اختلال کم کاری تیروئید وضعیتی است که با سطوح پایین تیروئید پس از جراحی غده تیروئید، از جمله تیروئیدکتومی (برداشتن کامل یا جزئی تیروئید) در بیماران تشخیص داده می‌شود. در صورتی که سطح هورمون تیروئید در بدن دچار تغییر شود، علائمی بروز پیدا می‌کنند که نشان دهنده این مشکل هستند. از جمله علائم بروز تغییرات در سطح هورمون تیروئید بعد از جراحی، عبارت‌اند از:
- بروز تغییر در اشتها
- تغییر در سطح انرژی
- بروز تغییرات در خلق و خو
- ایجاد تغییر در چرخه قاعدگی
- بروز تغییرات در پوست، مو و ناخن
- بروز تغییر در وضعیت دستگاه گوارشی و روده
علل کم کاری تیروئید پس از جراحی
غده تیروئید، یک q, تولید کننده هورمون است که در قاعده گردن قرار دارد. این بخش از بدن مسئول ساخت هورمون‌های تیروئید، تیروکسین و تری یدوتیرونین است. به طور کلی، این هورمون‌ها در فرآیندهای متابولیکی مهم در سراسر بدن نقش عمده و مهمی دارند.
برای درمان انواع مشکلات اثر گذار بر فعالیت و جراحی غده تیروئید، مانند سرطان، بیماری گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید) یا ایجاد توده‌های غیر طبیعی در این غده، ممکن است نیاز به انجام جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید وجود داشته باشد.
به طور کلی انتظار می‌رود که اختلال کم کاری تیروئید پس از جراحی پس از برداشتن کل غده تیروئید (تیروئیدکتومی کامل) بروز پیدا کند. زیرا غده تیروئید تنها اندامی است که می‌تواند هورمون‌های تیروئیدی مورد نیاز بدن را تولید کند. به همین علت، در افرادی که غده تیروئید ندارند، باید از دارودرمانی برای جایگزینی هورمون‌های تیروئید استفاده شود.
نکته مهم
به کمک دارودرمانی می‌توان عوارض برداشتن غده تیروئید را کاهش داد. علاوه براین سطح هورمون تیروئید ممکن است پس از برداشتن تنها بخشی از غده تیروئید، دچار کاهش شود (این وضعیت به عنوان همی تیروئیدکتومی یا لوبکتومی شناخته می‌شود). وجود سطوح پایین هورمون تیروئید در این حالت می‌تواند به صورت موقت یا دائمی باشد.
نتایج حاصل از یک مطالعه که بر روی افرادی که تحت همی تیروئیدکتومی (در کشور کره جنوبی) قرار گرفتند، انجام شد، نشان داد که عمل غده تیروئید پس از گذشت (به صورت میانگین) یک سال در 2 نفر از 3 نفر مبتلا به کم کاری تیروئید به حالت عادی خود بازگشت.
تماس غده تیروئید با ید رادیواکتیو، روش درمانی دیگری است که باعث بروز کم کاری تیروئید پس از جراحی می‌شود. در واقع این ماده، گاهی اوقات برای درمان اختلال پرکاری تیروئید، گواتر و سرطان تیروئید استفاده می‌شود. در شرایطی که ید رادیواکتیو برای درمان بیماری سرطان تیروئید استفاده می‌شود، همواره انتظار می‌رود که اختلال کم کاری تیروئید پس از جراحی در بیمار دریافت کننده دارو بروز پیدا کند.
میزان بروز اختلال کم کاری تیروئید بعد از جراحی تیروئیدکتومی به میزان برداشتن غده تیروئید بیمار بستگی دارد. به طوری که در صورت انجام جراحی برداشت کل تیروئیدکتومی، میزان شیوع آن 100٪ است. با این حال در روش همی تیروئیدکتومی، 20 تا 30 درصد افراد به مصرف داروهای جایگزین هورمون تیروئید نیاز دارند.
عوامل خطر ابتلا به اختلال کم کاری تیروئید پس از جراحی پس از همی تیروئیدکتومی، شامل موارد زیر است:
- تیروئیدیت لنفوسیتی
- وجود آنتی بادی‌های ضد تیروئید در بدن
- باقی ماندن مقدار کمی از بافت تیروئید در بدن
- سطح بالای هورمون محرک تیروئید (TSH) و پایین بودن سطح تیروکسین (T4) قبل از جراحی
تشخیص کم کاری تیروئید پس از جراحی
تمام موارد ابتلا به کم کاری تیروئید، همیشه علائمی ایجاد نمی‌کنند که به این وضعیت، اختلال کم کاری تیروئید تحت بالینی می‌گویند. خوشبختانه، با انجام یک آزمایش خون ساده می‌توان تشخیص اختلال کم کاری تیروئید را بدون نیاز به وجود و بروز علائم انجام داد.
سطح هورمون محرک تیروئید و سطح تیروکسین خون به طور معمول پس از جراحی تیروئید اندازه گیری می‌شود تا مشخص شود که آیا بیمار به مصرف مکمل تیروئید نیاز دارد یا خیر. پس از انجام جراحی ، برنامه درمانی مناسب برای بیمار توسط پزشک معالج او تجویز خواهد شد.
TSH هورمونی است که توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود. به طور کلی این هورمون با اثرات تحریکی خود بر غده تیروئید، باعث می‌شود که میزان هورمون تیروئید تولیدی توسط این غده افزایش پیدا کند. هورمون T4 که به نام تیروکسین نیز شناخته می‌شود، شکل فعال هورمون تیروئید است که توسط غده تیروئید ساخته می‌شود.
به طور کلی، این هورمون در فرآیندهای متابولیک در سراسر بدن نقش دارد. در شرایطی که سطح T4 کاهش پیدا می‌کند، غده هیپوفیز TSH بیشتری ترشح می‌کند و سطح خونی آن دچار افزایش می‌شود.
مهم است که کم کاری تیروئید پس از جراحی برای پیشگیری از بروز عوارض کاهش سطح هورمون تیروئید در بدن، زود تشخیص داده شود. خوشبختانه درمان بیماری کم کاری تیروئید به وسیله مصرف دارو امکان پذیر است. جایگزینی هورمون تیروئید به کمک مصرف یک داروی خوراکی به شکل قرص یا مایع در دسترس است.
دوز مصرفی این دارو بر اساس سطح هورمون‌های تیروئید توسط تیم درمان تنظیم می‌شود.
عوارض کم کاری تیروئید پس از جراحی
به طور کلی هورمون‌های تیروئید در بسیاری از فرآیندهای متابولیک بدن دخیل هستند. به همین علت کاهش سطح هورمون تیروئید می‌تواند علائم بسیاری را ایجاد کند. از جمله علائم کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی در بدن، عبارت‌اند از:
- یبوست
- احساس سرما
- کاهش سطح انرژی
- بروز تغییرات در قاعدگی
- تغییرات در خلق و خو
- بروز تغییرات در پوست، مو و ناخن
اگر فردی به اختلال کم کاری تیروئید به صورت طولانی مدت یا شدید مبتلا شده باشد، ممکن است که با یک وضعیت جدی، خطرناک و کشنده به نام کما میکسدما مبتلا شود. ابتلا به این اختلال خطرناک با علائمی مانند گیجی، کاهش دمای بدن، کاهش ضربان قلب و تورم در بیماران تشخیص داده می‌شود.
پس از انجام جراحی تیروئید، سطح هورمون تیروئید به طور معمول برای درمان به موقع کنترل می‌شود و می‌توان از بروز کم کاری تیروئید به صورت طولانی مدت یا شدید پیشگیری کرد.
چگونه از کم کاری تیروئید پس از جراحی پیشگیری کنیم؟
متاسفانه همیشه نمی‌توان از کم کاری تیروئید پس از جراحی پیشگیری کرد. زیرا میزان برداشتی از غده تیروئید در تمامی بیماران یکسان نیست و نمی‌توان آن را کنترل کرد. این وضعیت بیمار است که تعیین می‌کند چه مقداری از غده تیروئید او در طول جراحی برداشته شود.
با این حال، می‌توان از بروز عوارض جدی ناشی از کم کاری تیروئید پس از جراحی پیشگیری کرد. با این حال مواردی پیگیری وضعیت درمان و تماس منظم با پزشک معالج، انجام تمام تست‌های آزمایشگاهی تجویز شده توسط گروه پزشکی و مصرف داروهای تجویز شده می‌توانند به شما کمک کنند تا مطمئن شوید که سطح هورمون تیروئید در بدنتان در محدوده مطلوب حفظ شود.
نکته مهم
به طور کلی اختلال کم کاری تیروئید پس از جراحی ، ناشی از کاهش هورمون‌های تیروئیدی در بدن بیماران است. این اختلال چندان هم غیر معمول نیست. در اغلب موارد، کمک کاری تیروئید پس از جراحی غده تیروئید بروز پیدا می‌کند. در برخی موارد، کم کاری تیروئید پس از جراحی ممکن است موقتی باشد و با گذشت زمان عوارض آن کاهش پیدا کند.
خوشبختانه می‌توان اختلال کم کاری تیروئید را با انجام یک آزمایش خون تشخیص داد. روش درمانی اصلی این اختلال، شامل مصرف داروهای جایگزین هورمون تیروئید و انجام آزمایشات خونی (در فواصل زمانی معین) برای اطلاع از سطح هورمون تیروئید در بدن است.
از بین این موارد، در صورتی که پزشک معالج برای درمان شما داروی جایگزین تیروئید را تجویز کرده است، مهم است که داروهای خود را طبق تجویز پزشک معالج مصرف کنید. سعی کنید داروهای خود را هر روز در ساعت معینی با معده خالی مصرف کنید.
در هر شرایطی به پزشک معالج خود در مورد سایر داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید (گیاهی، بدون نسخه، طبیعی، شیمیایی یا …) اطلاع دهید. زیرا این احتمال وجود دارد که داروهای تیروئید در صورت مصرف همزمان با سایر داروها به خوبی جذب نشوند. بنابراین باید از بروز تداخلات دارویی در این مورد جلوگیری کرد.
در صورت بارداری، باید دوز مصرفی شما توسط پزشک تنظیم شود. علاوه براین، باید بر وضعیت مادر باردار نظارت دائمی وجود داشته باشد.
کم کاری تیروئید بعد از جراحی چه مدت بروز پیدا می کند؟
پس از انجام عمل برداشتن کامل تیروئید، انتظار می‌رود که به سرعت کم کاری تیروئید بروز پیدا کند. در صورت برداشتن کامل غده تیروئید، باید از داروهای جایگزین برای درمان بیمار استفاده کرد. علاوه براین، پس از همی تیروئیدکتومی، کم کاری تیروئید پس از جراحی ممکن است به صورت یک عارضه موقتی بروز پیدا کند.
به طور کلی جراحی برداشتن کل غده تیروئید (تیروئیدکتومی کامل) همیشه منجر به بروز کم کاری تیروئید می‌شود. به گونه‌ای که در این بیماران همواره نیاز به مصرف مکمل هورمون‌های تیروئید به صورت یک رژیم درمانی دارویی وجود دارد.
علاوه براین، برداشتن جزئی تیروئید (همی تیروئیدکتومی یا لوبکتومی) نیز می‌تواند باعث بروز کم کاری تیروئید شود. کم کاری تیروئید پس از لوبکتومی ممکن است دائمی یا موقت باشد. حتی اگر سطح تیروئید بعد از جراحی در محدوده طبیعی باقی بماند، عارضه کم کاری تیروئید ممکن است ماه‌ها یا حتی سالها پس از جراحی بروز پیدا کند.
سخن آخر
اختلال کم کاری تیروئید پس از جراحی در اثر برداشتن غده تیروئید بروز پیدا می‌کند. هر چه بافت تیروئید کمتری پس از جراحی در بدن باقی بماند، احتمال بیشتری وجود دارد که به رژیم درمانی دارویی جایگزینی تیروئید نیاز باشد. در شرایطی که کل غده تیروئید در طول جراحی برداشته شود، 100٪ به مصرف داروهای جایگزین تیروئید نیاز خواهد بود.
به طور کلی، برنامه درمانی پس از جراحی تیروئید، با توجه به شرایط کلی بیمار و سطح هورمون‌های تیروئیدی او، توسط پزشک معالج تجویز خواهد شد.
کم کاری تیروئید یکی از مشکلات شایعی است که در سراسر جهان افراد زیادی آن را تجربه می‌کنند. با این در شرایطی که باید جراحی مرتبط یا غده تیروئید انجام شود، احتمال بروز کم کاری تیروئید بیشتر خواهد بود. به این عارضه، کم کاری تیروئید پس از جراحی گفته می‌شود.
در صورتی که تمام غده تیروئید فرد برداشته شود، پس از اتمام جراحی باید یک رژیم درمانی جایگزین هورمون‌های تیروئیدی برای بیمار تجویز شود. با این حال اگر تنها بخشی از غده بیمار برداشته شود، احتمال بروز عوارض دائمی یا موقت وجود خواهد داشت.
