گلیوما (Glioma) نوعی تومور است که در مغز و نخاع فرد مبتلا به وجود می آید. گلیوما معمولاً از سلول های پشتیبان گلویی (سلولهای گلیال) که سلولهای عصبی را احاطه کرده و به عملکرد آنها کمک می کند، شروع می شود. سه نوع از سلول های گلیال می توانند باعث به وجود آمدن تومور شوند. بیماری گلیوما با توجه به سلول گلیال درگیر شده و ویژگی های ژنتیکی تومور دسته بندی شده و با توجه به این موارد می تواند وضعیت این تومور را در آینده پیش بینی نمود. علاوه بر این شناسایی این موارد می تواند تا حد زیادی به درمان عارضه گلیوما کمک کند.
گلیوما با توجه به نوع، به محل بروز و میزان رشد می تواند بر عملکرد مغز تأثیر گذاشته و حتی زندگی فرد را به خطر بیاندازد. گلیوما یکی از شایع ترین نوع از تومورهای مغزی است. تشخیص نوع گلیوما از جمله موارد بسیار مهمی است که می تواند به تشخیص و درمان صحیح این تومور کمک کند. البته به طور کلی، گزینه های درمانی گلیوما شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی درمانی و درمان هدفمند می شود.
علت گلیوما
همانند دیگر تومورهای اولیه مغز، علت اصلی بروز تومور گلیوما نیز مشخص نیست. اما عواملی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به این تومور مغزی را افزایش دهد.
عوامل خطر گلیوما
با وجود مشخص نبودن علت اصلی بروز این تومور، موارد زیر می تواند احتمال بروز تومور مغزی را افزایش دهد:
سن
خطر ابتلا به تومور مغزی با افزایش سن افزایش می یابد. بروز تومور گلیوما بیشتر در بزرگسالان بین 45 تا 65 سال شایع است. با این حال، این تومور مغزی ممکن است در هر سنی بروز پیدا کرده و افراد را درگیر کند. البته بروز انواع خاصی از گلیوما، مانند اپندیموما و آستروسیتومهای پیلوسیتیک در کودکان و نوجوانان شایع تر است.
قرار گرفتن در معرض تابش
افرادی که در معرض تابش نوعی تشعشع به نام تابش یونیزان قرار بگیرند، احتمال بروز این تومور در آن ها افزایش خواهد یافت. تابش یونیزان معمولاً برای درمان سرطان مورد استفاده قرار گرفته و در نتیجه بمب های اتمی افراد ممکن است در معرض این تابش ها قرار بگیرند. به نظر نمی رسد که اشکال متداول پرتو مانند میدان های الکترومغناطیسی ناشی از خطوط برق و تابش اجاق های مایکروویو بتواند زمینه ساز بروز تومور گلیوما باشد.
همچنین اینکه آیا استفاده از تلفن های همراه خطر ابتلا به سرطان مغزی را افزایش می دهد هنوز مشخص نشده است. در برخی مطالعات ارتباط احتمالی بین استفاده از تلفن همراه و نوعی از سرطان مغز به نام نوروم آکوستیک مشاهده است اما مطالعات دیگر هیچ ارتباطی بین این دو موضوع پیدا نکرده اند. از آن جا که دستگاه های تلفن همراه یک راه ارتباطی جدید است به همین خاطر درک تأثیر احتمالی استفاده از موبایل بر روی انواع سرطان و تومور نیاز به تحقیقات طولانی مدت خواهد داشت. اگر نگران ارتباط احتمالی تلفن همراه با بروز انواع سرطان هستید، متخصصان توصیه می کنند تا با استفاده از بلندگو یا هندزفری تلفن همراه را از سر خود در کرده و قرار گرفتن در معرض امواج را به حداقل برسانید.
سابقه خانوادگی ابتلا به گلیوما
احتمال شیوع بیماری گلیوما در خانواده ها بسیار کم است. اما در صورتی که یکی از اعضای خانواده دچار گلیوما شده باشد، احتمال بروز گلیوما در دیگر اعضای خانواده تا حد بسیار زیادی افزایش خواهد یافت. همچنین بعضی از ژن ها ممکن است با بروز گلیوما در فرد ارتباط ضعیفی داشته باشد، اما تأیید این ارتباط نیاز به تحقیق و مطالعه بیشتر و دقیق تری خواهد داشت.
علائم گلیوما
با توجه به نوع تومور، اندازه، محل بروز و میزان رشد علائم گلیوما ممکن است متفاوت باشد.
علائم و نشانه های شایع بروز گلیوما شامل موارد زیر می شود:
- سردرد
- بی اختیاری ادرار
- از دست دادن حافظه
- مشکل در حفظ تعادل
- بروز مشکلات گفتاری
- حالت تهوع یا استفراغ
- سردرگمی یا کاهش عملکرد مغز
- تغییر در خلق و خو و حساسیت بیشتر
- تشنج به ویژه در اشخاصی که سابقه تشنج نداشته باشند.
- مشکلات بینایی مثل تاری دید، دو بینی یا از بین رفتن دید محیطی
انواع گلیوما
سه نوع گلیوما وجود دارد که شامل موارد زیر می شود:
- آستروسیتومها، از جمله آستروسیتوم، آستروسیتومای آناپلاستیک و گلیوبلاستوما
- اپاندیموما، از جمله اپیدیموما آناپلاستیک، اپیدیموما میکسوپاپیلاری و سابپاندیموما
- الیگودندروگلیوما، از جمله الیگودندروگلیوما، الیگودندروگلیوما آناپلاستیک و الیگواستروسیتوم آناپلاستیک
تشخیص گلیوما
اگر پزشک عمومی مشکوک به ابتلای شما به تومور مغزی باشد، ممکن است شما را به یک متخصص در معالجه اختلالات مغزی و سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) آموزش دیده ارجاع دهد.
پزشک نیز ممکن است از آزمایشات و شیوه های زیر برای تشخیص گلیوما استفاده کند:
- یک معاینه عصبی. در طی معاینه عصبی، پزشک ممکن است بینایی، شنوایی، تعادل ، هماهنگی، قدرت و وضعیت رفلکس بدنی شما را بررسی کند. مشکل در یک یا چند ناحیه از بدن می تواند سرنخ هایی در مورد احتمال ابتلای فرد به تومور مغزی به همراه داشته باشد.
- آزمایش های تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI). اغلب برای کمک به تشخیص تومورهای مغزی از شیوه تصویر برداری ام آر آی استفاده می شود. در بعضی موارد ممکن است در طول مطالعه ام آر آی، رنگ از طریق رگ در بازوی فرد تزریق شود تا تفاوت در بافت های مغزی آسیب دیده را با وضوح بیشتری نشان دهد. تعدادی از اجزای تخصصی اسکن ام آر آی- از جمله ام آر آی عملکردی، ام آر آی پرفیوژن و طیف سنجی ام آر آی می تواند به ارزیابی تومور و برنامه ریزی درمانی کمک کند.
آزمایشات تصویربرداری
سایر آزمایش های تصویر برداری ممکن است شامل سی تی اسکن و برش نگاری با گسیل پوزیترون باشد.
آزمایش برای یافتن سرطان در سایر قسمت های بدن
برای رد سایر انواع تومورهای مغزی که ممکن است قسمت های دیگر بدن را درگیر کرده باشد، پزشک ممکن است آزمایشات و روش های دیگری را برای تعیین قسمت درگیر شده به سرطان توصیه کند. گلیوما از مغز سرچشمه گرفته و نمی تواند از قسمت های دیگر (متاستاز) بدن به مغز گسترش یابد. زیرا در این صورت نوع سرطان متفاوت خواهد بود.
بیوپسی
باتوجه به محل بروز گلیوما، نمونه برداری ممکن است قبل از درمان با استفاده یک سوزن یا به عنوان بخشی از عمل جراحی برای برداشتن تومور صورت بگیرد. در نواحی به خصوصی از مغز که دسترسی به آن ها دشوار یا خطرناک است، شیوه نمونه برداری سوزنی استریوتاکتیک (stereotactice needle biopasy) ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد.
برای انجام این شیوه نمونه برداری، جراح مغز و اعصاب سوراخ کوچکی را در داخل جمجمه ایجاد کرده و سپس یک سوزن نازک را از طریق سوراخ وارد جمجمه خواهند کرد. در مرحله بعدی با راهنمایی تصاویر گرفته تصویر سی تی اسکن و ام آر آی، بافت مورد نظر با استفاده از سوزن از داخل مغز خارج خواهد شد. سپس نمونه برداشته شده از بافت مشکوک در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد تا مشخص شود که آیا سرطان خوش خیم یا خطرناک است.نمونه برداری مغزی یکی از قطعی ترین شیوه ها برای تشخیص تومور مغزی و درمان این عارضه است. بر اساس این اطلاعات، پزشک متخصص می تواند به تشخیص سرطان و دیگر بافت های غیر طبیعی مغز پرداخته و مرحله و میزان پیشرفت تومور را مشخص کند.
همچنین پاتولوژیست ظاهر و میزان رشد نمونه برداشته شده را برای تشخیص مولکولی مورد بررسی قرار خواهد داد. پزشک یافته های به دست آمده از پاتولوژی را برای فرد توضیح داده و در مورد برنامه درمانی با مشورت شما تصمیم گیری خواهد نمود.
زمان ضرورت مراجعه به پزشک در گلیوما
در صورتی که شاهد بروز علائم گفته شده این بیماری بودید، بهتر است برای تشخیص گلیوما به پزشک مراجعه کنید.
درمان گلیوما
انتخاب شیوه درمانی گلیوما به نوع، اندازه، میزان پیشرفت و محل بروز تومور، سن، سلامتی و حتی ترجیحات شخصی فرد مبتلا بستگی خواهد داشت. علاوه بر اقدامات صورت گرفته برای برداشتن تومور به وجود آمده، در درمان گلیوما فرد ممکن است نیاز به استفاده از داروها برای کاهش علائم و نشانه های ناشی از تومور نیز داشته باشد. پزشک ممکن است برای کاهش التهابات و فشار در ناحیه تحت تأثیر قرار گرفته در مغز، مصرف استروئید را تجویز کند. برای کنترل تشنج نیز ممکن است از داروهای ضد صرع استفاده شود.
عمل جراحی برای درمان گلیوما
معمولاً اولین قدم برای درمان انواع گلیوما، انجام عمل جراحی برای برداشتن تومور تا حد امکان است. در بعضی موارد، تومور گلیوما کوچک بوده و جداسازی آن از اطراف بافت مغزی سالم آسان خواهد بود. در بعضی از موارد که تومور را نمی توان با عمل جراحی از بافت سالم اطراف آن جدا کرد یا تومور در ناحیه حساسی از مغز قرار گرفته یا عمل جراحی خطر آفرین خواهد بود. پزشک تا حد امکان اقدام به برداشتن تومور خواهد نمود. حتی برداشتن قسمتی از تومور می تواند به کاهش علائم و نشانه های گلیوما کمک کند.
در برخی موارد، متخصصان مغز و اعصاب ممکن است نمونه های بافتی را که توسط جراح برداشته شده تجزیه و تحلیل کرده و در حین جراحی، نتایج را به شخص جراح گزارش دهد. این اطلاعات به جراح کمک می کند تا بداند که چه میزان از بافت را حذف کند.
تکنولوژی و تکنیک های متنوع جراحی ممکن است برای انجام این عمل جراحی و محافظت بیشتر از بافت سالم مغزی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال ممکن است شخص را بدون بیهوشی کامل جراحی کنند تا در حین برداشتن تومور از آسیب نرسیدن به قسمت های عملکردی مغز اطمینان حاصل کرده و با دادن دستوراتی به فرد از سالم بودن قسمت های مختلف مغز او اطمینان حاصل کنند.
به طور کلی عمل جراحی برای برداشتن تومور گلیوما می تواند با خطراتی مثل بروز عفونت و خونریزی همراه باشد. سایر خطرات ممکن است به نوع تومور و بخشی از مغز که درگیر شده مرتبط باشد. به عنوان مثال جراحی بر روی تومور گلیوما به وجود آمده در نزدیکی اعصاب چشم ممکن است خطر از دست دادن کامل بینایی را برای فرد مبتلا به همراه داشته باشد.
پرتو درمانی
شیوه پرتو درمانی یکی از روش های درمانی است که معمولاً بعد از عمل جراحی برای موارد شدید گلیوما مورد استفاده قرار می گیرد. در پرتو درمانی از پرتوهای پر انرژی مثل اشعه ایکس یا پروتون برای از بین بردن سلول های تومور استفاده می شود. دقت داشته باشید که پرتو درمانی با استفاده از دستگاهی در بیرون بدن صورت می پذیرد. در حال حاضر از انواع مختلفی از پرتوها خارجی برای درمان گلیوما استفاده می شود. انتخاب پرتو بستگی به نوع گلیوما و میزان پیشرفت آن بستگی خواهد داشت. پزشک متخصص پرتودرمانی سرطان (انکولوژیست پرتونگاری) با پزشکان دیگر همکاری کرده تا بتواند مناسب ترین روش پرتودرمانی را برای درمان شما برنامه ریزی کند.
گزینه های موجود برای پرتو درمانی، عبارتند از:
- استفاده از کامپیوترها برای هدف گذاری درمان پرتودرمانی با توجه به محلی که دچار تومور مغزی شده است. شیوه ها شامل پرتو درمانی intensity-modulatedو پرتو درمانی کنفورماسی سه بعدی می شود.
- استفاده از پروتون ها – بخش مثبت اتم ها – به جای اشعه X به عنوان منبع تابش. این تکنیک که به آن conforml proton beam therapy نیز گفته می شود. مستقیماً اشعه های پروتون به سمت تومور هدایت می شود تا احتمال آسیب دیدگی در بافت های اطراف تومور و بافت های سالم به حداقل ممکن برسد.
- استفاده از پرتوها متعدد برای درمان با تمرکز بالا. در حالی که این تکنیک را به عنوان stereotactic radiation therapy می شناسند، این شیوه نیازی به عمل جراحی نخواهد داشت. در این شیوه درمانی هر کدام از پرتوها قدرتمند نبوده اما ترکیب همه این پرتوها در نقطه ای از تومور مغزی بسیار قدرتمند بوده و به از بین بردن سلول های تومور کمک خواهد کرد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروهایی است که برای کشتن سلول های تومور مورد استفاده قرار می گیرد. قرص های شیمی درمانی ممکن است به دو صورت خوراکی (قرص) یا تزریقی (وریدی) مورد استفاده قرار بگیرد. درمان شیمی درمانی معمولاً به صورت ترکیبی همراه با پرتو درمانی برای از بین بردن سلول های تومور مورد استفاده قرار می گیرد. عوارض جانبی شیمی درمانی به نوع و میزان مصرف داروهای دریافتی فرد بستگی خواهد داشت. عوارض جانبی شایع داروهای شیمی درمانی معمولاً شامل تهوع، استفراغ، سردرد، ریزش مو، تب و ضعف می شود. برخی از این عوارض جانبی با داروهای دیگر قابل درمان و بهبود خواهد بود.
دارو درمانی هدفمند
درمان های دارویی هدفمند با هدف از بین بردن ناهنجاری های موجود در سلول های سرطانی مورد استفاده قرار می گیرد. به وسیله مسدود کردن این ناهنجاری می توان باعث مرگ سلول های سرطانی شود. یکی از داروهای هدفمندی که برای درمان نوعی از سرطان مغزی به نام گلیوبلاستوما استفاده می شود، بواسیزوماب (آواستین) است. این دارو که از طریق ورید (به صورت تزریقی) تجویز شده و تشکیل عروق خونی جدید و خون رسانی به تومور را قطع کرده و نهایتاً سلول های تومور سرطانی را نابود خواهد کرد.
توانبخشی بعد از درمان گلیوما
تومورهای مغزی می توانند بخش هایی از مغز را درگیر کنند که مهارت های حرکتی، گفتار، بینایی و تفکر فرد را تحت کنترل دارد. به همین خاطر بعد از درمان و بهبودی گلیوما، توان بخشی یکی از مراحل درمانی محسوب می شود.
پزشک میتواند شما را به یکی از مراکز زیر ارجاع دهد:
- فیزیوتراپی. فیزیوتراپی می تواند به شما در بازیابی مهارت های حرکتی از دست رفته یا قدرت عضلات کمک کند.
- کاردرمانی. کاردرمانی به شما کمک می کند تا بعد از تومور مغزی یا بیماری های دیگر، به فعالیت های روزمره خود از جمله کار بازگردید.
- گفتاردرمانی. گفتاردرمانی متخصصان در مشکلات گفتاری (آسیب شناسان گفتار) در صورت بروز مشکلات تکلم به شما کمک خواهد کرد.
- معلم خصوصی برای کودکان در سنین مدرسه. معلمین خصوصی می تواند به کودکانی که بعد از جراحی تومور مغزی دچار مشکلات حافظه و تفکر شده اند، کمک زیادی کند.
درمان های جایگزین
تحقیقات کمی در مورد درمان های مکمل و جایگزین تومور مغز انجام شده است. مؤثر بودن هیچ درمانی جایگزین برای درمان گلیوما ثابت نشده است. با این حال، درمان های تکمیلی ممکن است به شما در مقابله با تومور مغزی و درمان آن کمک کند. در مورد گزینه های خود با پزشک خود صحبت کنید.
بعضی از درمان های تکمیلی که ممکن است به شما پس از تشخیص گلیوما کمک کند شامل موارد زیر می شود:
- مراقبه
- هیپنوتیزم
- طب سوزنی
- موزیک درمانی
- تمرینات آرامش
توصیه های برای بیمار مبتلا به گلیوما
تشخیص تومور مغزی و گفتن آن به بیمار می تواند تا حد زیادی ترسناک و آزار دهنده باشد. این باعث می شود که احساس کنید تا حد زیادی سلامتی شما به خطر افتاده و دیگر هیچ کنترلی روی این موضوع نخواهید داشت.
می توانید برای مقابله با ناراحتی و شوک ناشی از این عارضه، اقدامات زیر را انجام دهید:
- در مورد گلیوما اطلاعات کافی داشته باشید تا بتوانید برای مراقبت از خود تصمیم بگیرید. از پزشک خود در مورد نوع خاص تومور مغزی خود، گزینه های درمانی سؤال کنید. با کسب اطلاعات بیشتر در مورد تومورهای مغزی، ممکن است بتوانید در تصمیم گیری های درمانی با اعتماد به نفس بیشتری تصمیم گیری کنید.
- رابطه نزدیک با دوستان و اعضای خانواده. قوی نگه داشتن رابطه شما با اعضای خانواده و دوستان می تواند تا حد زیادی به مقابله با تومور مغزی کمک کند. دوستان و خانواده می توانند به شما در روند درمانی و زمان حضور در بیمارستان کمک کنند تا احساس تنهایی و خستگی نکرده و با انرژی بیشتری روند درمانی خود را دنبال کنید.
- کسی را پیدا کنید تا با او صحبت کند. شنونده خوبی پیدا کنید که مایل به گوش دادن به حرف های شما بوده و در مورد امیدها و ترس های خود با او صحبت کند. این فرد شنونده ممکن است یک دوست یا یکی از اعضای خانواده باشد. همچنین صحبت با روان درمان، مشاور یا روحانی می تواند تا حد زیادی نگرانی های شما را کمتر کند. از پزشک خود در مورد گروه های حمایتی برای افراد مبتلا به سرطان یا گلیوما سؤال کرده و سعی کنید در یکی از این گروه ها عضو باشید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.
بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:
- لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
- اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
- لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
- دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقاتت به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.
- سؤالات خود را یادداشت کنید. تمامی سؤالات مربوط و غیر مربوطی که به ذهنتان رسیده و قصد پرسیدن آن ها از پزشک را دارید را یادداشت کرده و همراه خود به مطب ببرید.
سوالات بیمار از پزشک
سؤالاتی که بهتر است در مورد گلیوما مطرح کنید شامل موارد زیر می شود:
- یا گلیوما سرطانی است؟
- گیلوم تا چه حد شدید است؟
- دچار چه نوع تومور مغزی شده ام؟
- آیا نیاز به انجام آزمایشات بیشتری دارم؟
- تومور در کدام قسمت مغز قرار گرفته است؟
- تومور مغزی به وجود آمده خوش خیم است یا بدخیم؟
- چه گزینه های درمانی برای این نوع از گلیوما وجود دارد؟
- آیا بروشور یا برگه پرینت شده در مورد بیماری گلیوما دارید؟
- چه وب سایت هایی را برای مطالعه در مورد این بیماری توصیه می کنید؟
- آیا این بیماری بر روی فعالیت های روزمره مثل راه رفتن، صحبت کردن یا دیگر موارد تأثیر گذار خواهد بود؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ این کار چه میزان هزینه به همراه خواهد داشت؟ آیا بیمه هزینه درمانی را تقبل خواهد کرد؟
سوالات پزشک از بیمار
پزشک احتمالاً در حین معاینه سؤالاتی را برای تشخیص دقیق تر عارضه مطرح خواهد کرد.
بهتر است برای پاسخ دهی به این سؤالات آماده باشید:
- علائم از چه زمانی شروع شد؟
- تا چه میزان علائم به وجود آمده شدید است؟
- آیا عاملی باعث بهبود علائم شما شده است؟
- آیا عاملی باعث شدت گرفتن علائم شما شده است؟
- آیا علائم شما دائمی بوده یا به صورت موقت بروز پیدا می کند؟
خلاصه
گلیوما نوعی تومور است که در مغز و نخاع فرد مبتلا به وجود می آید. گلیوما معمولاً ابتدا سلول های پشتیبان گلویی (سلولهای گلیال) که سلولهای عصبی را احاطه کرده و به عملکرد آنها کمک می کند، را درگیر خواهد کرد. سه نوع از سلول های گلیال می توانند باعث به وجود آمدن تومور شوند. انتخاب شیوه درمانی گلیوما به نوع، اندازه، میزان پیشرفت و محل بروز تومور، سن، سلامتی و حتی ترجیحات شخصی فرد مبتلا بستگی خواهد داشت.
آخرین دیدگاه‌ها