با افزایش سن، طیف وسیعی از تغییرات با درجات مختلفی در بدن اتفاق میفتند. این تغییرات لزوماً نشانگر بیماری زمینه ای نیستند ولی می توانند باعث ناراحتی و نگرانی افراد شوند. اگرچه روند پیری متوقف نمی شود اما با آگاهی از تغییرات دوران سالمندی و رعایت یک سبک زندگی مناسب می توان تا حدود زیادی تاثیر این تغییرات را بر روی سلامتی افراد کاهش داد.
تغییرات بدنی در دوران سالمندی
دوران سالمندی باعث برخی تغییرات در قسمت های مختلف بدن می شوند که برخی از این تغییرات عبارتند از:
پوست
با افزایش سن پوست انعطاف پذیر، نازک تر و شکننده تر می شود و به راحتی بر اثر ضربات کبود می شود و چین و چروک، لکه های سنی و ضایعات پوستی آشکارتر شوند. حتی در اثر اثر کاهش ترشح چربی های طبیعی پوستی، پوست ممکن است خشک شده و خارش پیدا کند.
استخوان ها، مفاصل و ماهیچه ها
با افزایش سن استخوان ها به طور معمول چگالی و وزن خود را از دست می دهند و اندازه آن ها کوچک تر شده و مستعد شکستگی می شوند. علاوه بر آن عضلات جمع و ضعیف تر می شوند. مفاصل ممکن است ملتهب، دردناک و انعطاف پذیرتر شوند.
تحرک و تعادل
تحرک و تعادل فرد می تواند تحت تأثیر تغییرات مختلف سن افراد قرار گیرد. مشکلات استخوانی، مفصلی و عضلانی، مهمترین عامل ایجاد تعادل در مشکلات هستند.
شکل بدن
در اثر تغییرات استخوانی ناشی از پیری، قد بدن می تواند کوتاه تر شود و انحنای مهره های پشتی تغییر می کند
تغییر در وزن
با افزایش سن افراد ضعف عضلات و کاهش متابولیسم چربی نیز می تواند رخ دهد. چربی می تواند در ناحیه شکم و مناطق باسن توزیع مجدد شود، برای همین حفظ وزن سالم در دوران سالمندی تا حدودی دشوار است و باعث چاقی افراد می شود.
صورت
تغییرات سالمندی همچنین در چهره نیز افراد سالمند دیده می شود. به غیر از چروک و لکه های سنی، شکل ظاهری صورت هم ممکن است تغییر کند. از بین رفتن کلی حجم استخوان و چربی صورت می تواند باعث شل شدن پوست صورت و افتادگی شود. صورت فرو رفته و سنگین می شود.
دندان ها و لثه
دندان ها می توانند ضعیف تر، شکننده تر و خشک شوند. غدد بزاقی ،بزاق کمتری تولید می کنند. لثه ها همچنین می توانند تحلیل رفته و این تغییرات ممکن است منجر به خشکی دهان، پوسیدگی دندان، عفونت، بوی بد دهان، ریزش دندان و بیماری لثه شود.
مو و ناخن
با افزایش سن، موها می توانند نازک تر و ضعیف تر شوند. موهای خشک ممکن است منجر به خارش و ناراحتی شود. ناخن ها ممکن است شکننده، ضعیف و خشک شوند و پشته های عمودی را تشکیل دهند. ضخیم شدن ناخن انگشتان پا (شکل شاخ قوچ) در دوران سالمندی شایع است و سالمندان ممکن است به طور مکرر به عفونت های قارچی مبتلا شوند.
هورمون ها و غدد درون ریز
تغییرات هورمونی معمولاً در افراد مسن دیده می شود. متداول ترین این تغییرات کنترل هورمونی قند خون و متابولیسم کربوهیدرات است که می تواند منجر به دیابت شود. اختلال عملکرد تیروئید و مشکلات مربوط به چربی و متابولیسم کلسترول نیز به طور معمول در دوران سالمندی افراد دیده می شود. متابولیسم کلسیم و ویتامین D ممکن است تغییر کند. هورمون های جنسی به سطح پایینی می رسند و می توانند منجر به اختلال در نعوظ و خشکی واژن شوند.
حافظه
مشکلات حافظه در سالمندان شایع است اما مشکلات حافظه جزئی باعث بیماری آلزایمر نمی شود. اما مشکلات حافظه ای جزئی مانند به خاطر سپردن جای وسایل یک بخش عادی از پیری محسوب می شود.
سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی بدن با افزایش سن می تواند ضعیف تر شود. سلول های خونی که با عفونت ها مبارزه می کنند (گلبول های سفید) ضعیف تر شده و افراد سالمند را در معرض ابتلا به انواع عفونت قرار می دهد.
شنوایی
در دوران سالمندی تغییر در اعصاب ساختارهای شنوایی و گوش می تواند منجر به کم شنوایی و کاهش شنوایی مرتبط با سن شود.
بینایی
چشم ها در دوران سالمندی می توانند خشک تر و بینایی افراد کمتر شود. استفاده از عینک یا لنزهای تماسی می توانند این مشکلات را برطرف کنند.
طعم و بو
حس بویایی و معمولاً حس چشایی ممکن است در این دوران از بین برود و منجر به بی اشتهایی و کاهش وزن شوند.
کنترل مدفوع و ادرار
اختلال در کنترل روده و مثانه می تواند باعث بروز بی اختیاری ادرار و مدفوع، یبوست، تکرر ادرار و مشکل در شروع ادرار شود.
خواب
الگوهای خواب با افزایش سن می تواند به طور قابل توجهی تغییر کنند. مدت زمان خواب، کیفیت خواب و بیدار شدن از خواب مکرر در شب، در سالمندان زیاد دیده می شود.
این تغییرات در افراد مختلف، متفاوت است و برخی افراد ممکن است تغییرات بیشتری را تجربه کنند.
دوران سالمندی موفقیت آمیز
با وجود تمام تغییرات مربوط به دوران سالمندی، برخی راهکارهای مهمی وجود دارند که با رعایت آن ها می توانید یک دوران سالمندی موفقیت آمیزی داشته باشد. هرچه شما در سنین میان سالی خود فعال تر، سالم تر و قوی تر باشید، می توانید دوران سالمندی موفقیت آمیزتر و احساس بهتری نسبت به روند کهولت سن خود داشته باشید.
ورزش به عنوان یکی از راهکار های دوران سالمندی موفقیت آمیز به شما کمک می کند تا بتوانید بهتر فکر کنید و روحیه خود را بهبود ببخشید.
برخی از تمرینات متناسب با دوران سالمندی، عبارتند از:
- پیاده روی
- شنا کردن
- آموزش قدرت
- دوچرخه سواري
- آموزش مقاومت
- تمرینات انعطاف پذیری و تعادل
شایع ترین بیماری و مشکلات دوران سالمندی
مشکلات پزشکی در افراد سالمند می تواند همه سیستم اندام های بدن را درگیر کنند. این مشکلات بیشتر ناشی از کاهش عملکرد و یا تخریب اندام های بدن است.
| شایع ترین شرایط پزشکی در سالمندان مبتنی بر سیستم های مختلف بدن | |
| خستگی، ضعف عمومی، فراموشی، عوارض جانبی دارو، کاهش اشتها، کاهش وزن، افتادن | مشکلات عمومی |
| ریزش مو، خشکی پوست، خارش، عفونت | تغییرات پوستی |
| افسردگی، اضطراب، اختلال در خواب، بی خوابی | اختلالات روانی |
| عملکرد ضعیف کلیه (بیماری کلیوی ناشی از دیابت طولانی مدت و فشار خون بالا) | اختلالات کلیوی |
| عفونت دستگاه ادراری، ذات الریه، عفونت پوستی، زونا، عفونت روده بزرگ (دیورتیکولیت، کولیت) | عفونت ها |
| بیماری لثه، خشکی دهان، از دست دادن دندانها، پروتزهای متناسب | بیماری های دهان و دندان |
| زخم معده، دیورتیکولوز، ارکولیت التهاب روده بزرگ از عفونت یا ایسکمیک (کم خونی)، مشکل در بلع (دیسفاژی)، یبوست، بی اختیاری روده، بواسیر | دستگاه گوارش
|
| بی اختیاری ادرار، احساس شدید ادرار، مشکل در ادرار کردن | مشکل در ادرار کردن |
| عدم توانایی در تولید سلول های خونی کافی (کم خونی، میلودیسپلازی) | اختلالات مغز استخوان و سیستم ایمنی بدن |
| سرطان های پروستات، روده بزرگ، ریه، پستان، پوست، مثانه، تخمدان، مغز و لوزالمعده | سرطان ها
|
| حملات قلبی، نارسایی احتقانی قلب، ضربان قلب نامنظم، فیبریلاسیون دهلیزی، فشار خون بالا، آترواسکلروز (سخت شدن و تنگ شدن رگ های خونی)، بیماری عروق محیطی، بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD)، از دست دادن حجم ریه ها | بیماری قلبی عروقی
|
| دژنراسیون ماکولا، گلوکوم، آب مروارید، دیابت و بیماری های چشمی مرتبط با فشار خون | اختلالات بینایی
|
| استئوآرتریت، التهاب مفاصل در اثر سایش و پارگی، پوکی استخوان، نقرس، از بین رفتن توده عضلانی، شکستگی استخوان | دستگاه اسکلتی عضلانی
|
| دیابت و یا اختلال در کنترل قند خون، یائسگی، اختلال عملکرد تیروئید، کلسترول خون بالا، کاهش متابولیسم بدن | تغییرات هورمونی
|
| زوال عقل مانند آلزایمر یا انواع دیگر، بیماری پارکینسون، سکته های مغزی، ضعف بینایی، اختلال شنوایی، مشکل تعادل | تغییرات نورولوژیک
|
مشکلات اجتماعی در دوران سالمندی
مسائل و مشکلات اجتماعی می تواند تأثیر بسزایی در زندگی و سلامت جسمی و روانی سالمندان داشته باشد.
برخی از این مشکلات اجتماعی و روانی سالمندان عبارتند از:
- انزوای اجتماعی
- استرس های مالی
- ناتوانی در مدیریت فعالیت های منظم زندگی
- تنهایی ناشی از دست دادن همسر و دوستان
- احساس ناتوانی ناشی از عدم توانایی ادامه کار
- مشکل در کنار آمدن و پذیرش تغییرات جسمی پیری
- بی حوصلگی ناشی از بازنشستگی و عدم فعالیت روزمره
- سرخوردگی از مشکلات مداوم پزشکی و افزایش میزان مصرف داروها
این عوامل می توانند تأثیر منفی بر سلامت کلی سالمندان داشته باشند و پرداختن به این مشکلات روانی- اجتماعی یک جزء مهم مراقبت های پزشکی پیچیده سالمندان است.
تغییرات سبک زندگی برای سالمندی موفقیت آمیز
یک رژیم متعادل و مشارکت در ورزش منظم در حفظ زندگی سالم برای افراد در هر سنی مهم است اما این تغییرات در افراد سالخورده می تواند تأثیر چشمگیرتری داشته باشد. بسیاری از بیماری ها ممکن است در دوران سالمندی در نتیجه شیوه زندگی سالم قابل پیشگیری باشند و یا حداقل بتوان میزان عوارض آن ها را کاهش داد. پوکی استخوان، آرتروز، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، زوال عقل، افسردگی و برخی از سرطان ها از رایج ترین بیماری های هستند که با تغییر رژیم غذایی، ورزش و سایر تغییرات ساده در شیوه زندگی می توان آن ها را اصلاح کرد.
علاوه بر رژیم و ورزش، سایر اصلاحات مهم در سبک زندگی برای ایجاد زندگی سالم تر در سالمندان شامل موارد زیر است:
- ترک سیگار
- محدود کردن میزان مصرف الکل
- مسواک و نخ دندان زدن یک یا دو بار در روز
- مراجعه منظم به پزشک برای مراقبت های اولیه
- مصرف داروها به طور منظم و طبق دستور پزشک
- استفاده از مرطوب کننده های پوست و محافظت از آفتاب
- پیروی از برنامه منظم خواب و استفاده از بهداشت خواب
- درگیر شدن در فعالیت های روزمره و اجتماعی برنامه ریزی شده
- پیگیری غربالگرهای پزشکی و انجام آزمایش های پیشگیری و واکسیناسیون
- مراجعه سالانه یا دوسالانه به یک دندان پزشک و چشم پزشک به ویژه برای مبتلایان به دیابت
- آگاهی از عوارض جانبی احتمالی دارو و اثرات تداخل دارو از جمله داروهای بدون نسخه، گیاهان دارویی و داروهای جایگزین
رژیم غذایی برای دوران سالمندی
یک رژیم غذایی خوب و سالم می تواند در سلامتی افراد سالمندان بسیار موثر باشد.
پروتئین ها، کربوهیدرات ها، چربی ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آب همه مواد مغذی اساسی هستند که بیشتر سلول ها و بافت ها را در بدن انسان تشکیل می دهند. بنابراین، این اجزای اساسی برای حفظ سلامتی باید در رژیم غذایی سالمندان وجود داشته باشد.
برای تهیه این مواد مغذی، سالمندان باید رژیم غذایی متعادل متشکل از میوه و سبزیجات، غلات کامل و فیبر را رعایت کنند. اجتناب از مصرف چربی های اشباع شده (چربی حیوانات)، مکمل مواد معدنی و ویتامین ها، و مصرف مایعات فراوان جزء مهم رژیم غذایی سالم به حساب می آید.
پرهیز از مصرف غذاهایی که فاقد ارزش غذایی هستند اما کالری بالایی دارند مانند نوشابه، چیپس، کوکی ها، کیک و کلوچه و الکل در دوران سالمندی بسیار مهم است. در موارد شرایط های خاص از ابتلا به بیماری های مانند نارسایی قلبی یا بیماری کلیوی فرد باید محدودیت های غذایی و کاهش مصرف نمک را رعایت کند.
ورزش منظم نقش مهمی در سلامتی افراد به خصوص سالمندان دارد. فعالیت بدنی منظم و ورزش می تواند به مدیریت یا حتی جلوگیری از انواع مشکلات سلامتی در سالمندان کمک کند.
برخی از فواید بیشمار سلامتی ورزش برای سالمندان، عبارتند از:
- تقویت روحیه
- ایجاد استقامت جسمی
- کیفیت و مدت زمان خواب بهتر
- کاهش خطرات سقوط و آرتروز
- اکسیژن رسانی بهتر به بافت ها
- حفظ وزن و سوزاندن کالری اضافی
- حفظ سلامت استخوان و ماهیچه ها
- بهبود نسبت کلسترول خوب به کلسترول بد
- بهینه سازی سلامت قلب، ریه و سیستم عروقی
به سالمندان توصیه می شود به طور منظم 3-5 بار در هفته به مدت حداقل 30 دقیقه ورزش کنند.
پیاده روی، شنا ورزش های مطمئنی برای دوران سالمندی هستند و علاوه بر آن تمرینات تعادل، انعطاف پذیری و ورزش های مقاومتی مانند وزنه برداری نیز می توانند مفید باشند.
سالمندان باید توجه داشته باشند در صورت بروز علائمی مانند درد قفسه سینه یا تنگی، تنگی نفس، غش یا سرگیجه در حین یا بعد از ورزش سریعا تمرینات خود را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنند.
برخی از آزمایشات معمول پزشکی در دوران سالمندی
طیف گسترده ای از اقدامات غربالگری و پیشگیری برای افراد بالای 65 سال در دسترس هستند که با افراد سالمند توصیه می شود این اقدامات را انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:
- ترک سیگار
- واکسیناسیون آنفلوانزا
- واکسیناسیون ذات الریه
- غربالگری فشار خون حداقل یک بار در سال
- واکسیناسیون در برابر زونا 60 سال و بالاتر
- غربالگری سرطان روده بزرگ برای بزرگسالان بین 50 تا 75 سال
- غربالگری پوکی استخوان با اسکن تراکم استخوان در زنان بالای 65 سال
- غربالگری اختلال لیپید سالانه برای مردان بالای 35 سال و زنان بالای 45 سال
- غربالگری سرطان پستان با ماموگرافی سالانه برای زنان بین 40 تا 75 سال
- غربالگری دیابت در مبتلایان به فشار خون بالا، کلسترول بالا، چاقی یا قندخون قبلی یا قندخون قبلی یا بدون علائم دیابت
- غربالگری سرطان پروستات با معاینه سالانه رکتوم و PSA (آنتی ژن حساس به پروستات) در مردان بالای 50 سال
سایر آزمایش های غربالگری ممکن است توسط پزشکان توصیه شود، عبارتند از:
- تست استرس قلبی
- تست عملکرد تیروئید
- امتحان وضعیت ذهنی
- غربالگری سرطان پوست
- معاینات بینایی و شنوایی
- غربالگری بیماری عروقی محیطی
به سالمندان توصیه می شود بسیاری از این آزمایش ها را به صورت دوران ای انجام دهند.
اقدامات ایمنی در دوران سالمندی
توصیه های ساده ایمنی در منزل برای سالمندان شامل موارد زیر است:
- استفاده از عصا یا واکر و صندلی حمام برای جلوگیری از سقوط
- برنامه ریزی فعالیت های منظم اجتماعی برای برقراری روابط اجتماعی
- مدیریت داروها با استفاده از جعبه های قرص در هنگام مصرف داروهای زیاد
- جایگزینی کف چوب های سخت با فرش برای کاهش صدمه در صورت بروز سقوط
- استفاده از سمعک، پوشیدن عینک و نصب نور مناسب برای کاهش اثرات شنوایی و مشکلات بینایی
- استخدام سرپرستان یا پذیرش کمک های اعضای خانواده در صورت دشوار بودن فعالیت های روزمره
- استفاده از وسایل کمکی مانند واکر، صندلی های چرخدار، اسکوتر برای ارتقاء تحرک ایمن
یکی دیگر از نگرانی های قابل توجه برای افراد مسن موضوع مصرف داروها می باشد. میزان مصرف داروهای مختلف در افراد سالمند بسیار زیاد است و استفاده هم زمان آن ها ممکن است باعث برخی واکنش های تداخلی و بروز عوارض احتمالی جدی شود. بهترین روش برای رفع این نگرانی ها بحث مشاوره با پزشک می باشد.
نگرانی در مورد بستری شدن سالمندان
با افزایش مسائل پزشکی در سالمندان، مراقبت های پزشکی آن ها پیچیده تر و مدیریت آن دشوار می شود. پس از آن، سالمندان به طور شدیدتر و مکرر بیمار می شوند. نیاز به بستری شدن در بیماران سالمند نسبتا شایع است که متاسفانه بستری شدن آن ها همیشه عاری از خطر نیست.
هذیان یک ویژگی مشترک در سالمندان بستری شده در بیمارستان است. با این که این توهم ممکن است برگشت پذیر باشد، اما گاهی اوقات می تواند طولانی مدت شود و احتمالاً عملکرد ذهنی فرد را کاهش دهد. هذیان در دوران سالمندی از دلایل مختلفی ایجاد می شود، از جمله:
- خود بیمار پنداری
- تعامل با افراد نا آشنا
- قرار گرفتن در یک محیط نا آشنا
- عوارض داروهای ضد درد و آرامبخش
- راهروها و اتاق های بیمارستان پر سر و صدا و روشن در طول شب
- بیدار شدن مکرر در هنگام شب برای گرفتن خون و علائم حیاتی
- عوارض استفاده از تزریقات داخل وریدی، سوند ادرار و سایر وسایل پزشکی متصل به بدن
علاوه بر هذیان سایر خطرات احتمالی بستری شدن سالمندان می توانند شامل موارد زیر باشند:
- عوارض جانبی دارو
- سقوط و جراحات احتمالی
- عفونت های مربوط به بیمارستان
- تداخلات دارویی بین داروهای خانگی و داروهای جدید بیمارستانی
سالمندان برای یافتن راهنمایی برای مشکلات و نگرانی های پزشکی خاص خود باید تحت نظر باشند و یک پزشک را به عنوان پزشک معالج خود در نظر بگیرند.
آخرین دیدگاه‌ها