ناباروری

ناباروری ممکن است ناشی از مشکلات مربوط به شما یا همسرتان و یا ترکیبی از عوامل مختلف برای فرزند دار شدن باشد. خوشبختانه، بسیاری از روش های درمانی ایمن و مؤثر وجود دارد که شانس بارداری را افزایش می دهد.

علائم ناباروری

بعضی اوقات، ممکن است یک زن مبتلا به ناباروری دوره قاعدگی نامنظم داشته باشد. در بعضی موارد، مرد مبتلا به ناباروی ممکن است برخی از علائم مربوط به مشکلات هورمونی را داشته باشد.

زنان در صورت علایم زیر باید برای بررسی ناباروری به پزشک مراجعه کنند:

• سابقه سقط جنین
• دوره های نامنظم قاعدگی
• دوره های بسیار دردناکی از قاعدگی
• ابتلا به آندومتریوز یا بیماری التهابی لگن
• سابقه معالجه سرطان یا شیمی درمانی
• سن 35 سال و بیشتر که شش ماه یا بیشتر برای بارداری تلاش کرده اما هنوز نتیجه ای نگرفته است.

مردان در صورت علایم زیر باید برای بررسی ناباروری به پزشک مراجعه کنند:

• بیضه های کوچک یا تورم در بیضه
• وجود سابقه ناباروری در خانواده
• فتق ناحیه بیضه (فتق اینگوینال)
• سابقه معالجه سرطان یا شیمی درمانی
• تعداد اسپرم کم یا سایر مشکلات مربوط به اسپرم
• وجود سابقه تجمع مایع در اطراف بیضه( هیدرو سل)
• سابقه مشکلات بیضه و یا پروستات یا مشکلات جنسی

علت ناباروری

بطور کلی در حدود یک سوم موارد، مشکل ناباروری مربوط به مرد، و یک سوم، مشکل مربوط به زن می باشد. در موارد باقیمانده، هم در مورد زن و هم مرد مشکلاتی وجود دارد و یا دلیل خاصی پیدا نمی شود.

علت ناباروری مردان

• تولید یا عملکرد غیر طبیعی اسپرم به دلیل بیضه های کم تحرک، نقایص ژنتیکی، مشکلات سلامتی مانند دیابت یا عفونت هایی مانند کلامیدیا، سوزاک، اوریون یا HIV. وریدهای بزرگ شده در بیضه (واریکوسل) نیز می تواند بر کیفیت اسپرم تأثیر بگذارد.
• مشکل در انتقال اسپرم به دلیل مشکلات جنسی مانند انزال زودرس، برخی بیماری های ژنتیکی، مشکلات ساختاری (آناتومی)، مانند انسداد در بیضه یا آسیب و یا صدمه به اندام های تولید مثل.
• مواجهه مکرر با برخی از عوامل محیطی مانند سموم دفع آفات و سایر مواد شیمیایی و تشعشعات، استعمال سیگار، الکل و مصرف داروها برای درمان عفونت های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی نیز می تواند بر باروری تأثیر بگذارد. قرار گرفتن در معرض مکرر در برابر گرما، مانند سونا یا وان، که دمای بدن را بالا ببرد و ممکن است بر تولید اسپرم تأثیر بگذارد.
• آسیب های مربوط به سرطان و درمان آن از جمله پرتودرمانی یا شیمی درمانی است. درمان سرطان می تواند باعث اختلال در تولید اسپرم ها شود.

علت ناباروری زنان

• آندومتر یوز (عفونت و التهاب رحم)
• چسبندگی محتویات لگن از جمله رحم و تخمدان ها و واژن و لوله های فالوپی)
• اختلالات تخمک گذاری
• آسیب یا انسداد لوله فالوپی (لوله ایی که تخمدان را به رحم متصل میکند.)
• پرکاری و کم کاری تیروئید
• ناهنجاری های رحمی یا گردن رحم
• نارسایی تخمدان اولیه (یائسگی زودرس)
• هایپر پرولاکتین میا (افزایش هورمون ترشح شیر)
• سرطان و روش های درمانی در سرطان مانند پرتونگاری و شیمی درمانی

عوامل خطر ناباروری

بسیاری از عوامل خطر در ناباروری مردان و زنان یکسان است. عوامل خطری که احتمال نا باروری را افزایش می دهند شامل موارد زیر هستند:

سن

• باروری زنان به تدریج با افزایش سن به خصوص در اواسط دهه 30 و پس از 37 سالگی به سرعت کاهش می یابد.
• ناباروری در زنان مسن به احتمال زیاد به دلیل پایین بودن تعداد و کیفیت تخمک ها است و همچنین می تواند به دلیل مشکلات سلامتی باشد که بر باروری تأثیر می گذارد.
• مردان بالای 40 سال ممکن است نسبت به مردان جوان بارورتر باشند.

مصرف دخانیات

• استعمال سیگار همچنین اثر احتمالی درمان باروری را کاهش می دهد.
• سقط جنین در خانم هایی که سیگار می کشند بیشتر است.
• سیگار کشیدن می تواند خطر اختلال در نعوظ و تعداد اسپرم کم در مردان را افزایش دهد.

مصرف الکل

• در مورد زنان، هر میزان از مصرف الکل در دوران بارداری خطرناک می باشد.
• برای مردان، استفاده زیاد از الکل می تواند تعداد اسپرم و تحرک اسپرم ها را کاهش دهد.

اضافه وزن

• در بین زنان آمریکایی، یک سبک زندگی کم تحرک و اضافه وزن ممکن است خطر ناباروری را افزایش دهد.
• برای مردان، تعداد اسپرم نیز ممکن است با اضافه وزن کاهش یابد.

ورزش

• عدم ورزش باعث چاقی می شود و خطر ناباروری را افزایش می دهد.

پیشگیری ناباروری

برخی از انواع ناباروری قابل پیشگیری نیستند. اما چندین استراتژی ممکن است شانس بارداری را افزایش دهد.

• از مصرف مواد مخدر و دخانیات و نوشیدن الکل خودداری کنید.
• از قرار گرفتن در معرض سموم صنعتی یا محیطی خودداری کنید.
• مصرف داروهایی که ممکن است روی باروری تأثیر بگذارد محدود کنید.
• بهتر است مردان از دماهای زیاد موجود در وان و حمام گرم و سونا خودداری کنند.
• بهتر است زنانی که سعی در بارداری دارند، مصرف کافئین را محدود کنند.
• شروع مقاربت حداقل پنج روز قبل و تا یک روز پس از تخمک گذاری، احتمال بارداری شما را بهبود می بخشد.

تشخیص ناباروری

قبل از آزمایش ناباروری، پزشک برای درک علت های جسمی شما بررسی های لازم را انجام می دهد و ممکن است توصیه هایی را برای بهبود احتمال بارداری شما انجام دهد. در برخی از زوج های نابارور، علت خاصی یافت نمی شود که اصطلاحا به آن ناباروری غیر قابل توضیح می گویند.

برخی از برنامه های پزشکی که در درمان ناباروری استفاده می شوند هزینه های زیادی را بر بیمار تحمیل میکنند. ولی، هیچ تضمینی وجود ندارد حتی پس از تمام آزمایشات و مشاوره ها که باردار شوید.

تست برای مردان

برای باروری مرد لازم است که بیضه ها به اندازه کافی اسپرم سالم تولید کنند و اسپرم ها به طور مؤثر داخل واژن ریخته شده و به سلول تخم که از تخمدان توسط لوله های فالوپی به رحم برسند.

آزمایشات مربوط به ناباروری برای تعیین اینکه آیا هر یک از این فرایندها مختل شده اند یا خیر انجام می گیرند.

ممکن است معاینه جسمی عمومی از جمله معاینه دستگاه تناسلی صورت گیرد.

آزمایشات باروری

تست های باروری ویژه مردان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آنالیز مایع منی: آزمایشگاه نمونه منی، را تجزیه و تحلیل می کند. در بعضی موارد ممکن است ادرار از نظر وجود اسپرم آزمایش شود.
• آزمایش هورمون: ممکن است آزمایش خون انجام گیرد تا سطح تستوسترون و سایر هورمون های مردانه مشخص شود.
• آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیکی برای تعیین اینکه آیا نقص ژنتیکی باعث ناباروری می شود یا نه، انجام می شود.
• بیوپسی بیضه در موارد خاص: بیوپسی (نمونه برداری) بیضه ممکن است انجام شود تا ناهنجاری های ناشی از ناباروری یا بازیابی اسپرم برای تکنیک های تولید مثل، مانند IVF  (باروری در محیط آزمایشگاه) انجام شود.
• تصویربرداری در شرایط خاص: ممکن است مطالعات تصویربرداری مانند MRI مغزی، سونو گرافی ترشحی یا اسکروتال یا آزمایش دیافراگم (وازو گرافی) انجام شود.
• سایر تست های تخصصی: در موارد نادر، آزمایش های دیگری مانند ارزیابی یک نمونه مایع منی برای ناهنجاری های DNA برای ارزیابی کیفیت اسپرم ها ممکن است انجام شود.

تست برای زنان

باروری برای زنان به تخمک های آزاد شده از تخمدان سالم بستگی دارد.

دستگاه تولید مثل باید اجازه دهد یک تخمک درون لوله‌های فالوپ عبور کند و برای لقاح با اسپرم ترکیب شود.

ممکن است شما یک معاینه عمومی بدنی، از جمله یک معاینه منظم زنان و زایمان داشته باشید.

آزمایشات باروری

آزمایشات باروری ویژه در زنان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش تخمک گذاری: آزمایش خون، میزان هورمون ها را برای تعیین تخمک گذاری اندازه گیری می کند.
• هیسترو سالپنگو گرافی: وضعیت رحم و لوله های فالوپ شما را ارزیابی می کند و به دنبال انسداد یا مشکلات دیگر است.
• کنتراست اشعه ایکس: ماده حاجب به داخل رحم شما تزریق می شود و برای تعیین اینکه آیا حفره طبیعی است یا خیر، این مایعات از لوله های فالوپ شما خارج می شود، اشعه ایکس گرفته می شود.
• آزمایش ذخیره reserve تخمدان: این آزمایش به تعیین مقدار تخمک های موجود برای تخمک گذاری کمک می کند. این روش اغلب با آزمایش هورمون در اوایل چرخه قاعدگی شروع می شود.
• تست های تصویربرداری: سونو گرافی لگن به دنبال بیماری رحم یا تخمدان است. بعضی اوقات از سونو هیسترو گرام که به آن سونو گرام تزریق شور saline infusion sonogram نیز می گویند، برای دیدن جزئیاتی در داخل رحم استفاده می شود که در سونوگرافی معمولی دیده نمی شود.

سایر روش ها

بسته به وضعیت شما، بندرت ممکن است تست های  زیر انجام شود:

• هیسترو سکوپی: بسته به علائم شما، پزشک ممکن است یک هیستروسکوپی بخواهد تا به دنبال بیماری رحم باشد. در طی این روش، پزشک شما وسیله ای نازک و نوری را از طریق دهانه رحم وارد رحم می کند تا هرگونه ناهنجاری احتمالی را مشاهده کند.
• لاپارو سکوپی: این عمل جراحی با حداقل تهاجمی شامل ایجاد یک برش کوچک در زیر ناف شما و قرار دادن یک دستگاه مشاهده نازک برای بررسی لوله های فالوپی، تخمدان ها و رحم شما است. لاپاروسکوپی ممکن است آندومتر یوز، زخم، انسداد یا بی نظمی لوله های فالوپ و مشکلات تخمدان ها و رحم را تشخیص دهد.

قبل از اینکه علت ناباروری پیدا شود، لازم نیست همه یا حتی بسیاری از این آزمایشات را انجام دهند. شما و پزشکتان تصمیم می گیرید کدام آزمایشات را و چه زمانی انجام دهید.

درمان ناباروری

درمان ناباروری به علت نازایی، مدت زمان نازایی، سن زن و مرد بستگی دارد.

درمان ناباروری ممکن است تعهدات مالی، جسمی، روانی و زمانی قابل توجهی داشته باشد.

درمان مردان برای مشکلات جنسی عمومی یا فقدان اسپرم سالم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تغییر عوامل سبک زندگی

بهبود شیوه زندگی و رفتارهای خاص می تواند شانس بارداری از جمله قطع مصرف داروهای مصرفی، کاهش یا از بین بردن مواد مضر، بهبود فراوانی و زمان مقاربت، ورزش منظم و بهینه سازی عوامل دیگری که ممکن است در نتیجه باروری را مختل کند، بهبود بخشد.

• داروها

برخی از داروهای خاص ممکن است تعداد اسپرم و احتمال دستیابی به یک بارداری موفق را بهبود بخشد. این داروها ممکن است عملکرد بیضه از جمله تولید و کیفیت اسپرم را افزایش دهند.

• عمل جراحی

برای برخی شرایط، جراحی ممکن است بتواند انسداد اسپرم را برطرف و ناباروری را درمان کند. در موارد دیگر، ترمیم جراحی واریکو سل ممکن است شانس کلی برای بارداری را بهبود بخشد.

• بازیابی اسپرم

این تکنیک ها اسپرم را در صورت بروز مشکل در انزال یا هنگامی که هیچ اسپرم در مایعات انزالی وجود ندارد، به دست می آورند.
برخی از خانم ها برای بهبود باروری فقط به یک یا دو روش درمانی نیاز دارند. زنان دیگر ممکن است برای رسیدن به بارداری به چندین نوع درمان مختلف نیاز داشته باشند.

• تحریک تخمک گذاری با داروهای باروری

داروهای باروری درمان اصلی برای خانم هایی است که به دلیل اختلالات تخمک گذاری نابارور هستند. این داروها تخمک گذاری را تنظیم یا تسهیل می کنند.

• لقاح داخل رحمی (IUI)

در طی IUI، اسپرم های سالم در حدود زمانی که تخمدان یک یا چند تخمک را رها می کند، مستقیماً در رحم قرار می گیرند. بسته به دلایل ناباروری، زمان IUI می تواند با سیکل طبیعی شما یا با داروهای باروری هماهنگ شود.

• جراحی برای بازگرداندن باروری

مشکلات رحمی مانند پولیپ آندومتر، یک دیواره رحم، بافت داخل رحمی و برخی از فیبروم ها را می توان با جراحی هیسترو سکوپی درمان کرد.

آندومتر یوز، چسبندگی لگن و فیبروم بزرگتر ممکن است نیاز به عمل جراحی لاپاروسکوپی یا جراحی با برش بیشتر شکم داشته باشد.

• تکنولوژی ناقل لقاح مصنوعی  Assisted reproductive technology

 فناوری تولید مثل ناقل (ART) هرگونه روش درمانی باروری است که در آن تخم و اسپرم به کار گرفته می شود. انواع مختلفی از ART وجود دارد.

• لقاح آزمایشگاهی

(IVF) رایج ترین روش ART است. IVFشامل تحریک و بازیابی چندین تخم بالغ و لقاح آنها با اسپرم در یک ظرف در آزمایشگاه و کاشت جنین در رحم چند روز پس از لقاح می باشد.

تکنیک های دیگر گاهی در یک چرخه IVF استفاده می شوند، مانند:

• تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI)

یک اسپرم سالم منفرد مستقیماً به یک تخمک بالغ تزریق می شود. ICSI غالباً وقتی که کیفیت یا کمیت مایع منی مشخص نیست، یا اگر تلاش های لقاح در چرخه های قبلی IVF موفقیت آمیز نباشد انجام می گیرد.

• کمک به لقاح

این روش با باز کردن پوشش بیرونی جنین به لانه گزینی جنین به لایه رحم کمک می کند.

تخم های اهدا کننده یا اسپرم.: بیشتر ART با استفاده از تخم و اسپرم خود زوج انجام می شود. با این وجود، اگر تخم ها یا اسپرم ها مشکل جدی وجود داشته باشد، ممکن است انتخاب کنید از یک اهدا کننده شناخته شده یا ناشناس سلول تخم، اسپرم یا جنین استفاده کنید.

• ناقل حاملگی

Gestational carrier زنانی که رحم عملکردی ندارند و یا بارداری برای آنها خطر جدی دارد ممکن است IVF را با استفاده از حامل حاملگی انتخاب کنند. در این حالت، جنین زوج برای بارداری در رحم حامل قرار می گیرد.

عوارض درمان ناباروری

عوارض درمان ناباروری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

حاملگی چندگانه

شایعترین عارضه درمان ناباروری یک بارداری چندگانه ( دوقلوها، سه قلو یا بیشتر) است. بطور کلی هرچه تعداد جنین بیشتر باشد، خطر زایمان زودرس و دیابت حاملگی نیز وجود دارد. نوزادان زودرس در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامتی و رشد هستند. قبل از شروع درمان با پزشک خود در مورد هرگونه نگرانی درباره بارداری چندگانه مشورت کنید.

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) hyperstimulation

داروهای باروری برای وادار کردن تخمک گذاری می توانند باعث OHSS شوند، بخصوص با ART که تخمدان ها متورم و دردناک می شوند. علائم ممکن است شامل درد خفیف شکم، نفخ و حالت تهوع باشد که در مدت بارداری حدود یک هفته یا بیشتر طول می کشد. به ندرت، فرم شدیدتر باعث افزایش سریع وزن و تنگی نفس می شود که نیاز به درمان اضطراری دارد.

خونریزی یا عفونت

مانند هر روش تهاجمی، خطر کمی از خونریزی یا عفونت با استفاده از فناوری تولید مثل یا جراحی تولید مثل وجود دارد.

آمادگی برای ملاقات پزشکتان

• جزئیات مربوط به تلاش های خود برای بارداری و درمان ناباروری قبلی را یادداشت کنید.
• مدارک پزشکی اصلی خود را همراه داشته باشید.
• لیستی از داروها، ویتامین ها و یا مکمل های دیگری که مصرف می کنید، تهیه کنید.

لیستی از سوالات را برای طرح با پزشکتان تهیه کنید. مهمترین سؤالات را ابتدا در صورت کوتاه بودن زمان ذکر کنید.

برای ناباروری، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشکتان بپرسید عبارتند از:

• به چه نوع تست هایی نیاز داریم؟
• ابتدا چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
• برای چند چرخه این درمان را امتحان خواهیم کرد؟
• چه عوارض جانبی با درمانی احتمالی همراه است؟
• دلایل احتمالی ناباروری چیست که ما هنوز درک نکرده ایم؟
• آیا عوارض طولانی مدت در ارتباط با این یا سایر درمان های ناباروری وجود دارد؟
• احتمال تولد چندقلو بودن کودک با معالجه ای که شما توصیه می کنید، چقدر است؟

برای پاسخ دادن به سؤالات آماده باشید تا به پزشکتان کمک کنید تا مراحل بعدی در تشخیص و شروع مراقبت را سریع تعیین کند.

سوالاتی که پزشکتان ممکن است از مردان بپرسند:

• آیا مرتبا حمام گرم یا حمام بخار مصرف می کنید؟
• آیا بعد از انزال، درد یا درد بیضه ای را تجربه می کنید؟
• آیا مشکلی در ایجاد عضله دارید یا برای افزایش توده عضلانی مواد مصرف می کنید؟
• آیا به خصوص بعد از ایستادن برای مدت زمان طولانی، آیا تا به حال متوجه پرکاری در اسکروتوم شده اید؟
• آیا شما از نظر جنسی مشکل دارید، مانند مشکل در نعوظ، انزال خیلی زود، عدم توانایی در انزال یا کاهش میل جنسی؟

سؤالاتی که پرشکتان ممکن است از زنان بپرسند:

• آیا قبلاً باردار بوده اید؟
• آیا مرتباً ورزش می کنید؟ چقدر؟
• رژیم معمولی روزانه شما چیست؟
• آیا آزمایش تخمک گذاری را انجام داده اید؟
• آنها چقدر منظم، کوتاه و طولانی هستند؟
• چرخه های شما به طور معمول چگونه است؟
• در چه سنی قاعدگی شما شروع شده است؟