علل و پیشگیری بیماری های کلیوی

کلیه ها دو عضو لوبیایی شکل درست در زیر قفس دنده هستند، که در دو طرف ستون فقرات قرار می گیرند. شایع ترین و قابل کنترل ترین دلایل برای بیماری های کلیوی، فشار خون و دیابت کنترل نشده است. بررسی علل و پیشگیری بیماری های کلیوی به سلامت ما کمک می نماید. عملکرد های اصلی کلیه شامل موارد زیر است:

• کمک به تنظیم فشار خون
• تعادل در میزان مایعات بدن
• فیلتر کردن خون برای از بین بردن مواد زاید در ادرار
• تولید هورمونی که در ساختن گلبول های قرمز نقش دارد.
• فعال کردن ویتامین D برای سالم نگه داشتن استخوان ها
• برقراری تعادل سطح مواد معدنی و سایر مواد شیمیایی موجود در بدن

علت بیماری های کلیه

شایع ترین و قابل کنترل ترین دلایل برای بیماری های کلیوی فشار خون بالا و دیابت کنترل نشده هستند. با کنترل این دو بیماری اغلب می توان از برخی بیماری های شایع کلیوی پیشگیری کرد. کنترل دقیق قند خون در بیماران دیابتی به جلوگیری از عوارضی مانند بیماری کلیوی، بیماری عروق کرونر قلب و سکته مغزی کمک می کند. در بیماران دیابتی که فشار خون بالایی دارند، داروهای ویژه ای به نام مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) ممکن است به محافظت از عملکرد کلیه کمک کنند.

سومین علت اصلی بیماری، گلومرولونفریت است. گلومرولونفریت بیماری است که به گلومرول های کلیه آسیب می رساند. در بسیاری از موارد، علت این بیماری مشخص نیست، اما در برخی موارد می تواند ژنتیکی و یا ناشی از عفونت باشد. برخی از بیماری های دیگر که می توانند بر کلیه ها تأثیر بگذارد شامل عفونت، سنگ کلیه و بیماری های ارثی مانند بیماری کلیه پلی کیستیک می باشند.

عوامل خطر بیماری های کلیه

عوامل خطری که می توانند احتمال ابتلا به انواع بیماری های کلیوی را افزایش دهند، عبارتند از:

• چاقی
• بیمار های قلبی
• سیگار کشیدن
• مشکلات پروستات
• سن بالای 60 سال
• سنگ های بزرگ کلیوی
• سابقه خانوادگی بیماری کلیوی
• ساختار غیر طبیعی و ناهنجاری های کلیه

علائم بیماری های کلیه

بیماری کلیه، در مراحل اولیه خودش یک بیماری خاموش است. اما شما بهتر است با مشاهده علائم زیر برای ارزیابی سلامت کلیه به پزشک مراجعه کنید:

• کم خونی
• خارش پوست
• تشنگی مداوم
• تغییر در میزان ادرار
• فشار خون بالا یا زیاد
• ادرار تیره، قرمز یا بدبو
• خستگی یا احساس بیماری
• تورم پاها، دست ها، صورت
• کمردرد، به خصوص همراه با تب
• تکرر ادرار، گاهی اوقات با درد یا سوزش

حفظ سلامت کلیه

حفظ سلامت کلیه برای سلامت عمومی بدن لازم و ضروری است. با سالم نگه داشتن کلیه ها، بدن شما به طور صحیح سموم را فیلتر و از بین می برد و هورمون هایی را تولید می کند تا بدن بتواند عملکرد مناسبی داشته باشد.

برخی راهکارها برای کمک به سالم ماندن کلیه ها، عبارتند از:

هیدراتاسیون

طبق بررسی سال 2016، هیدراتاسیون و تامین آب کافی برای عملکرد سالم کلیه بسیار ضروری است، زیرا باعث کاهش ترشح هورمونی به نام وازوپرسین (هورمون ضد ادرار)، می شود. آب بهترین نوشیدنی است که به کلیه ها کمک می کند مواد زائد را از خون خارج کرده و رگ ها را رقیق کنند، بنابراین خون می تواند آزادانه به کلیه ها برسد تا مواد مغذی لازم را تأمین کنند.

علائم کمبود آب در بدن شامل موارد زیر می باشند:

• خشکی دهان
• احساس بیماری
• چشم های گود رفته
• عفونت دستگاه ادراری
• ادرار تیره با بوی قوی
• پوست شل یا چروکیده
• احساس ضعف و سرگیجه
• احساس خستگی بیش از حد

مصرف زیاد آب نیز برای جلوگیری از سنگ کلیه و عفونت ادرار بسیار مهم است. بهتر است به جای مصرف مقادیر زیاد آب در یک نوبت، در طول روز سعی کنید آب زیادی بنوشید. مقدار آب مورد نیاز برای مردان حداقل 3 ليتر آب در روز و زنان 2.2 ليتر است. برای تشخیص اینکه آب مورد نیاز بدن خود را تامین می کنید یا نه، می توانید رنگ ادرار خودتان را را بررسی کنید. ادرار در حالت عادی باید کم رنگ و یا بی رنگ باشد. رنگ تیره ادرار می تواند نشان دهنده کم آبی بدن باشد.

کاهش مصرف نمک

مصرف بالای نمک با خطر بیشتر بیماری کلیوی در ارتباط است. مصرف بیش از حد فشار خون را افزایش می دهد و بر رگ های خونی کلیه ها تاثیر می گذارد. بنابراین مصرف غذاهای فرآوری شده و آماده را کاهش داده، میزان مصرف میوه و سبزیجات تازه خود را افزایش دهید. در هنگام استفاده از مواد غذایی برچسب های سدیم آن ها را بررسی کنید. در صورت ابتلا به دیابت یا فشار خون پایین تر از 140/90 میلی متر جیوه، یا حتی 130/80 میلی متر جیوه می توانید با ورزش منظم، یک رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، کاهش الکل و ترک سیگار به کنترل فشار خون خود کمک کنید.

خود سرانه داروهای خود را قطع نکنید. داروهای کاهش دهنده فشار خون مانند مهار کننده های ACE یا مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین می توانند کلیه ها را در برابر آسیب های بیشتر محافظت می کنند.

رعایت بهداشت دهان و دندان

بیماری کنترل نشده لثه (بیماری پریودنتال) خطر بروز مشکلات قلبی و کلیوی را افزایش می دهند. در هنگام ابتلا به التهاب لثه، عفونت مزمن باکتریایی در دهان شما ایجاد می شود. باکتری ها در درون شریان ها می توانند لخته خون ایجاد کنند و سیستم دفاعی بدن در پاسخ به باکتری ها، ملتهب می گردد. این التهاب به نوبه خود باعث باریک شدن شریان ها و آسیب به قلب و کلیه می شود.

رعایت رژیم غذایی مدیترانه ای

تحقیقات نشان می دهد در بین افرادی که رژیم غذایی مدیترانه ای را رعایت می کنند، احتمال ابتلا به سنگ کلیه کمتر دیده می شود. در ضمن، تحقیقات دیگر نشان می دهد که رژیم غذایی مدیترانه ای الگوی بهینه غذا برای افرادی است که مشکلات کلیوی دارند. این رژیم به کنترل اسیدوز متابولیک بدن کمک می کند و باعث بهبود عملکرد شریان ها، کاهش التهاب، بهبود سطح چربی های خون و تنظیم فشار خون می شود. با این وجود تحقیقات دیگر نشان می دهد روغن زیتون از کلیه ها در برابر آسیب های احتمالی محافظت می کند.

رژیم غذایی مدیترانه ای که شامل میوه، سبزیجات، آجیل، غلات کامل، ماهی روغنی و روغن زیتون است و خوردن ده ماده غذایی زیر را توصیه می کند:

• گردو
• انجیر
• ساردین
• آووکادو
• بادمجان
• کنگر فرنگی
• گوجه فرنگی
• روغن زیتون
• ماهی سالمون
• ماکارونی سبوس دار

ورزش

ورزش منظم به همان اندازه که برای کل سیستم بدن لازم است برای کلیه ها هم مناسب می باشد. تحقیقات انجام شده در بیمارستان کالج کینگ در لندن نشان داد که ورزش منظم (سه بار در هفته) سرعت وخیم تر شدن نارسایی کلیه را در افراد مبتلا به CKD کاهش می دهد.

تشکیل سنگ کلیه به طور مکرر می تواند به کلیه ها آسیب برساند و خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهد. تحقیقات نشان می دهد چاقی و افزایش دور کمر با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه نیز مرتبط است. با کاهش وزن و ورزش منظم می توانید وزن سالم خود را حفظ کنید. کارشناسان همچنین توصیه می کنند که مصرف بیش ازحد گوشت قرمز، شکر و نمک خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش می دهد.

پرهیز از مصرف مسکن ها

استفاده بیش از حد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (OTC) (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می تواند باعث آسیب و بیماری کلیوی شود. تحقیقات نشان داده، NSAID ها بزرگترین علت بیماری کلیوی ناشی از دارو است. اگر سابقه بیماری کلیه دارید و یا اگر داروی NSAID را در کنار دیورتیک ها یا برخی داروهای کاهش فشار خون مصرف می کنید، خطر ابتلا شما به بیماری های کلیه بیشتر است.

در صورتی که فقط گاهی اوقات از مسکن ها استفاده می کنید، مشروط بر اینکه کلیه های شما به درستی کار می کنند، احتمال خطر بیماری کمتر است. اما اگر از دردهای مزمن مانند ورم مفاصل، کمردرد و سردرد رنج می برید و مرتباً NSAID مصرف می کنید، بهتر است روش های دیگری مانند طب سوزنی، یوگا، تای چی را برای کنترل درد خود پیدا کنید. سایر داروها، چه داروهای بدون نسخه و چه تجویز شده به خصوص زمانی که سابقه بیماری کلیه دارید، می توانند باعث بیماری و مشکلات کلیوی شوند. در صورت نگرانی در مورد داروهای مصرفی خود با پزشک مشورت کنید.

ترک سیگار

سیگار کشیدن به رگ های خونی بدن شما آسیب می رساند و منجر به کندتر شدن جریان خون در بدن و کلیه ها می شود. استعمال سیگار همچنین کلیه ها را در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار می دهد. اگر سیگار کشیدن را متوقف کنید، خطر ابتلا شما به بیماری های کلیه کاهش می یابد. با این حال، سال ها طول خواهد کشید تا به سطح ریسک شخصی که هرگز سیگاری نکشیده، برگردید.

کنترل قند خون

افراد مبتلا به دیابت و یا بیماری های که باعث قند خون بالا هستند در معرض آسیب کلیه قرار دارند. هنگامی که سلول های بدن نتوانند از گلوکز (قند) در خون استفاده کنند، کلیه ها مجبور به کار اضافی می شوند. با گذر زمان این کار کردن ها می تواند به آسیب های جدی منجر شود. اما اگر بتوانید قند خون خود را کنترل کنید، خطر آسیب را کاهش می دهید.

کنترل فشار خون

فشار خون بالا می تواند باعث آسیب کلیه شود. اگر فشار خون بالا همراه با سایر موارد سلامتی مانند دیابت، بیماری های قلبی یا کلسترول بالا اتفاق بیفتد، تأثیر آن بر بدن می تواند بسیار زیاد وخطرناک باشد. فشار خون سالم 120/80 است. سبک زندگی و تغییر رژیم ها می تواند به کاهش فشار خون شما کمک کند. اگر فشارخون شما به طور مداوم بالاتر از 140/90 باشد، ممکن است به فشار خون بالا مبتلا باشید. شما باید در مورد نظارت منظم فشار خون، ایجاد تغییر در شیوه زندگی و احتمالاً مصرف دارو با پزشک خود صحبت کنید.

شماره کلیه های خود را بدانید

اگر در معرض خطر آسیب کلیوی یا بیماری کلیوی هستید، خوب است که آزمایشات منظم عملکرد کلیه را انجام دهید. افراد زیر بهتر است غربالگری منظم کلیه را انجام دهند:

• افرادی که چاق هستند.
• افرادی که بالای 60 سال سن دارند.
• افرادی که با وزن کم به دنیا آمده اند.
• افرادی که معتقدند ممکن است آسیب کلیوی داشته باشند.
• افرادی که سابقه فشار خون بالا دارند یا سابقه خانوادگی فشار خون دارند.
• افرادی که به بیماری قلبی عروقی مبتلا هستند یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند.

آزمایش منظم عملکرد کلیه یک روش عالی برای شناخت سلامت کلیه و بررسی تغییرات احتمالی است. قبل از هرگونه بیماری می تواند از آسیب های و مشکلات آینده پیشگیری کرد. دو آزمایش کلیدی می توانند عملکرد کلیه های شما را بررسی کنند.

اندازه گیری میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR)

eGFR میزان خون کلیه ها را در دقیقه بر اساس سطح پروتئینی به نام کراتینین تخمین می زند. این میزان با توجه به سن و جنس افراد متفاوت است. اما به عنوان یک قانون کلی، میزان فیلتراسیون گلومرولی بیش از 90 طبیعی است، و بین 60-89 باید تحت کنترل و ارزیابی های مجدد قرار گیرد و خواندن کمتر از 60 معمولاً نشان دهنده CKD می باشد. اما این میزان در افراد در بالای 75 سال می تواند طبیعی باشد.

نسبت آلبومین – کراتینین (ACR)

ACR، ادرار برای بررسی سطح دو پروتئین به نام آلبومین و کراتینین است که میزان عملکرد کلیه ها را نشان می دهد.