بیماری شریان محیطی یک مشکل گردش خون شایع است که در آن شریان های باریک باعث کاهش جریان خون به اندام های بدن می شوند. در مبتلایان به این بیماری، اندام های بدن (معمولا پاها) به اندازه کافی خون مورد نیاز خود را دریافت نمی کنند و این امر موجب بروز علائم زیادی می شوند که مهمترین آن ها درد پا هنگام راه رفتن است. بیماری شریان محیطی نیز احتمالاً نشانه تجمع بیش از حد رسوبات چربی در شریان ها (آترواسکلروز) است. این وضعیت ممکن است باعث کاهش جریان خون به قلب و مغز و همچنین پاها شود. در برخی مواقع فرد می تواند با ترک دخانیات، ورزش و خوردن یک رژیم غذایی سالم، بیماری شریان محیطی را با موفقیت درمان کند.
بیماری عروقی محیطی (PVD) به بیماری عروق خونی (عروق و رگ ها) که در خارج از قلب و مغز قرار دارند، اشاره دارد. در حالی که دلایل بسیاری از بیماری عروق محیطی وجود دارد، پزشکان معمولاً از اصطلاح بیماری عروق محیطی برای ارجاع به بیماری شریان محیطی PAD استفاده می کنند. بیماری شریانی محیطی نوعی اختلال است که در شریان های سیستم گردش خون اتفاق می افتد. شریان ها رگ های خونی هستند که اکسیژن و خون غنی از مواد مغذی را از قلب به کلیه نواحی بدن منتقل می کنند. PAD در شریان هایی که خون را به بازوها و پاها حمل می کنند رخ می دهد.
شیوع بیماری شریان محیطی
میزان پیشرفت PAD در هر فرد متفاوت است و به عوامل زیادی از جمله جایی که در بدن پلاک تشکیل شده است و سلامت کلی فرد بستگی دارد.
نام های دیگری که برای اشاره به بیماری عروق محیطی استفاده شده عبارتند از:
- گردش ضعیف
- بیماری عروقی
- بیماری شریان محیطی
- سخت شدن سرخرگ ها
- بیماری شریان محیطی آترواسکلروتیک
علت بیماری شریان محیطی
شریان های سالم دارای روکش صافی هستند که از لخته شدن خون جلوگیری می کند و جریان خون را ثابت می کند. در PAD، شریآن ها به تدریج تنگ یا مسدود می شوند که لخته ها به تدریج در داخل دیواره های شریان شکل می گیرند. لخته ها از چربی بیش از حد، کلسترول و سایر موادی که در جریان خون مانند سلول های التهابی، پروتئین ها و کلسیم شناور می شوند ساخته شده اند. اگر شریان ها تنگ یا مسدود شوند، خون نمی تواند اندام ها و سایر بافت ها را تغذیه کند و باعث آسیب به بافت ها و در نهایت مرگ بافت ها شود.
بیماری شریان محیطی اغلب در اثر آترواسکلروز ایجاد می شود. در آترواسکلروز، رسوبات چربی (پلاک) بر روی دیواره های شریان ایجاد می شود و جریان خون را کاهش می دهد. اگرچه بحث در مورد آترواسکلروز معمولاً روی قلب متمرکز است، اما این بیماری معمولاً ممکن است بر شریان های بدن تأثیر بگذارد و باعث بیماری شریان محیطی می شود. به طور معمول، علت بیماری شریان محیطی ممکن است التهاب رگ های خونی، آسیب دیدگی به اندام، آناتومی غیرمعمول رباط ها یا عضلات یا قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی باشد.
عوامل خطر بیماری شریان محیطی
عواملی که خطر ابتلا به بیماری شریان محیطی را افزایش می دهند، عبارتند از:
- دیابت
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- سیگار کشیدن
- چاقی (شاخص توده بدنی بیش از 30)
- افزایش سن بخصوص بعد از رسیدن به سن 50 سالگی
- سابقه خانوادگی بیماری شریان محیطی، بیماری قلبی یا سکته مغزی
- مقادیر بالای هموسیستئین، یک جزء پروتئین است که به ساخت و نگهداری بافت های بدن کمک می کند.
افرادی که سیگار می کشند یا به دیابت مبتلا هستند بیشترین خطر ابتلا به بیماری شریان محیطی به دلیل کاهش جریان خون را دارند.
- زن و مرد هر دو در معرض خطر ابتلا به PAD هستند.
- اگرچه PAD شرایط متفاوتی نسبت به بیماری عروق کرونر دارد، اما این دو با هم ارتباط دارند. انستیتوی ملی بهداشت تخمین می زند که یک فرد مبتلا به PAD شش تا هفت برابر بیشتر به بیماری کلیوی عروق کرونر، سکته قلبی، سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا مبتلا می شود.
- استعمال دخانیات مهمترین عامل خطر پذیر قابل تغییر برای PAD و عوارض آن است. سیگار کشیدن خطر ابتلا به PAD را 400 درصد افزایش داده و علائم PAD را تقریبا 10 سال زودتر به همراه می آورد. در مقایسه با افراد غیر سیگاری افراد سیگاری با PAD احتمالاً در اثر حمله قلبی یا سکته مغزی جان خود را از دست می دهند، نتایج ضعیف تری با عمل جراحی بای پس قلبی روی پاها دارند و دو برابر بیشتر در معرض قطع عضوقرار دارند.
علائم بیماری شریان محیطی
در حالی که بسیاری از مبتلایان به بیماری شریان محیطی علائم خفیف یا بدون علائمی دارند، برخی از افراد هنگام راه رفتن (احتقان) از درد پا رنج می برند. علائم Claudication شامل درد عضلانی یا گرفتگی در پاها یا بازوهای ست که در اثر فعالیت مانند راه رفتن ایجاد می شود، اما بعد از چند دقیقه استراحت از بین می رود. محل درد بستگی به محل شریان گرفتگی یا باریک دارد. درد کشکک شایع ترین محل است. شدت گرفتگی از ناراحتی خفیف گرفته تا درد شدید بسیار متفاوت است و درد شدید می تواند پیاده روی یا انجام سایر فعالیت های بدنی را برای افراد سخت کند.
علائم و نشانه های بیماری عروق محیطی شامل موارد زیر است:
- تغییر رنگ پاها
- نبض ضعیف در پاها
- احساس سرما در پا
- بی حسی یا ضعف پا
- پوست براق روی پاها
- اختلال نعوظ در مردان
- کندتر شدن رشد ناخن های پا
- ریزش مو یا کندشدن رشد مو روی پاها
- زخم بر روی انگشتان پا، دست یا پا که بهبود نمی یابد.
- گرفتگی دردناک در یک یا هر دو باسن، ران یا ماهیچه های کشکک پس از انجام فعالیت های خاص، مانند پیاده روی یا بالا رفتن از پله
اگر بیماری شریان محیطی پیشرفت کند، ممکن است درد هنگام استراحت یا خوابیدن و دراز کشیدن به اندازه ای شدید باشد که خواب را مختل کند. آویزان کردن پاها روی لبه تختخواب یا راه رفتن در اتاق می تواند درد را به طور موقت تسکین دهد.
علائم درد در پاها
- درد کشکک شایعترین محل برای گرفتگی پا است.
- اگر انسداد یا تشکیل پلاک از پا دورتر باشد، ممکن است درد ناشی از لخته شدن در ران احساس شود.
- درد و گرفتگی در پاها علائم اصلی گرفتگی است. درد می تواند تیز یا کسل کننده، درد یا لرز و یا سوزش باشد.
- شدت بیماری شریان محیطی، محل قرارگیری پلاک و فعالیت ماهیچه ها شدت علائم و محل درد را تعیین می کند.
- اگر انسداد در آئورت باشد (شریان اصلی از قلب تا پاها)، ممکن است علائم شامل درد در باسن یا کشاله ران یا اختلال نعوظ باشد.
بر همین اساس اگر درد پا، بی حسی یا علائم دیگری دارید، آن ها را به عنوان یک قسمت عادی از پیری تلقی نکنید و بهتر است به دنبال درمان باشید و به پزشک مراجعه کنید.
افراد با شرایط زیر بهتر است خودشان را برای بیماری شریان محیطی غربال گری کنند:
- بالای 65 سال
- بالای 50 سال و سابقه دیابت یا سیگار کشیدن
- سن زیر 50 سال، اما مبتلا به دیابت و سایر عوامل خطرزای بیماری عروق محیطی مانند چاقی یا فشار خون بالا
تشخیص بیماری شریان محیطی
برخی از آزمایشاتی که ممکن است پزشک برای تشخیص بیماری شریان محیطی به آن ها اعتماد کند عبارتند از:
معاینه بدنی. پزشک ممکن است در طول معاینه جسمی علائمی از PAD مانند نبض ضعیف یا غایب در زیر ناحیه شریان، صداهای اضافی قلب، شواهدی از ضعف بهبود زخم در بدن را بررسی و در نهایت تشخیص دهد.
شاخص مچ پا و براکیال (ABI). ABI یک آزمایش معمول برای تشخیص PAD است که فشار خون در مچ پا را با بازو مقایسه می کند.
سونوگرافی. تکنیک های ویژه تصویربرداری با سونوگرافی، مانند سونوگرافی داپلر، می تواند به پزشک کمک کند جریان خون را از طریق رگ های خونی ارزیابی و شریان های مسدود یا باریک را شناسایی کند.
آنژیوگرافی. این آزمایش به پزشک اجازه می دهد تا جریان خون را از طریق شریان ها مشاهده کند. آنژیوگرافی کاتتر یک روش تهاجمی تر است که شامل هدایت سوند از طریق شریان در کشاله ران به ناحیه آسیب دیده و تزریق رنگ به این روش است. اگرچه تهاجمی است، این نوع آنژیوگرافی امکان تشخیص و درمان همزمان را فراهم می آورد.
آزمایش خون. از خون بیمار برای اندازه گیری کلسترول و تری گلیسیرید و بررسی دیابت استفاده می شود.
عوارض بیماری شریان محیطی
در صورت عدم درمان، می توانند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کنند، از جمله:
- سکته مغزی، قطع جریان خون به مغز
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA) ، وقفه موقت در خون رسانی به مغز
- بیماری شریان کلیوی یا تنگی، تنگ یا انسداد شریان که خون را به کلیه تأمین می کند.
- حمله قلبی، آسیب دائمی در عضله قلب ناشی از عدم خونرسانی به قلب برای مدت طولانی
- قطع عضو، از بین بردن بخشی یا تمام پا یا پا (بندرت بازو) به ویژه در افرادی که دیابت نیز دارند.
- ایسکمی بحرانی اندام. این حالت به صورت زخم های باز شروع می شوند که بهبودی نمی یابد و در شرایطی رخ می دهد که چنین آسیب ها یا عفونت ها پیشرفت کند و باعث مرگ بافتی شود، که گاه نیاز به قطع عضو اندام آسیب دیده دارد.
درمان بیماری شریان محیطی
درمان بیماری شریان محیطی دو هدف اصلی دارد:
- علائم مانند درد پا مدیریت شود تا بیمار بتواند فعالیت های بدنی را از سر بگیرد.
- از پیشرفت آترواسکلروز در بدن جلوگیری شود تا خطر حمله قلبی و سکته مغزی در بیمار کاهش یابد.
بیمار می تواند با تغییر در شیوه زندگی، به ویژه در اوایل روند بیماری شریان محیطی به این اهداف برسد. ترک سیگار مهمترین اقدامی است که بیمار می تواند برای کاهش خطر عوارض خود انجام دهد. علاوه بر آن پزشک ممکن است برای جلوگیری از لخته شدن خون، کاهش فشار خون و کلسترول، و کنترل درد و سایر علائم، دارویی تجویز کند.
داروها
- داروهای کاهش دهنده کلسترول برای کاهش خطر حمله قلبی و سکته مغزی
- دارو برای کنترل قند خون، کنترل سطح قند خون (گلوکز) خون برای مبتلایان به دیابت مهم است.
- داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون، از آنجا که بیماری شریان محیطی به کاهش جریان خون به اندام مربوط می شود، بهبود این جریان مهم است. پزشک ممکن است آسپیرین درمانی یا داروی دیگری را تجویز کند.
- داروهای تسکین دهنده علائم، داروی خاصی برای رقیق نگه داشتن خون و باز نگه داشتن رگ های خونی، تجویز می شوند. این داروها برای تسکین علائم لنگش، مانند درد پا موثر هستند.
- داروهای فشار خون بالا فشار خون در مبتلایان به بیماری عروق کرونر، دیابت یا بیماری مزمن کلیه باید کمتر از 80/80 میلی متر جیوه باشد. دستیابی به فشار خون 130/80 میلی متر جیوه همچنین برای بزرگسالان سالم 65 سال در نظر گرفته می شود.
آنژیوپلاستی و جراحی
در بعضی موارد، آنژیوپلاستی یا جراحی ممکن است برای درمان بیماری شریان محیطی که باعث لنگش می شود انجام بگیرد.
- آنژیوپلاستی، در این روش، یک لوله توخالی کوچک (کاتتر) از طریق رگ خونی به شریان آسیب دیده وصل می شود. در آنجا، یک بادکنک کوچک روی نوک کاتتر برای بازگشایی شریان و صاف کردن انسداد در دیواره شریان متورم می شود، در حالی که در همان زمان با افزایش جریان خون، شریان باز می شود. این همان روشی است که پزشکان برای باز کردن شریان های قلب استفاده می کنند.
- جراحی بای پس، پزشک ممکن است با استفاده از رگ های قسمت دیگری از بدن یا رگ خونی ساخته شده از مواد مصنوعی (ساخته شده توسط انسان) جراحی بای پس پیوند را انجام دهند.
- درمان ترومبولیتیک، پزشک می تواند برای حذف لخته های خون یک داروی حل کننده لخته را در نقطه لخته به شریان تزریق کند تا لخته را از بین ببرد.
برنامه نظارت و ورزش
علاوه بر داروها یا جراحی، پزشک احتمالاً یک برنامه تمرینی با نظارت بر ورزش را برای مبتلایان تجویز می کند. ورزش منظم علائم PAD را از چند طریق بهبود می بخشد.
مراقبت دقیق از پا
علاوه بر پیشنهادات فوق، مواظب پاهای خود باشید. مبتلایان به بیماری شریان محیطی، به ویژه افرادی که دیابت دارند، در معرض خطر بهبودی زخمها و آسیب دیدگی در پاها قرار دارند.
گردش خون ضعیف می تواند از بهبودی مناسب جلوگیری کند و خطر عفونت را افزایش می دهد. برای مراقبت از پاهای خود این توصیه را دنبال کنید:
- هنگام بریدن ناخن های خود مراقب باشید.
- پا را روزانه ازلحاظ صدمات احتمالی بررسی کنید.
- کفش مناسب و جوراب های ضخیم و خشک بپوشید.
- حد ممکن از سرما خودداری کنید و لباس های گرم لباس بپوشید.
- بی درنگ هرگونه عفونت قارچی پا، مانند پای ورزشکار را درمان کنید.
- در اولین علامت زخم یا آسیب دیدگی به پوست خود، به پزشک مراجعه کنید.
- روزانه پاها را بشویید، آن ها را کاملاً خشک کنید و مرطوب کنید. با این حال سعی کنید بین انگشتان پا مرطوب نشود، زیرا ممکن است منجر به رشد قارچ شود.
- ممکن است بالا بردن سر تخت خود به اندازه 10تا 15 سانتی متر برای شما مفید باشد، زیرا نگه داشتن پاهای در زیر سطح قلب معمولاً درد را کاهش می دهد.
پیشگیری بیماری شریان محیطی
بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، حفظ سبک زندگی سالم است. یعنی:
- وزن سالم خود را حفظ کنید.
- اگر سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید.
- غذاهایی بخورید که چربی اشباع کمتری دارند.
- میزان کلسترول و فشار خون خود را کاهش دهید.
- به طور منظم و هفته ای 30 تا 45 دقیقه ورزش کنید.
- اگر مبتلا به دیابت هستید، قند خون خود را کنترل کنید.
متخصصین درمان کننده بیماری شریان محیطی (PVD)
تعدادی از متخصصان مختلف ممکن است افراد مبتلا به بیماری شریان محیطی را درمان کنند، به عنوان مثال، متخصصان داخلی، پزشکان خانواده یا متخصص قلب ممکن است درمان دارویی را مدیریت کنند. متخصص قلب و عروق یا رادیولوژیست ها می توانند آنژیوپلاستی را انجام دهند. جراحان عروقی ممکن است برخی از روش های جراحی را برای درمان بیماری شریان محیطی انجام دهند.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
برای آمادگی بهتر هنگام مراجعه به پزشک بهتر است علادمی را که تجربه می کنید را بنویسید و لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید تهیه و همراه خود داشته باشید.
در مورد بیماری شریان محیطی، برخی از سؤالات مهمی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- چه درمانی وجود دارد، و کدام یک را توصیه می کنید؟
- آیا بیماری شریان محیطی موقتی است یا در طولانی مدت ادامه دارد؟
- آیا گزینه دیگری برای رویکرد اولیه که پیشنهاد می کنید وجود دارد؟
- آیا دارویی جایگزین عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- به چه نوع تست هایی نیاز دارم؟ آیا این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی و یا سایتی وجود دارد که بتوانم با از آن ها استفاده کنم؟
- بیماری دیگری دارم. چگونه می توانم به بهترین نحو این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
پزشک ممکن است سوالات زیادی را از شما بپرسد از جمله:
- علائم شما چقدر شدید است؟
- آیا از دخانیات استفاده می کنید؟
- از چه زمانی شروع به تجربه علائم کردید؟
- آیا هنگام استراحت علائم شما بهتر و یا بدتر می شوند؟
- علائم شما مداوم هستند و یا به صورت گاه به گاه بروزمی کنند؟
آخرین دیدگاه‌ها