سکته مغزی: علائم، علل، درمان و پیشگیری

سکته مغزی یکی از شایع‌ترین علل مرگ و ناتوانی در جهان است و هر ساله میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آگاهی از علائم اولیه، عوامل خطر و روش‌های پیشگیری می‌تواند جان افراد را نجات دهد. در این مقاله از پزشکت، به طور جامع به بررسی سکته مغزی، از تعریف و انواع آن تا درمان و بهبودی می‌پردازیم تا به شما کمک کنیم تا بهتر با این وضعیت مقابله کنید.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد و از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به بافت مغز جلوگیری شود. این وضعیت باعث مرگ سلول‌های مغزی در عرض چند دقیقه می‌شود. سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که نیازمند درمان فوری برای کاهش آسیب مغزی و عوارض است.

انواع سکته مغزی

• سکته مغزی ایسکمیک: شایع‌ترین نوع (حدود ۸۷٪ موارد) که به دلیل انسداد رگ‌های خونی مغز رخ می‌دهد.

• سکته مغزی هموراژیک: ناشی از پارگی یا نشت رگ‌های خونی مغز.

• حمله ایسکمیک گذرا (TIA): کاهش موقت جریان خون به مغز که علائم مشابه سکته مغزی دارد اما معمولاً آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند. TIA هشداری برای احتمال وقوع سکته مغزی در آینده است.

مطالعه بیشتر: خونریزی مغزی چیست؟

علت سکته مغزی چیست؟

علت اصلی سکته مغزی به نوع آن بستگی دارد. در ادامه، علل انواع مختلف سکته مغزی توضیح داده می‌شود.

سکته مغزی ایسکمیک

این نوع سکته به دلیل انسداد یا تنگ شدن رگ‌های خونی مغز رخ می‌دهد که جریان خون را به شدت کاهش می‌دهد (ایسکمی). انسداد ممکن است به دلیل رسوبات چربی (پلاک) یا لخته‌های خونی باشد که در رگ‌ها تشکیل یا به مغز منتقل می‌شوند.

سکته مغزی هموراژیک

این نوع سکته به دلیل نشت یا پارگی رگ‌های خونی مغز ایجاد می‌شود. بیماری های که رگ های خونی را تحت تاثیر قرار می دهند می تواند منجر به خونریزی مغزی و سکته شوند.

بیش از ۹۴ پزشک آنلاین و آماده پاسخگویی

مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان مغز و اعصاب

گفتگو با پزشک

عوامل مرتبط با سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:

• فشار خون بالای کنترل نشده

• مصرف بیش از حد داروهای رقیق‌کننده خون

• آنوریسم (برآمدگی نقاط ضعیف در دیواره رگ‌ها)

• آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی (رسوب پروتئین در دیواره رگ‌ها)

• تروما (مانند تصادفات)

• ناهنجاری‌های شریانی (AVM) که کمتر شایع هستند.

حمله ایسکمیک گذرای مغزی (TIA)

TIA به دلیل کاهش موقتی جریان خون به بخشی از مغز رخ می‌دهد و معمولاً چند دقیقه طول می‌کشد. این وضعیت نشانه‌ای از انسداد جزئی رگ‌ها است و خطر سکته مغزی کامل را افزایش می‌دهد. در صورت رخ دادن حمله ایسکمیک گذرا، فرد باید برای پیشگیری از بروز عوارض و ابتلا به سکته مغزی فورا به پزشک مراجعه کند. چون وقوع TIA نشان می دهد که شریان تا حدودی مسدود یا باریک شده اند و احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.

مطالعه بیشتر: ارتباط دیابت و سکته مغزی 

چه چیزهایی باعث سکته مغزی می شود؟

عوامل خطر سکته مغزی به سه دسته تقسیم می‌شوند: عوامل سبک زندگی، عوامل پزشکی و عوامل غیرقابل کنترل.

عوامل خطر سبک زندگی

• مصرف بیش از حد الکل

• چاقی یا اضافه وزن

• کم‌تحرکی

• مصرف مواد مخدر مانند کوکائین یا متامفتامین

• سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار

عوامل خطر پزشکی

• فشار خون بالا

• کلسترول بالا

• دیابت

• آپنه خواب انسدادی

• بیماری‌های قلبی-عروقی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی، نارسایی قلبی)

• سابقه سکته مغزی یا TIA

سن و سابقه خانوادگی

• سن: افراد بالای ۵۵ سال در معرض خطر بیشتری هستند.

• جنسیت: مردان در سنین پایین‌تر بیشتر در معرض خطر هستند، اما زنان در سنین بالاتر با احتمال مرگ بیشتر مواجه می‌شوند.

• سابقه خانوادگی: سابقه سکته مغزی یا بیماری‌های قلبی در خانواده خطر را افزایش می‌دهد.

• هورمون‌ها: مصرف قرص‌های ضدبارداری یا درمان‌های هورمونی حاوی استروژن خطر را افزایش می‌دهد.

در صورت مشاهده علائم اولیه سکته مغزی، تأخیر نکن! پزشک متخصص در پزشکت آماده راهنمایی فوری شماست.

علائم سکته مغزی

شناخت سریع علائم سکته مغزی برای درمان به‌موقع حیاتی است. علائم اصلی شامل:

• مشکل در تکلم یا درک گفتار: دشواری در صحبت کردن یا فهمیدن دیگران.

• بی‌حسی یا فلج ناگهانی: در صورت، بازو یا پا، معمولاً در یک طرف بدن.

• اختلال بینایی: تاری دید یا از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم.

• سردرد شدید و ناگهانی: همراه با سرگیجه، استفراغ یا تغییر هوشیاری.

• مشکل در راه رفتن: سرگیجه، عدم تعادل یا ناهماهنگی.

علائم سکته مغزی در زنان

خطر این بیماری در زنان در مقایسه با آقایان بیشتر است و بروز برخی از علائم آن در زنان شایع تر است. زنان ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کنند، از جمله:

• ضعف عمومی

• حالت تهوع یا استفراغ

• تشنج

• تنگی نفس

• سردرگمی یا تغییرات رفتاری ناگهانی

• غش یا از دست دادن هوشیاری

• تغییرات رفتاری ناگهانی، به ویژه افزایش اضطراب

علائم سکته مغزی در مردان

طبق آمار، مردان در سال های جوانی خود بیشتر از زنان دچار این بیماری می شوند، اما طبق این آمار احتمال مرگ آن ها نیز کمتر است. مردان بیشتر علائم کلاسیک را تجربه می‌کنند، مانند:

• کج شدن یک طرف صورت یا لبخند ناهموار

• ضعف عضلانی در یک طرف بدن

• اختلال در تکلم

سکته مغزی و بی حسی سمت راست بدن

بی‌حسی سمت راست بدن معمولاً به دلیل آسیب به نیمکره چپ مغز رخ می‌دهد. این وضعیت می‌تواند با ضعف عضلانی، مشکل در حرکت یا اختلال گفتاری همراه باشد. اگر یکی از عزیزانت دچار بی‌حسی ناگهانی یا علائم سکته شده، همین حالا با متخصص مغز و اعصاب پزشکت مشورت کن تا از آسیب دائمی جلوگیری شود.

نشانه های اولیه سکته مغزی خفیف

علائم خفیف مانند TIA ممکن است شامل بی‌حسی موقت، سرگیجه خفیف یا مشکل در تکلم باشد. این علائم نباید نادیده گرفته شوند، زیرا می‌توانند هشداری برای سکته مغزی کامل باشند.

عوارض سکته مغزی

بسته به مدت زمان قطع جریان خون به مغز و ناحیه مغز که تحت تاثیر سکته قرار می گیرد، این بیماری ممکن است باعث ناتوانی و آسیب های موقت یا دائمی شود.

عوارض این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

اختلال گفتار

آسیب به نیمکره چپ مغز می‌تواند باعث مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار (آفازی) شود.

بی‌حسی و فلج اندام ها

فلج یا ضعف در یک طرف بدن ممکن است دائمی یا موقت باشد. این مشکل معمولاً با فیزیوتراپی بهبود می‌یابد. برای بررسی دقیق علت بی‌حسی سمت راست بدن یا علائم مشابه سکته، از مشاوره آنلاین پزشکت استفاده کن.

مشکلات حافظه و تمرکز

کاهش توانایی تمرکز، حافظه کوتاه‌مدت یا درک مفاهیم از عوارض شایع است که با توانبخشی قابل بهبود است.

تشخیص سکته مغزی

تشخیص سریع نوع سکته مغزی برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.

آزمایش ها و تصویربرداری ها

• معاینه فیزیکی: بررسی علائم و سابقه پزشکی بیمار.

• آزمایش خون: بررسی سطح قند خون، انعقاد خون و سایر عوامل.

• سی‌تی اسکن (CT): شناسایی خونریزی یا انسداد در مغز.

• ام‌آر‌آی (MRI): ارائه تصاویر دقیق از بافت مغز.

• سونوگرافی کاروتید: بررسی انسداد در شریان‌های گردن.

• آنژیوگرام مغزی: نمایش دقیق رگ‌های خونی مغز.

• اکوکاردیوگرام: بررسی لخته‌های خونی در قلب.

تست FAST برای تشخیص سریع سکته مغزی

• F (Face): کج شدن صورت یا عدم تقارن در لبخند.
• A (Arms): ضعف یا ناتوانی در بالا بردن یک بازو.
• S (Speech): مشکل در صحبت کردن یا گفتار نامفهوم.
• T (Time): در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

درمان سکته مغزی

درمان به نوع سکته مغزی بستگی دارد و باید سریعاً انجام شود.

درمان سکته مغزی ایسکمیک

برای درمان این بیماری، پزشکان باید سریعاً جریان خون را به مغز بازگردانند. این ممکن است با روش های زیر انجام گیرند:

داروهای تزریقی: تجویز داروهای تزریقی فعال کننده پلاسمینوژن بافت نوترکیب (TPA) یا آلتپلاز برای حل کردن لخته، در ۴-۵ ساعت اول بعد از شروع علائم انجام می شود. تزریق TPA معمولاً از طریق ورید در بازو به مدت زمان سه ساعت انجام می گیرد. گاهی اوقات، TPA تا 4 ساعت پس از شروع علائم این بیماری قابل استفاده می باشد.

روش‌های اندوواسکولار: تزریق دارو مستقیم به رگ مسدود یا برداشتن لخته با استنت. نشان داده شده است که درمان اندوواسکولار روند درمانی را بهبود می بخشد و ناتوانی درازمدت پس از بیماری را کاهش می دهد.

این مراحل باید در اسرع وقت انجام شود:

• تزریق دارو مستقیماً به مغز از طریق کاتتری که از شریان کشاله ران وارد مغز می شود.
• از بین بردن لخته با گیرنده استنت که اغلب همزمان با TPA تزریقی انجام می گیرد.

آنژیوپلاستی و استنت: باز کردن شریان‌های مسدود. در جراحی آنژیوپلاستی، جراح از طریق شریان موجود در کشاله ران بیمار سوند را به شریان های کاروتید متصل و در پی آن برای بازکردن شریان مسدود شده از استنت استفاده می کند.

آندرترکتومی کاروتید: حذف پلاک از شریان کاروتید. شریان های کاروتید رگ های خونی هستند که در هر طرف گردن جریان دارند و خون مغز را تأمین می کنند. این جراحی لخته مسدود کننده شریان کاروتید را از بین می برد و ممکن است خطر سکته مغزی ایسکمیک را کاهش دهد.

داروهای سکته مغزی و نحوه مصرف آن‌ها

درمان سکته مغزی هموراژیک

درمان فوری این بیماری به منظور کنترل خونریزی و کاهش فشار در مغز ناشی از مایعات اضافی انجام می گیرد.

گزینه های درمانی برای سکته هموراژیک شامل موارد زیر است:

• داروها: کاهش فشار خون، خنثی‌سازی رقیق‌کننده‌های خون یا جلوگیری از تشنج.

• جراحی: تخلیه خون یا ترمیم رگ‌های آسیب‌دیده.

• روش‌های پیشرفته: کویل‌گذاری یا جراحی پرتونگاری برای ترمیم آنوریسم یا AVM.

اقدامات اورژانسی

اگر بیمار سابقه استفاده از داروهای رقیق کننده خون داشته باشد، برای خنثی سازی اثرات رقیق کننده خون، دارو یا تزریق فرآورده های خون تجویز می شود. همچنین ممکن است داروهایی برای کاهش فشار در مغز (فشار داخل جمجمه)، کاهش فشار خون، جلوگیری از اسپاسم رگ های خونی و جلوگیری از تشنج به بیمار داده شود.

عمل جراحی

جراحی برای برداشتن لخته، ترمیم رگ‌ها یا کاهش فشار مغز در موارد شدید انجام می‌شود.

توانبخشی و گفتاردرمانی

پس از درمان اولیه، توانبخشی شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی برای بهبود عملکرد بیمار است.

بهبودی بعد از سکته مغزی

بهبودی به شدت آسیب و ناحیه درگیر مغز بستگی دارد. اگر سکته مغزی سمت راست مغز را درگیر کند، ممکن است حرکت و احساس بیمار در سمت چپ بدن تحت تأثیر قرار گیرد. اگر سکته مغزی به بافت در سمت چپ مغز آسیب وارد کند، ممکن است بر حرکت و احساس در سمت راست بدن بیمار تأثیر بگذارد. آسیب دیدگی مغز به سمت چپ مغز می تواند باعث اختلالات گفتاری و زبانی شود.

توانبخشی ممکن است قبل از ترخیص از بیمارستان آغاز شود.

توانبخشی حرکتی

فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و قدرت عضلانی و کاردرمانی برای کمک به انجام فعالیت‌های روزمره.

درمان های خانگی و حمایت روانی

• حمایت عاطفی: ارتباط با خانواده و دوستان برای کاهش افسردگی و اضطراب.

• تغییر سبک زندگی: رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس. برای اطلاعات بیشتر مقاله “سلامت مغز با آنتی اکسیدان ها” را بخوانید.

• تمرینات ارتباطی: مکالمات روزانه برای بهبود گفتار. سعی کنید حداقل یک بار در روز مکالمه کنید. 

پیشگیری از سکته مغزی

شناخت عوامل خطربیماری ، پیروی از توصیه های پزشک و رعایت شیوه زندگی سالم بهترین اقداماتی که می توانید برای جلوگیری از بیماری انجام دهید. اگراین بیماری یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شده اید، رعایت این راهکارها باز می توانند در پیشگیری وقوع دوباره این بیماری موثر باشند.

تغییر سبک زندگی

• رژیم غذایی غنی از میوه و سبزیجات

• ورزش منظم (حداقل ۳۰ دقیقه، ۵ روز در هفته)

• ترک سیگار و الکل

• مدیریت وزن

• درمان آپنه خواب

دارو های پیشگیرانه

• ضدپلاکت‌ها: مانند آسپرین برای کاهش لخته‌سازی.

• ضدانعقادها: برای بیماران با فیبریلاسیون دهلیزی.

• داروهای کاهش کلسترول: مانند استاتین‌ها.

کنترل فشار خون و کلسترول

• فشار خون بالا مهم‌ترین عامل خطر است. بررسی منظم و مصرف داروهای تجویزی.

• کاهش کلسترول با رژیم غذایی کم‌چرب و داروها.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید:

• بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا

• سردرد شدید و ناگهانی

• مشکل در تکلم یا درک گفتار

• سرگیجه یا از دست دادن تعادل

• تاری دید یا از دست دادن بینایی

حتی علائم خفیف مانند TIA نیازمند مراجعه فوری به پزشک یا متخصص مغز و اعصاب هستند.

سؤالات رایج کاربران درباره سکته مغزی

۱. سکته مغزی دقیقاً چیه؟

سکته مغزی وقتی اتفاق می‌افته که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا خیلی کم بشه، سلول‌های اون قسمت می‌میرن و علائمی مثل فلج، بی‌حسی یا مشکل در حرف زدن ایجاد میشه.

۲. سکته مغزی باعث بی‌حسی سمت راست بدن میشه؟

بله، اگه سکته در نیمکره چپ مغز رخ بده، سمت راست بدن ممکنه بی‌حس یا فلج بشه چون هر نیمکره مغز کنترل سمت مخالف بدن رو داره.

۳. از کجا بفهمم یکی سکته مغزی کرده؟

ساده‌ترین روش استفاده از تست FAST هست:
F= افتادگی صورت، A= ضعف در بازو، S= اختلال گفتار، T= زمان تماس با اورژانس (۱۱۵).

۴. سکته مغزی در زنان با مردان فرق داره؟

بله، در زنان ممکنه علائمی مثل تهوع، تنگی نفس، درد قفسه سینه یا گیجی هم ظاهر بشه که گاهی با بیماری‌های قلبی اشتباه گرفته میشه.

۵. چه چیزهایی باعث سکته مغزی میشه؟

فشار خون بالا، چربی زیاد، دیابت، سیگار، چاقی و بی‌تحرکی از اصلی‌ترین دلایل سکته مغزی هستن.

۶. اگه سکته مغزی خفیف باشه میشه خوب شد؟

بله، اگر سریع تشخیص داده بشه و درمان به موقع انجام بشه، سکته‌های خفیف معمولاً بهبود پیدا می‌کنن و آسیب دائمی نمی‌ذارن.

۷. درمان سکته مغزی چیه؟

درمان بستگی به نوع سکته داره. در سکته ایسکمیک داروهای حل‌کننده لخته استفاده میشه و در نوع هموراژیک ممکنه عمل جراحی لازم باشه.

۸. بعد از سکته مغزی میشه دوباره راه رفت؟

در بیشتر موارد بله. با فیزیوتراپی و توانبخشی، خیلی از بیماران دوباره راه میرن، هرچند ممکنه زمان‌بر باشه.

۹. رژیم غذایی بعد از سکته مغزی چطور باید باشه؟

رژیم کم‌نمک، کم‌چربی، پرمیوه و سبزیجات به کنترل فشار خون کمک می‌کنه و خطر سکته دوباره رو کم می‌کنه.

۱۰. احتمال سکته مغزی دوباره وجود داره؟

بله، ولی با کنترل فشار خون، دیابت، ترک سیگار و مصرف منظم داروهای تجویز شده میشه احتمال سکته مجدد رو خیلی کم کرد.

مشاوره آنلاین با متخصص مغز و اعصاب در پزشکت

در دنیای امروز، دسترسی سریع به مشاوره پزشکی اهمیت زیادی دارد، به ویژه در مورد بیماری‌های جدی مانند سکته مغزی. اپلیکیشن پزشکت یک پلتفرم جامع برای مشاوره آنلاین پزشکی و روانشناسی است که به شما امکان می‌دهد در هر ساعت از شبانه‌روز با متخصصان مغز و اعصاب مشورت کنید. اگر علائمی مانند بی‌حسی سمت راست بدن، سردرد شدید، اختلال در تکلم یا سرگیجه را تجربه کردید، می‌توانید بدون نگرانی و از طریق مشاوره تلفنی، متنی، صوتی یا تصویری با پزشکان متخصص ارتباط برقرار کنید. این سرویس برای خودتان یا نزدیکانتان ایده‌آل است و کمک می‌کند تا در زمان طلایی اقدام کنید. برای دانلود اپلیکیشن یا اطلاعات بیشتر، به سایت pezeshket.com مراجعه کنید.

سخن آخر

سکته مغزی یک وضعیت جدی اما قابل پیشگیری و درمان است. آگاهی از علائم، اقدام سریع و رعایت سبک زندگی سالم می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد و به بهبودی کمک کند. به یاد داشته باشید که زمان در سکته مغزی حیاتی است؛ هر دقیقه تأخیر می‌تواند سلول‌های مغزی بیشتری را از بین ببرد. علاوه بر این، استفاده از خدمات مشاوره آنلاین مانند پزشکت می‌تواند نگرانی‌های شما را کاهش دهد و دسترسی فوری به متخصصان فراهم کند.