هورمون های جنسی زنانه یا استروئیدهای جنسی نقش مهمی در رشد جنسی، تولید مثل و سلامت عمومی بدن دارند. سطح هورمون های جنسی در طول زمان تغییر می کند، اما برخی از مهم ترین تغییرات در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی اتفاق می افتد. در این مقاله از پزشکت، انواع هورمون‌های جنسی زنانه، نقش آن‌ها در بدن و چگونگی تأثیر آن‌ها بر برانگیختگی را مورد بحث قرار می‌دهیم.
هورمون های جنسی چیست؟
هورمون های جنسی زنانه بر رشد استخوان و ماهیچه تاثیر می گذارند. درواقع هورمون ها پیام رسان های شیمیایی هستند که غدد درون ریز تولید کرده و به جریان خون رها می کنند. همچنین آن ها به تنظیم بسیاری از فرآیندهای بدن مانند اشتها، خواب و رشد کمک می کنند.
هورمون های جنسی آنهایی هستند که نقش اساسی در رشد و تولید مثل جنسی دارند. غدد اصلی تولید کننده هورمون های جنسی غدد فوق کلیوی و غدد جنسی هستند که شامل تخمدان ها در زنان و بیضه ها در مردان می شود. هورمون های جنسی برای طیف وسیعی از عملکردهای بدن و سلامت عمومی افراد نیز مهم هستند. هم در مردان و هم در زنان، هورمون های جنسی در موارد زیر نقش دارند:
- تولید مثل
- میل جنسی
- ترویج رشد مو
- توزیع چربی بدن
- پاسخ های التهابی
- بلوغ و رشد جنسی
- تنظیم سطح کلسترول
- تنظیم رشد استخوان و ماهیچه
سطح هورمون های جنسی در طول زندگی افراد در نوسان است. عواملی که می توانند بر سطح هورمون های جنسی زنانه تأثیر بگذارند، عبارتند از:
- سن
- فشار
- داروها
- محیط
- قاعدگی
- بارداری
- یائسگی
عدم تعادل هورمون های جنسی می تواند منجر به تغییر در میل جنسی و مشکلات سلامتی مانند ریزش مو، پوکی استخوان و ناباروری شود.
انواع هورمون های جنسی زنانه
در زنان، تخمدان ها و غدد فوق کلیوی تولید کننده اصلی هورمون های جنسی هستند. هورمون های جنسی زنانه شامل استروژن، پروژسترون و مقادیر کمی تستوسترون است.
استروژن
استروژن شناخته شده ترین هورمون جنسی زنان است. اگرچه اکثر تولید استروژن در تخمدان ها اتفاق می افتد، غدد فوق کلیوی و سلول های چربی نیز مقادیر کمی استروژن تولید می کنند. استروژن نقش مهمی در رشد تولید مثل و جنسی از زمانی که فرد به بلوغ می رسد، ایفا می کند.
پروژسترون
تخمدان ها، غدد فوق کلیوی و جفت هورمون پروژسترون را تولید می کنند. سطح پروژسترون در زمان تخمک گذاری و نیز در دوران بارداری افزایش می یابد. پروژسترون در تثبیت چرخه های قاعدگی و آمادگی برای بارداری موثر است. داشتن سطح پایین پروژسترون می تواند منجر به پریودهای نامنظم، مشکل در باردار شدن و خطر بیشتر عوارض در دوران بارداری شود.
تستوسترون
اگرچه تستوسترون هورمون اصلی جنسی در مردان است، اما در زنان نیز به مقدار کمتری وجود دارد. در زنان، تستوسترون بر باروری، میل جنسی، قاعدگی، بافت و توده استخوانی، تولید گلبول قرمز و بلوغ نقش دارد. در دوران بلوغ، بدن استروژن و پروژسترون بیشتری تولید می کند. زنان معمولاً بین سنین 8 تا 13 سالگی وارد بلوغ می‌شوند و در حدود 14 سالگی این بلوغ به پایان می‌رسد.
در دوران بلوغ، غده هیپوفیز شروع به تولید مقادیر بیشتری از هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) می کند که منجر به تحریک تولید استروژن و پروژسترون می شودد. افزایش سطح استروژن و پروژسترون باعث ایجاد خصوصیات جنسی ثانویه می شود، که عبارتند از:
- رشد سینه
- افزایش قد
- نقش در قاعدگی
- گشاد شدن لگن و باسن
- افزایش تولید چربی در پوست
- رشد مو در زیر بغل، پاها و ناحیه شرمگاهی
- افزایش ذخیره چربی در باسن، باسن و ران
نقش هورمون های جنسی زنانه در قاعدگی
اگرچه قاعدگی معمولاً بین سنین 12 تا 13 سالگی شروع می شود. اما با این حال، می تواند در هر زمانی بین 8 تا 15 سالگی رخ دهد. پس از قاعدگی، بسیاری از افراد سیکل های قاعدگی منظمی دارند تا زمانی که به یائسگی برسند. دوره‌های قاعدگی معمولاً حدود 28 روز طول می‌کشد، اما می‌تواند بین 24 تا 38 روز متغیر باشد.
چرخه قاعدگی در سه مرحله همزمان با تغییرات هورمونی اتفاق می افتد، که عبارت است از:
فاز فولیکولی
اولین روز پریود، شروع یک سیکل جدید قاعدگی است. در طول دوره، خون و بافت رحم از طریق واژن از بدن خارج می شود. سطح استروژن و پروژسترون در این مرحله بسیار پایین است و این می تواند باعث تحریک پذیری و تغییرات خلقی شود. غده هیپوفیز همچنین FSH و LH را آزاد می کند که باعث افزایش سطح استروژن و سیگنال رشد فولیکول در تخمدان ها می شود. هر فولیکول حاوی یک تخمک است. پس از چند روز، یک فولیکول غالب در هر تخمدان ظاهر می شود. تخمدان ها فولیکول های باقی مانده را جذب خواهند کرد.
همانطور که فولیکول غالب به رشد خود ادامه می دهد، استروژن بیشتری تولید می کند. این افزایش استروژن باعث ترشح اندورفین می شود که سطح انرژی را افزایش و خلق و خو را بهبود می بخشد. استروژن همچنین اندومتر را که پوشش داخلی رحم است، غنی می کند تا برای بارداری احتمالی آماده شود.
تخمک گذاری
در مرحله تخمک گذاری، سطح استروژن و LH در بدن به اوج خود می رسد و باعث می شود فولیکول ترکیده و تخمک خود را از تخمدان آزاد کند. یک تخمک می تواند حدود 12 تا 24 ساعت پس از خروج از تخمدان زنده بماند. لازم به ذکر است که لقاح تخمک فقط در این بازه زمانی اتفاق می افتد.
فاز لوتئال
در مرحله لوتئال، تخمک از طریق لوله فالوپ از تخمدان به رحم منتقل می شود. فولیکول پاره شده با آزاد کردن پروژسترون پوشش داخلی رحم را ضخیم و آن را برای دریافت تخمک بارور آماده می کند. هنگامی که تخمک به انتهای لوله فالوپ می رسد، به دیواره رحم می چسبد.
تخمک بارور نشده باعث کاهش سطح استروژن و پروژسترون می شود که این نشان دهنده آغاز هفته قبل از قاعدگی است. در نهایت، تخمک بارور نشده و دیواره رحم از بدن خارج می‌شوند که پایان چرخه قاعدگی فعلی و آغاز دوره بعدی را نشان می‌دهند.
نقش هورمون های جنسی زنانه در باروری تخمک
بارداری از لحظه ای شروع می شود که یک تخمک بارور شده در دیواره رحم فرد کاشته می شود. پس از لانه گزینی، جفت شروع به رشد و به دنبال آن شروع به تولید تعدادی هورمون از جمله پروژسترون، ریلکسین و گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) می کند. سطح پروژسترون در چند هفته اول بارداری به طور پیوسته افزایش می یابد و باعث ضخیم شدن دهانه رحم و تشکیل پلاک مخاطی می شود.
تولید ریلکسین از انقباضات رحم تا پایان بارداری جلوگیری و به شل شدن رباط ها و تاندون ها در لگن کمک می کند. افزایش سطح hCG در بدن باعث تحریک تولید بیشتر استروژن و پروژسترون می شود. این افزایش سریع هورمون ها منجر به علائم اولیه بارداری مانند تهوع، استفراغ و نیاز به دفع بیشتر ادرار می شود.
سطح استروژن و پروژسترون در سه ماهه دوم بارداری همچنان افزایش می یابد. در این زمان، سلول‌های جفت شروع به تولید هورمونی به نام لاکتوژن جفت انسانی (HPL) می‌کنند. HPL متابولیسم زنان را تنظیم و به تغذیه جنین در حال رشد کمک می کند.
با پایان بارداری، سطح هورمون ها کاهش می یابد و به تدریج به سطح قبل از بارداری باز می گردد. هنگامی که یک فرد شیر می دهد، می تواند سطح استروژن را در بدن کاهش دهد، که ممکن است از تخمک گذاری جلوگیری کند.
نقش هورمون های جنسی زنانه در یائسگی
یائسگی می تواند باعث مشکلات خواب شود. یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که قاعدگی فرد متوقف می‌شود و دیگر فرد قادر به باردار شدن نیست. در ایالات متحده، میانگین سنی که یک زن در آن یائسگی را تجربه می کند، 52 سال است.
در طول این انتقال، نوسانات زیاد در سطوح هورمونی می تواند باعث شود فرد طیف وسیعی از علائم را تجربه کند.
علائم پیش از یائسگی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- گرگرفتگی
- خشکی واژن
- مشکلات خواب
- دوره های نامنظم
- تغییرات خلق و خوی
فرد زمانی به یائسگی می رسد که یک سال کامل را بدون پریود پشت سر گذاشته باشد. پس از یائسگی، تخمدان ها فقط مقادیر بسیار کم اما ثابتی از استروژن و پروژسترون را تولید می کنند.
سطوح پایین استروژن ممکن است میل جنسی فرد را کاهش و باعث کاهش تراکم استخوان شود که می تواند منجر به پوکی استخوان شود. این تغییرات هورمونی همچنین ممکن است خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش دهد.
نقش در میل و برانگیختگی جنسی
استروژن، پروژسترون و تستوسترون همگی بر میل و برانگیختگی جنسی تأثیر می گذارند. داشتن سطوح بالاتر استروژن در بدن باعث روان شدن واژن و افزایش میل جنسی می شود. افزایش پروژسترون می تواند میل جنسی را کاهش دهد.
سطوح پایین تستوسترون ممکن است منجر به کاهش میل جنسی در برخی از زنان شود. با این حال، به نظر می رسد درمان با تستوسترون در درمان کم میل جنسی در زنان بی اثر است. بر اساس یک بررسی سیستماتیک در سال 2016، درمان با تستوسترون می تواند اثرات استروژن را افزایش دهد، اما تنها در صورتی که پزشک تستوسترون را در سطوح بالاتر از حد طبیعی تجویز کند. این می تواند منجر به عوارض ناخواسته شود.
این عوارض می تواند شامل موارد زیر باشد:
- طاس شدن
- افزایش وزن
- تحریک پذیری
- موهای زائد صورت
- عدم تعادل هورمونی
- بزرگ شدن کلیتورال
نقش هورمون های جنسی زنانه در تعادل هورمونی
تعادل هورمونی برای سلامت عمومی مهم است. اگرچه سطوح هورمونی به طور منظم در نوسان است، اما عدم تعادل طولانی مدت می تواند منجر به تعدادی از علائم و بیماری شود.
علائم و نشانه های عدم تعادل هورمونی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آکنه
- خستگی
- اضطراب
- افسردگی
- گرگرفتگی
- عرق شبانه
- افزایش وزن
- خشکی واژن
- حساسیت سینه
- میل جنسی کم
- دوره های نامنظم
- مشکلات گوارشی
- مشکل در خوابیدن
- موهای زائد بدن و صورت
- تحریک پذیری و تغییرات خلقی نامنظم
عدم تعادل هورمونی می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای یا عوارض برخی داروها باشد. به همین دلیل، افرادی که علائم شدید یا مکرر عدم تعادل هورمونی را تجربه می کنند باید با پزشک مشورت کنند.
در زنان، علل بالقوه عدم تعادل هورمونی، عبارتند از:
- فشار
- اضافه وزن
- سرطان تخمدان
- کنترل زایمان طبیعی
- نارسایی اولیه تخمدان
- درمان جایگزینی هورمونی
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
سخن آخر
هورمون ها پیام رسان های شیمیایی هستند که به تنظیم عملکرد بدن و حفظ سلامت عمومی کمک می کنند. هورمون های جنسی نیز نقش مهمی در رشد و تولید مثل جنسی دارند. در زنان، هورمون های جنسی اصلی استروژن و پروژسترون هستند. تولید این هورمون ها عمدتاً در تخمدان ها، غدد فوق کلیوی و در دوران بارداری جفت اتفاق می افتد.
هورمون های جنسی زنانه نیز بر وزن بدن، رشد مو و رشد استخوان و ماهیچه تاثیر می گذارند. اگرچه این هورمون ها به طور طبیعی در طول زندگی افراد در نوسان هستند، اما عدم تعادل طولانی مدت می تواند باعث طیف وسیعی از علائم و اثرات سلامتی شود.
آخرین دیدگاه‌ها