کرانیوپلاستی چیست چه عوارضی دارد؟

کرانیوپلاستی (CPL) یک عمل جراحی ثانویه است که برای بازیابی نقص جمجمه پس از عمل قبلی با برداشتن فلپ جمجمه انجام می شود. به عبارت دیگر، کرانیوپلاستی به معنای نوعی جراحی پلاستیک برای سر است که برای اصلاح نقص استخوان جمجمه انجام می شود. نقص استخوان جمجمه می تواند به دلیل آسیب به سر، جراحی قبلی سر یا نقص های مادرزادی باشد. جراحی کرانیوپلاستی این مشکل را برطرف کرده و ظاهر جمجمه را به حالت طبیعی باز می گرداند.

تغییر شکل سر یا تغییر شکل جمجمه می تواند یک مشکل مادرزادی به دلیل جراحی قبلی و ضربه به سر باشد. اما رفع این مشکل ضروری است و جراحی کرانیوپلاستی درمان این مشکل است. کرانیوپلاستی مزایای زیبایی و محافظتی برای بیماران مبتلا به نقص جمجمه دارد. اما کرانیوپلاستی به چه معناست و چگونه انجام می شود؟

روش انجام جراحی کرانیوپلاستی

کرانیوپلاستی یکی از قدیمی ترین روش های ترمیم استخوان جمجمه است. اولین جراحی جمجمه بدوی به 7000 سال پیش برمی گردد. امروزه با گذشت زمان این نوع جراحی دستخوش تغییرات زیادی شده و به روش های مختلفی انجام می شود. متداول ترین روش برداشتن پوست سر و ترمیم آن با تکه ای از جمجمه اصلی یا پیوند کانتور سفارشی است. خطوط سفارشی در سه حالت مختلف انجام می شوند:

• به شکل صفحه یا مش تیتانیوم
• استخوان مصنوعی به شکل مایع
• یک ماده زیستی جامد که یک استخوان پیش ساخته است که دقیقاً با کانتور و شکل جمجمه مطابقت دارد.

در روش سنتی کرانیوپلاستی، هر پنج لایه پوست سر برداشته می شود تا استخوان یا ایمپلنت مصنوعی در جای مناسب روی جمجمه قرار گیرد. در این روش، جراح، استخوان جمجمه را پس از برش پوست سر معاینه می کند. اگر استخوان جمجمه سالم باشد، همان استخوان تغییر شکل داده و در جای مناسب قرار می گیرد. سپس با کمک صفحات و پیچ های تیتانیومی در جای خود ثابت می شود. اما اگر استخوان سالم نباشد از قطعات مصنوعی یا حتی استخوان سایر قسمت های بدن مانند لگن یا دنده ها استفاده می شود.

روش جدیدتر جراحی کرانیوپلاستی به نام “کرانیوپلاستی جمجمه” ایمن تر و کمتر تهاجمی است. در این روش، جراح تنها سه لایه بالایی پوست سر را برمی دارد و برای محافظت از مغز، استخوان یا ایمپلنت را بین لایه های باقی مانده پوست سر قرار می دهد.

چرا پزشکان جراحی کرانیوپلاستی را توصیه می کنند؟

پزشکان به دلایل مختلف جراحی کرانیوپلاستی را توصیه می کنند، از جمله:

• اصلاح جمجمه باعث بهبود عملکرد عصبی در بیمار شود.
• جراحات و سردردهای ناشی از جراحی قبلی بیمار را آزار دهد.
• زمانی که ظاهر بدشکلی تغییر شکل جمجمه بر ظاهر و اعتماد به نفس بیمار تأثیر منفی می گذارد.
• هنگامی که نقص جمجمه در مغز آسیب می بیند. به عنوان مثال در اثر تصادف باید قسمتی از استخوان جمجمه برداشته شود تا فشار وارده به مغز کاهش یابد یا پس از جراحی برداشتن تومور مغزی، قسمتی از جمجمه به سمت پایین است.

خطرات جراحی کرانیوپلاستی

همه جراحی ها با نوعی خطر احتمالی همراه هستند. کرانیوپلاستی مزایای ویژه ای برای زیبایی و عملکرد مغز دارد و یک روش جراحی ساده است. اما معمولا دارای ریسک نسبتاً بالایی در حدود 10 تا 50 درصد است.

شایع ترین خطرات این جراحی ترمیمی، عبارتند از:

• • سکته
  • سردرد با احتمال 9.9%
  • تشنج با احتمال 9.9 درصد
  • خطر عفونتی که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی دارد حدود 6.4 درصد است.
  • لخته خون بعد از عمل (هماتوم) که باید تخلیه شود حدود 6.4 درصد است.
  • لخته شدن خون در پاها که در برخی موارد به سمت ریه ها رفته و باعث آمبولی ریه می شود.
  • عوارضی مانند ذات الریه، حمله قلبی و عفونت های مجاری ادراری که ارتباط مستقیمی با جراحی کرانیوپلاستی ندارند.
  • هیدروسفالی شایع ترین عارضه جمجمه است. یک مطالعه نشان داد که احتمال وقوع آن 34.9 درصد است.

کرانیوپلاستی جراحی بدون عارضه نیست اما در برخی موارد انجام این جراحی ضروری است. اگر این جراحی به درستی در زمان مناسب و به روش درست انجام شود، نتایج خوبی به همراه خواهد داشت.

کرانیوپلاستی یک روش جراحی است که برای اصلاح نقص در استخوان جمجمه استفاده می شود. این نقص ممکن است مادرزادی، نتیجه ضربه به سر یا عارضه یک جراحی قبلی باشد. کرانیوپلاستی نه تنها ظاهر سر را بهبود می بخشد، بلکه ممکن است چندین فواید پزشکی نیز داشته باشد. تقویت ناحیه مشکل، محافظت بسیار کامل تری از مغز ارائه می دهد. علاوه بر این، بیمارانی که سردرد یا اختلالات عصبی را تجربه می‌کنند، ممکن است پس از انجام جمجمه، علائم خود را کاهش دهند.

روش کرانیوپلاستی

کرانیوپلاستی در بیمارستان تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. بخشی از پوست سر تراشیده می شود و برای جلوگیری از عفونت از یک پاک کننده موضعی استفاده می شود. سپس پزشک برشی در پوست ایجاد می کند تا به استخوان های جمجمه دسترسی پیدا کند. اگر استخوان موجود سالم و آسیب ندیده باشد، جراح می تواند آن را تغییر شکل داده و جای آن را تغییر دهد و از دیسک های مخصوص و همچنین صفحات و پیچ های تیتانیومی برای محکم کردن آن استفاده کند.

به طور کلی استفاده از استخوان اصلی بیمار در صورتی که عملکردی داشته باشد، برای جراحی مناسب در نظرگرفته می شود. با این حال، در مواردی که استخوان به شدت آسیب دیده باشد، گزینه های مختلفی در دسترس است.

قبل از جراحی دقیقا مشخص می شود که از چه ماده ای برای جایگزینی استخوان استفاده می شود.

باتوجه به عوامل متعددی، جراح ممکن است قطعه ای از استخوان را که از دنده، جمجمه یا لگن بیمار برداشته شده پیوند بزند. یا از یک جایگزین استخوان ساخته شده از مواد مصنوعی استفاده می شود. حتی احتمال دارد از یک درج اکریلیک استفاده شود که می تواند در ناحیه معیوب نصب شود. همه اینها با صفحات و پیچ های تیتانیومی به استخوان های مجاور متصل می شوند.

هنگامی که استخوان یا مواد پیوند به درستی چسبانده شد، پزشک برش پوست سر را با استفاده از بخیه یا منگنه‌های جراحی می‌بندد.

بهبودی بعد از جراحی کرانیوپلاستی

پس از انجام عمل کرانیوپلاستی، بیماران معمولاً باید به مدت پنج تا هفت روز در بیمارستان بمانند. در ابتدا ممکن است برای کمک به خارج کردن مایع اضافی که در آن ناحیه جمع شده است، تخلیه لازم باشد.

اکثر بیماران در روزهای بعد از جراحی سردردهایی را تجربه خواهند کرد، اما این سردردها به مسکن هایی که توسط پزشک شما تجویز می شود به خوبی پاسخ می دهند.

خستگی نیز یک عارضه جانبی رایج است که باید در چند هفته اول فروکش کند. برخی از فعالیت‌ها ممکن است برای مدتی پس از جراحی جمجمه محدود شوند.

در یک روز بعد یا بیشتر، پرستار شما تزریق IV را در بازوی شما برمی دارد و شما تشویق می شوید که راه بروید. به تدریج می توانید به طور عادی حرکت کنید. باند سر شما در روز دوم پس از جراحی برداشته می شود.

بهترین زمان برای انجام جراحی جمجمه چه زمانی است؟

کرانیوپلاستی پس از کرانیکتومی زمانی انجام می شود که ادم مغزی برطرف شود، سیستم عصبی بیمار بهبود یابد و خطر عفونت زخم و هیدروسفالی کاهش یابد. به طور کلی توصیه می شود که فاصله سه تا شش ماه پس از جراحی کرانیوپلاستی مناسب باشد. یکی از محققان در سال 2015 میانگین زمان بین کرانیوکتومی و کرانیوپلاستی را 390.4 روز گزارش کرده است و سایر محققان کمتر از 91 روز پس از کرانیوپلاستی را برای کرانیوپلاستی مناسب می دانند. اما اینکه دقیقا چه زمانی بهترین است بستگی به بیمار دارد.

در مقایسه با کرانیوپلاستی زودرس (قبل از سه ماهگی) و دیررس (بعد از شش ماه)، جراحی زودرس انتخاب بهتری است. زیرا در این صورت بیمار همچنان در بیمارستان بستری است و عمل جراحی آسانتر و با خطر کمتر عفونت انجام می شود و البته خطر آسیب مغزی نیز کاهش می یابد. همچنین امکان انجام توانبخشی پس از این جراحی نیز وجود دارد.

عوارض جراحی کرانیوپلاستی چیست؟

همه روش های جراحی نوعی خطر را به همراه دارند. شایع ترین خطرات مرتبط با کرانیوپلاستی شامل عفونت، تشکیل لخته خون، تشنج و سکته است. انتخاب یک جراح مجرب که بارها این روش را انجام داده باشد، می تواند احتمال بروز عارضه بعد از انجام عمل کرانیوپلاستی را کاهش دهد.

مهمترین عارضه کرانیوپلاست، عفونت بعد از عمل است. لخته شدن خون، تشنج و سکته مغزی نیز از عوارض نادر کرانیوپلاستی هستند. گاهی اوقات عوارضی مانند ذات الریه، حمله قلبی و عفونت های دستگاه ادراری وجود دارد که ارتباط مستقیمی با جراحی تغییر شکل سر ندارد و ممکن است بعد از هر نوع جراحی رخ دهد.

عوامل متعددی در ایجاد این عوارض نقش دارند، از جمله زمان جراحی بیش از 90 دقیقه، کرانیوپلاستی زودرس، سن بیمار بالای 20 سال، جنسیت بیمار (زنان عوارض بیشتری نشان می دهند) و بسیاری موارد دیگر. با کمک جراح مجرب و ماهر میزان این عوارض کاهش می یابد.

عفونت ها

عفونت های CPL به عوامل خاصی مانند زمان جراحی و مواد مورد استفاده برای پیوند CPL بستگی دارد. زمان اختصاص یافته برای بازسازی استخوان جمجمه پس از جراحی مغز بین یک ماه تا یک سال است. بهترین زمان برای جراحی ترمیمی بین سه تا شش ماه پس از جراحی مغز است. جراحی کرانیوپلاستی که قبل از سه ماهگی انجام می شود، جراحی زودرس و اگر بعد از شش ماه باشد، جراحی تاخیری نامیده می شود. CPL زودرس و تاخیری خطر عفونت بالایی دارد.

از سوی دیگر، مواد مورد استفاده برای تغییر شکل جمجمه نیز در ایجاد عفونت بعد از جراحی کرانیوپلاستی نقش دارد. البته وضعیت سلامتی بیماران، مدت زمان جراحی، تعداد محل‌های آسیب سر، آنتی‌بیوتیک‌های مصرف‌شده قبل و بعد از عمل و مدت بستری نیز بر میزان عفونت بعد از جراحی CPL تأثیر می‌گذارد.

تحلیل استخوان

تحلیل استخوان یکی از مهمترین عوارض جراحی کرانیوپلاستی به ویژه در کودکان است. البته این مشکل با استفاده از موادی مانند رزین اکریلیک، سرامیک و مواد هیدروکسی آپاتیت قابل حل است.

هماتوم

خونریزی زیر یا روی پروتز یکی از خطرات جراحی کرانیوپلاستی است. هنگامی که تغییر شکل سر انجام می شود، شکافی بین مغز و جمجمه وجود دارد که ممکن است پس از جراحی به راحتی توسط هماتوم پر شود. این ربطی به نوع پروتز ندارد و ممکن است به دلیل جراحی بافت نرم (ماهیچه‌ها، لایه‌های زیر جلدی) فشرده‌سازی دندان مصنوعی، خونریزی از لبه‌های استخوان آسیب دیده جمجمه و خونریزی از شریان‌های پوست سر باشد.

تشنج

تشنج نیز یکی از خطرات پس از بازسازی جمجمه است. البته این امر چندان رایج نیست، اما در مواردی که تغییر شکل جمجمه در دو طرف جمجمه انجام شود یا بیمار مسن باشد، احتمال تشنج وجود دارد. تشنج ممکن است بلافاصله پس از جراحی یا در عرض 24 ساعت پس از جراحی ظاهر شود. در برخی موارد تا هفت روز بعد اتفاق می افتد. برای کاهش خطر تشنج، لازم است در حین جراحی کرانیوپلاستی زیاد دستکاری نکنید و مغز را فشار ندهید.

انقباض CSF

این مشکل ممکن است در بیماران کرانیوپلاستی که آسیب مغزی به بافت مننژ دارند یا در بیمارانی که چندین عمل جراحی داشته اند، رخ دهد. اما مشکل خاصی ایجاد نمی کند. با این حال، وجود CSF زیر جلدی خطر عفونت را افزایش می دهد.

نتایج ضعیف در زیباسازی

پس از تغییر شکل کرانیوپلاستی، جمجمه ممکن است نتایج دلخواه را به همراه نداشته باشد. البته به ندرت این اتفاق می افتد، اما همچنان بخشی از خطرات جراحی کرانیوپلاستی است.

با وجود خطرات جراحی جمجمه، آیا انجام آن درست است؟

CPL نوعی جراحی پلاستیک سر است که عوارض و خطرات بسیار بالایی دارد. این عوارض جانبی کرانیوپلاستی ممکن است به دلیل زمان جراحی، مواد نامناسب پروتز، ناهنجاری های همزمان CSF یا بیماری های سیستمیک باشد.

با وجود این خطرات، CPL از نظر بسیاری از پزشکان یک عمل آسان و رایج است و گاهی اوقات توسط جراحانی انجام می شود که مهارت کافی در بازسازی جمجمه ندارند. بی تجربگی و مهارت جراح در جراحی جمجمه احتمال بروز عوارض را افزایش می دهد و احتمالاً نتیجه زیبایی را به همراه نخواهد داشت. به خصوص اگر جراحی با موادی مانند رزین اکریلیک یا استخوان اتولوگ انجام شود.

بازسازی جمجمه یک عمل ظریف است که باید با روش های جراحی دقیق و ظریف انجام شود. این جراحی تنها با ارزیابی دقیق سلامت عمومی بیمار و شرایط عصبی پوست و پوست سر انجام می شود. با ارزیابی خطر شکست و با کمک تجربه جراح می توان خطر کرانیوپلاستی را کاهش داد.

با وجود تمام خطراتی که برای جراحی کرانیوپلاستی وجود دارد ، این جراحی یکی از مهمترین عمل های بعد از جراحی مغز است زیرا علاوه بر کمک به بهبودی سریعتر بیمار، باعث افزایش اعتماد به نفس بیماران می شود. تنها نکته مهم در انجام این جراحی انتخاب پزشک مناسب و مجرب در زمینه این نوع جراحی پلاستیک سر می باشد.

تفاوت بین معنی کرانیوتومی، کرانیکتومی و کرانیوپلاستی

• کرانیوتومی یک نوع رایج از عمل جراحی برای حذف یک تومور مغزی، حذف یک لخته خون (هماتوم)، و به کنترل خونریزی از یک رگ خونی ضعیف (آنوریسم مغزی). همچنین می توان از آن برای ترمیم ناهنجاری های شریانی-وریدی (اتصال غیرطبیعی به رگ های خونی)، تخلیه آبسه های مغزی، کاهش فشار داخل جمجمه و انجام بیوپسی مغز استفاده کرد.
• کرانیکتومی شبیه کرانیوتومی است، با این تفاوت که استخوان جمجمه بلافاصله پس از کرانیکتومی در جای خود قرار نمی گیرد.
• اما کرانیوپلاستی نوعی جراحی اصلاحی است که بعد از کرانیوتومی یا کرانیکتومی انجام می شود تا جمجمه به شکل طبیعی خود بازگردد.