فشار بالای داخل چشمی چیست؟

فشار داخل کره چشم را فشار چشمی می نامند. در شرایط طبیعی فیزیولوژیکی، مایعات وارد کره چشم می شوند تا مواد مغذی را تأمین کرده و فرم چشم را حفظ کنند.

فشار بالای داخل چشمی

یک فشار داخل چشم مزمن بالاتر (> 21 میلی متر جیوه) اغلب منجر به ایجاد گلوکوم می شود. گلوکوم، یک اختلال چشمی است که در آن فشار چشم به طور مداوم به عصب بینایی آسیب می رساند. حتی باعث کاهش بینایی می شود. برخلاف گلوکوم، فشار خون چشم معمولاً بدون علامت است. ارتباط مستقیمی با آسیب عصب بینایی و از دست دادن بینایی ندارد.

از یافته های علمی مشخص شده است که حدود 10٪ از افراد مبتلا به فشار خون چشم درمان نشده در 5 سال دچار گلوکوم زاویه باز اولیه می شوند. بنابراین، کنترل منظم فشار چشم برای این افراد مهم است. تا از احتمال ابتلا به گلوکوم جلوگیری کنند.

چه عواملی باعث فشار بالا چشمی می شود؟

چشم دائماً مایعی شفاف ایجاد می کند که برای تأمین تغذیه به قسمت جلوی چشم وارد می شود. مقدار مساوی مایعات نیز به طور همزمان برای حفظ فشار چشم طبیعی جریان دارد. وقتی این سیستم تخلیه عملکرد مناسبی نداشته باشند و نتواند به درستی کار کند، مایعات جمع شده و فشار داخل چشم افزایش می یابد و منجر به بالا رفتن فشار چشمی می شود.

در بیشتر موارد، انسداد در مجاری تخلیه چشم یا تولید بیش از حد این مایع، عامل فشار خون بالا در چشم است. علاوه بر این، آسیب دیدگی چشم یا برخی اختلالات چشمی می تواند باعث فشار خون بالا در چشم شود. داروهای خاصی مانند استروئیدها نیز می توانند فشار داخل چشم را افزایش دهند.

عوامل خطر فشار خون بالای چشم چیست؟

اگرچه فشار بالا چشمی در هر سنی ممکن است ایجاد شود، اما احتمال شیوع آن با افزایش سن بیشتر می شود. افرادی که 40 سال به بالا دارند مستعد ابتلا به فشار خون بالا در چشم هستند.

آفریقایی-آمریکایی ها و اسپانیایی تبارها در معرض خطر بالایی هستند. با توجه به جنسیت، زنان بیشتر از مردان دچار فشار خون چشم می شوند. یکی از دلایل آن حساسیت بیشتر زنان، تغییرات مربوط به یائسگی در سطح استروژن خون است که با افزایش فشار داخل چشم همراه می باشد. با این حال، چنین تغییرات فیزیولوژیکی خطر ابتلا به گلوکوم را بیش از فشار خون چشمی افزایش می دهد.

افراد مبتلا به بیماری های خاص مانند دیابت یا فشار خون بالا یا افرادی که بسیار بینا هستند (نزدیک بینی) مستعد ابتلا به فشار خون بالا در چشم می باشند. علاوه بر این، افراد مبتلا به سندرم پراکندگی رنگدانه ها (یک اختلال چشمی که هنگام شناور شدن سلول های رنگدانه عنبیه رخ می دهد) و سندرم لایه برداری (یک اختلال چشمی ناشی از تجمع مواد خارج سلولی فیبریلار غیرطبیعی در بافت های چشمی) در معرض خطر ابتلا به این وضعیت قرار دارند. سابقه خانوادگی فشار خون چشمی یا گلوکوم نیز یکی از عوامل خطر عمده است.

نکته جالب توجه این است که اگرچه فشار خون سیستمیک (فشار خون بالا) خطر فشار خون بالای چشم را افزایش می دهد، اما فشار خون پایین می تواند با کاهش فشار پرفیوژن چشمی و خونرسانی به چشم و اعصاب بینایی باعث گلوکوم شود.

فشار خون چشمی چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص فشار خون بالا در درجه اول با بررسی فشار چشم تأیید می شود. به منظور انجام این کار، یک چشم پزشک فشار را با استفاده از ابزاری به نام تونومتر اندازه گیری می کند. فشار چشم سالم باید بین 10 میلی متر جیوه تا 21 میلی متر جیوه باشد. اندازه گیری فشار چشم که به طور مداوم بالاتر از حد بالا باشد، نشانگر فشار خون بالای چشم است.

بررسی عصب بینایی

از آنجا که فشار خون بالا چشم به طور قابل توجهی خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش می دهد، یک چشم پزشک، اعصاب بینایی را نیز از نظر آسیب بررسی می کند. بررسی عصب بینایی با استفاده از روش های مختلف تصویربرداری از جمله توموگرافی شبکیه هایدلبرگ، آنالیز فیبر عصبی یا توموگرافی انسجام نوری انجام می شود.

بررسی میدانی

سرانجام، یک بررسی میدانی برای ارزیابی هرگونه تغییر در دید محیطی بیمار انجام می شود. زیرا گلوکوم در ابتدا بینایی محیطی یا کناری را تحت تأثیر قرار می دهد و ممکن است در مراحل اولیه مورد توجه قرار نگیرد. بیشترین تست مورد استفاده در آزمون میدان دید بصری، همفری است. در این روش، برای بررسی دید محیطی از یک چراغ ثابت مرکزی و چراغ های تست چشمک زن استفاده می شود.

بیمار باید متوجه نور ثابت در مرکز شود و هنگامی که چراغ چشمک زن در دید کناری مشاهده می شود. با فشار دادن یک دکمه به این تست پاسخ می دهد. بیمار برای دیدن نور چشمک زن نباید چشم را حرکت دهد.

گونیوسکوپی

در حین معاینه چشم، می توان گونیوسکوپی را نیز برای بررسی سیستم تخلیه داخلی چشم انجام داد. در این آزمایش، از گونیوسکوپ (منشور لنز تماسی خاص) برای بررسی زاویه تشکیل شده بین قرنیه و عنبیه چشم استفاده می شود. این زاویه مکانی را تعریف می کند که از آن اشک از چشم خارج و به سیستم وریدی وارد می شود.

فشار خون چشمی چگونه درمان می شود؟

فشار بالا چشمی به طور معمول بدون علامت است. بنابراین، می تواند برای مدت طولانی بدون تشخیص باقی بماند. اگرچه فشار خون بالا به طور مستقیم به عصب بینایی آسیب نمی رساند یا باعث کاهش بینایی نمی شود. اما در نهایت برخی از افراد مبتلا به فشار چشم بالا، به گلوکوم مبتلا می شوند. به همین دلیل، کنترل منظم فشار چشم و غربالگری علائم گلوکوم مهم است.

برای بیماران مبتلا به فشار خون بالای چشم (فشار چشم ≥ 24 میلی متر جیوه) که در معرض خطر متوسط تا زیاد ابتلا به گلوکوم قرار دارند. (براساس سن، سابقه پزشکی، امید به زندگی و اولویت شخصی) برای کاهش فشار داخل چشم قطره چشم تجویز می شود.

طبق مطالعه درمان فشار خون چشم (OHTS)، درمان فشار خون بالای چشم با داروهای موضعی، بروز گلوکوم را 50 تا 60 درصد کاهش می دهد.

قطره های چشمی

از انواع قطره های چشمی برای درمان فشار خون بالا چشم استفاده می شود. بیشترین موارد مورد استفاده آنالوگ پروستاگلاندین است که با افزایش تخلیه مایعات، فشار چشم را کاهش می دهد. دومین دارویی که معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد مسدود کننده بتا است. علاوه بر این، آگونیست های آلفا، مهار کننده های آنیدراز کربنیک و مهار کننده های Rho kinase به عنوان داروهای قطره چشم استفاده می شوند.

در بعضی موارد، چشم پزشکان برای کاهش فشار چشم افزایش یافته، ترابکولوپلاستی لیزر انتخابی (SLT) یا ترابکولوپلاستی لیزر آرگون (ALT) را نیز پیشنهاد می کنند. این جراحی ها هنگامی استفاده می شوند که قطره های چشمی نتوانند فشار را کاهش دهند یا عوارض جانبی منفی ایجاد کنند. از نظر مکانیکی، انرژی لیزر بر روی بافت تخلیه چشم اعمال می شود. تا خواص شیمیایی و بیولوژیکی آن را تغییر داده و تخلیه را بهبود بخشد.

چرا تشخیص زودهنگام فشار خون چشمی اهمیت دارد؟ 

اگرچه فشار خون چشم عمدتا بدون علامت است. اما فشار مزمن زیاد چشم می تواند باعث نوروپاتی بینایی گلوکوماتوز (تغییر دیسک و نقص در میدان دید) شود. طبق مطالعه درمان فشار خون چشم (OHTS)، حدود 2٪ از افراد مبتلا به فشار خون چشم درمان نشده در یک سال به گلوکوم مبتلا می شوند 9.5٪ در 5 سال به گلوکوم مبتلا خواهند شد. پس از 13 سال، این میزان به 22 درصد می رسد.

افزایش فشار داخل چشم شایعترین عامل خطر گلوکوم (یک اختلال جدی چشم است که با آسیب عصب بینایی و از دست دادن بینایی مشخص می شود). با این حال، گلوکوم می تواند در غیاب فشار خون بالای چشم (گلوکوم کم فشار یا فشار طبیعی) نیز ایجاد شود. عوامل مختلفی که با فشار خون بالا همراه هستند، می توانند خطر ابتلا به گلوکوم را بیشتر کنند.

ضخامت قرنیه مرکزی یکی از این عوامل خطر است. دقت اندازه گیری فشار چشم به طور قابل توجهی به خصوصیات بیوشیمیایی قرنیه بستگی دارد. در صورت قرنیه ضخیم تر، تونومتری ممکن است مقدار تخمینی فشار چشم را فراهم کند. در حالی که در صورت قرنیه نازک تر، ممکن است این مقدار دست کم گرفته شود.

هر 40 میکرومتر کاهش در ضخامت قرنیه مرکزی خطر ابتلا به گلوکوم را 81٪ افزایش می دهد. بنابراین، ضمن ارزیابی عوامل خطر گلوکوم، لازم به یادآوری است که افرادی که قرنیه نازک تر و فشار خون چشم دارند، بیشتر از کسانی که قرنیه ضخیم تر و فشار خون چشم دارند، به گلوکوم حساس هستند.

عامل خطر دیگر نسبت فنجان به دیسک است که برای ارزیابی پیشرفت گلوکوم استفاده می شود. کاپ نوری قسمت مرکزی فنجان مانند دیسک نوری است. در گلوکوم، فشار داخل چشم بالاتر باعث حجم اضافی دیسک می شود، که یک بیماری پاتولوژیک چشم است.

آیا فشار بالا چشمی قابل پیشگیری است؟

می توان برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون چشم به گلوکوم گام اقدام کرد. اقدام خصوصاً در بیمارانی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند بسیار مهم است. درمان شامل قطره های موضعی چشم است که فشار چشم را کاهش می دهد. بنابراین خطر گلوکوم را تا 50٪ کاهش می دهد.

اهمیت نظارت منظم بر فشار چشم

نظارت منظم بر فشار چشم نیز مهم است. علاوه بر این، بیماران مبتلا به پرفشاری خون چشمی باید سالانه تحت آزمایش میدان بینایی و تصویربرداری عصب بینایی قرار بگیرند.

با توجه به اینکه مصرف داروها می تواند گران باشد، مهم است که بیماران مبتلا به فشار خون بالای چشم را در گروه های کم خطر، متوسط یا پر خطر طبقه بندی کنیم.

بیماران با فشار چشم> 30 میلی متر جیوه به ویژه در معرض خطر بالایی هستند. به همین ترتیب، بیماران با فشار چشم> 26 میلی متر جیوه و ضخامت قرنیه مرکزی <555 میکرون در معرض خطر بالایی هستند. این افراد قطعاً به داروهایی برای کاهش فشار چشم حداقل 20٪ نیاز دارند.

فشار چشم 24 – 29 میلی متر جیوه بدون آسیب عصب شبکیه یا فشار چشم 22 – 25 میلی متر جیوه با ضخامت مرکزی قرنیه <555 میکرون خطر متوسط محسوب می شود. پیگیری های سالانه برای بیمارانی که در معرض خطر متوسط گلوکوم هستند، ضروری است. درمان این گروه بیمار معمولاً تنها پس از تشخیص تغییرات اولیه مربوط به گلوکوم آغاز می شود.

بیماران با فشار چشم 22 – 23 میلی متر جیوه و ضخامت قرنیه مرکزی> 588 میکرون در معرض خطر کم هستند و به ندرت دچار گلوکوم می شوند. بنابراین، درمان برای این بیماران توصیه نمی شود. با این حال، آنها باید هر 2 سال پیگیری شوند.

سخن آخر

فشار خون چشم یک بیماری است که با فشار داخلی زیاد در داخل چشم مشخص می شود. حتی خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش می دهد. بروز فشار خون چشم در نژاد و قومیت های مختلف کاملا متفاوت است و با افزایش سن نیز افزایش می یابد. طبق یک مطالعه اپیدمیولوژیک، افراد آفریقایی-کارائیب بیشتر در معرض خطر فشار خون بالای چشم هستند. این گروه بیشترین شیوع بیماری را در سطح جهان دارند (6/12 درصد). در میان افراد سفید پوست ثبت نام شده در مطالعه چشم Framingham، شیوع در افراد کمتر از 65 سال 6.2 درصد و در افراد بالاتر از 75 سال 8.7 درصد بود. در هند جنوبی شیوع در افراد بالای 40 سال 1.1٪ است.