتماد به نفس کودک شما کمک کند.
مشاوره روان شناختی
اگر شما، فرزندتان یا سایر اعضای خانواده در مقابله با این موضوع مشکلی دارید بهتر است به دنبال مشاوره باشید. برای یادگیری راهبردهای کنار آمدن از فرزند خود به یک مشاور دریغ نکنید. ممکن است کودک شما در ابتدای امر صحبت کردن درباره برخی موارد شخصی با یک درمانگر راحت تر از یک والدین باشد. مشاوره روانشناختی می تواند به شما کمک کند تا احساسات، مسائل و چالش هایی که همراه با این اختلال وجود دارند، را بهتر درک و اداره کنید.
ممکن است کودک شما در مورد اتفاقاتی که با بدن آن ها می افتد سؤالات زیادی داشته باشد همکلاسی ها می توانند چیزهایی بگویند که دردناک باشد. مهم است که برای گوش دادن به دغدغه های فرزندتان و پاسخ دادن به سؤالات آن ها آماده باشد. به آن ها توضیح دهید که همه ما بلوغ را پشت سر می گذاشته ایم و بلوغ در بعضی از بچه ها زود و در بعضی ها دیرتر شروع می کنند.
پیش آگهی بلوغ زودرس
- این اختلال معمولاً به مشکلات بهداشتی دراز مدت منجر نمی شود.
- کودکان با این اختلال در صورت لزوم با درمان و مشاوره مناسب می توانند در بزرگسالی روابط شاد و سالمی داشته باشند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
متخصص غدد کودکان در تشخیص و ارزیابی وضعیت کودک می تواند به شما کمک کند.
برای آمادگی بیشتر هنگام مراجعه به پزشک بهتر است:
- علائم و اطلاعات پزشکی و لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی را که کودک شما مصرف می کند را بنویسید.
- سابقه پزشکی خانواده خود را یادداشت کرده و توجه کنید که آیا اعضای خانواده دچار بلوغ زودرس یا مشکلات غدد درون ریز بوده اند یا نبوده اند.
- در صورت مراجعه به پزشک جدیدی که به سوابق پزشکی فرزند شما دسترسی ندارد، یک نسخه از سابقه منحنی رشد فرزندتان را همراه داشته باشید.
برای این اختلال، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک بپرسید، عبارتند از:
- فرزند من به چه آزمایشاتی نیاز دارد؟
- بهترین روش درمانی فرزند من چیست؟
- آیا فرزند من باید به یک متخصص مراجعه کند؟
- چه عاملی باعث ایجاد علائم یا وضعیت فرزند من شده است؟
- آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- چه موقع باید درمان شروع شود و چه مدت ادامه خواهد داشت؟
- برای کسب اطلاعات بیشتر چه وب سایتهایی را پیشنهاد می کنید؟
- آیا محدودیت هایی وجود دارد که فرزند من باید آن ها را رعایت کند؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم از آن ها استفاده کنم؟
- فرزند من بیماری های دیگری هم دارد. چگونه می توانیم به بهترین نحو آن ها را با هم دیگر مدیریت کنیم؟
آخرین دیدگاه‌ها