فیبروم رحمی

فیبروم رحمی، رشد غیر سرطانی بافت رحم است که غالباً در سال های باروری یک زن ظاهر می شود. فیبروم های رحمی لیومیوم یا میوما هم نامیده می شوند، با افزایش خطر سرطان رحم همراه نیستند و تقریباً هرگز به سرطان مبتلا نمی شوند. فیبروم ها از نظر اندازه از جوانه های خیلی ریز که با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند، تا توده های حجیم و بزرگی که می توانند کل رحم را اشغال کنند، تشکیل می شوند.

احتمال دارد، شما یک فیبروئید یا چندتا داشته باشید. در موارد شدید، چندین فیبروم می توانند باعث رشد بیش از حد رحم و حتی اضافه وزن شما شوند. بسیاری از زنان اطلاعی ندارند که آن ها فیبروم رحمی دارند چرا که غالباً فیبروم ها هیچ علامتی بروز نمی دهند. پزشک ممکن است فیبروم را بطور اتفاقی در طی معاینه لگن یا سونوگرافی قبل از زایمان تشخیص دهد.

علائم فیبروم رحمی

بسیاری از خانم هایی که فیبروم دارند هیچ علامتی ندارند.

بروز علائم فیبروم ها به محل، اندازه و تعداد آن ها بستگی دارند.

شایع ترین علائم فیبروم رحمی عبارتند از:

• خون ریزی شدید دوران قاعدگی
• دوره قاعدگی طولانی مدت
• فشار یا درد در لگن
• تکرر ادرار
• مشکل در تخلیه مثانه
• یبوست
• کمردرد یا درد پا

انواع فیبروم رحمی

فیبروئیدها به طور کلی براساس مکانی که رشد می کنند، طبقه بندی می شوند.

فیبروم اینتومورال (داخل عضله رحم): فیبروئید ها در دیواره عضله رحمی رشد می کنند.

فیبروم Submucosal (زیر مخاطی): فیبروئید ها در داخل حفره رحم رشد می کنند.

فیبروم های ساب سروزال (خارج رحمی): فیبروم های زیر پوستی هستند که به خارج از رحم وارد می شوند.

در صورت داشتن علائم زیر، حتما به پزشک مراجعه کنید:

• درد لگن مداوم
• دوره های قاعدگی بسیار طولانی و دردناک
• لکه بینی یا خون ریزی بین دوره ها
• مشکل در تخلیه مثانه
• کاهش تعداد گلبول های قرمز خون غیر قابل توضیح (کم خونی)

در صورت خون ریزی شدید واژینال یا درد شدید لگن که ناگهان ظاهر می شود، فورا به پزشک مراجعه کنید.

علت فیبروم رحمی

علت فیبروم های رحمی هنوز شناخته نشده است، اما تحقیقات و تجربه بالینی به عوامل زیر اشاره می کنند:

تغییرات ژنتیکی

بسیاری از فیبروم ها حاوی تغییراتی در ژن ها هستند که با سلول های طبیعی عضله رحم متفاوت است.

هورمون ها

به نظر می رسد استروژن و پروژسترون باعث تقویت رشد فیبروم ها می شوند.

استروژن و پروژسترون باعث تحریک رشد لایه رحم در طول هر چرخه قاعدگی برای آماده سازی بارداری می شوند.

فیبروم ها، حاوی استروژن و پروژسترون بیشتری نسبت به سلول های عضلانی طبیعی رحم هستند. به همین دلیل کاهش هورمون ها در دوران یائسگی باعث کوچک شدن، فیبروم ها می شوند.

سایر فاکتورهای رشد

مواد نگهدارنده بافت ها، مانند فاکتور رشد انسولین، ممکن است بر رشد فیبروئید تأثیر بگذارند.

ماتریس خارج سلولی

 ECM ماده ای است مانند ملات بین آجر، که باعث می شود سلول ها به هم بچسبند.

ECM در فیبروم ها افزایش یافته و آن ها را فیبروز یا رشته یا لیفی مانند (fibrous) می کند ECM  همچنین عوامل رشد را ذخیره کرده و باعث ایجاد تغییرات بیولوژیکی در سلول ها می شود. پزشکان بر این باورند که فیبروم های رحمی از یک سلول بنیادی در بافت عضلانی صاف رحم (میومتر) ایجاد می شود. یک سلول منفرد به طور مکرر تقسیم می شود و در نهایت توده ای لاستیک مانند از بافت مجاور ایجاد می کند. الگوهای رشد فیبروم های رحمی متفاوت است، امکان دارد آن ها تدریجی یا به سرعت رشد کنند یا به همان اندازه بدون تغییر، ثابت باقی بمانند. برخی از فیبروم ها دائما در حال رشد هستند و برخی ممکن است به خودی خود کوچک شوند و ازبین بروند.

بسیاری از فیبروم ها که در دوران بارداری وجود دارند، تحلیل می روند یا بعد از بارداری ناپدید می شوند، زیرا رحم به اندازه طبیعی قبل از دوره بارداری باز می گردد.

عوامل خطر فیبروم رحمی

عوامل خطر دیگری، به غیر از سن باروری برای فیبروم های رحمی وجود دارد که عبارتند از:

نژاد: احتمال تشکیل فیبروم در بین  زنان سیاه پوست نسبت به سایر زنان گروه های نژادی شایع تر است. علاوه بر این، زنان سیاه پوست احتمال دارد در سنین کم فیبروم رحمی داشته باشند و احتمالاً دارای فیبروم بیشتر یا بزرگتر با علائم شدیدتر هستند.

وراثت: اگر مادر یا خواهر شما فیبروم دارد ،خطر ابتلا شما به آن بیشتر خواهد بود.

عوامل دیگر: شروع قاعدگی در سنین پایین، چاقی، کمبود ویتامین D، رژیم غذایی با گوشت قرمز بیشتر و سبزیجات، میوه و لبنیات کمتر، نوشیدن الکل، از جمله آبجو، خطر ابتلا به فیبروم ها را افزایش می دهد.

عوارض فیبروم رحمی

اگرچه فیبروم های رحمی معمولاً خطرناک نیستند، اما می توانند باعث ناراحتی و عوارضی مانند افت گلبول های قرمز (کم خونی) شوند. به ندرت، به دلیل کم خونی، تزریق خون لازم است.

بارداری و فیبروم رحمی

فیبروئیدها معمولاً در بارداری مشکلی ایجاد نمی کنند. اما، این امکان وجود دارد که فیبروم ها بخصوص فیبروم های زیر مخاطی باعث نازایی یا سقط جنین شوند. فیبروم همچنین ممکن است خطر برخی از عوارض حاملگی، مانند: کندگی جفت، محدودیت رشد جنین و زایمان زودرس را افزایش دهد.

پیشگیری فیبروم رحمی

شواهد علمی کمی در مورد نحوه پیشگیری از تشکیل فیبروم در دسترس است.

پیشگیری از فیبروم های رحمی شاید، امکان پذیر نباشد، اما تنها درصد کمی از فیبروم ها به درمان نیاز دارند.

با انجام انتخاب های سبک زندگی سالم، مانند حفظ وزن طبیعی و خوردن میوه و سبزیجات، می توانید خطر ابتلا به فیبروم را کاهش دهید.

همچنین برخی تحقیقات نشان می دهد که استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی ممکن است باعث کاهش عوارض فیبروم گردد.

تشخیص فیبروم رحمی

فیبروم رحم معمولاً در طی یک معاینه معمولی لگن تشخیص داده می شود. پزشک امکان دارد بی نظمی در شکل رحم را احساس کند که نشان دهنده وجود فیبروم ها می باشد.

اگر علائم فیبروم رحمی داشته باشید، پزشک به احتمال زیاد آزمایشات زیر را توصیه می کند:

سونوگرافی

در صورت نیاز، پزشک ممکن است از سونوگرافی برای گرفتن یک عکس از رحم و تایید یا رد تشخیص احتمالی و اندازه گیری فیبروئیدها استتفاده کند.

آزمایشات بالینی

اگر خون ریزی غیر طبیعی قاعدگی داشته باشید، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای بررسی دلایل احتمالی توصیه کند. آزمایشات، شامل شمارش کامل خون (CBC) می باشد تا مشخص شود آیا کم خونی شما به دلیل خون ریزی و سایر مشکلات های خونی، است یا دلایل دیگری مانند مشکلات تیروئید وجود دارند.

اگر سونوگرافی اطلاعات کافی را در اختیار شما نگذارد، پزشک ممکن است انواع تصویربرداری دیگری را توصیه کند:

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

MRI با جزئیات بیشتری می تواند اندازه و محل فیبروم ها را نشان دهد، انواع مختلف تومورها را شناسایی کرده و به تعیین گزینه های درمانی مناسب کمک کند. MRI اغلب برای خانم هایی که رحم بزرگتر دارند یا برای زنانی که به یائسگی نزدیک می شوند استفاده می شود.

هیسترو سونوگرافی

هیسترو سونوگرافی که همچنین به عنوان سونو گرام تزریق شور نامیده می شود، از نمکی استریل برای مشاهده حفره رحم استفاده می کند، که تصاویر فیبروم های زیر مخاطی و پوشش رحم در زنان واضح تر شود. دردوران بارداری یا کسانی که خونریزی شدید قاعدگی دارند، توصیه می شود.

هیسترو سالپنگو گرافی

Hysterosalpingography از یک رنگ یا ماده رادیو اکتیو برای برجسته کردن حفره رحم و لوله های فالوپ بر روی تصاویر اشعه ایکس استفاده می شود و به پزشک برای بررسی لوله های فالوپ و به برخی از فیبروم های زیر مخاطی کمک می کند.

هیسترو سکوپی

پزشک یک تلسکوپ کوچک با نور به نام هیسترو سکوپ را از طریق دهانه رحم، وارد رحم می کند. سپس با تزریق نمک به رحم، حفره رحم را باز می کند و پزشک می تواند دیواره های رحم و دهانه لوله های فالوپ را معاینه کند.

درمان فیبروم رحمی

هیچ روش درمانی واحدی برای فیبروم رحمی وجود ندارد. گزینه های درمانی زیادی برای بهبود علائم وجود دارند.

مراقبت می تواند بهترین گزینه درمانی باشد.

داروها

داروهای فیبروم رحمی، هورمون هایی هستند که با تنظیم چرخه قاعدگی، علائمی مانند خون ریزی شدید قاعدگی و فشار لگن را درمان می کند. داروها فیبروم ها را از بین نمی برند، اما ممکن است باعث کوچک شدن آن ها شوند.

داروها عبارتند از:

آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)

داروهای موسوم به آگونیست های GnRH با جلوگیری از تولید استروژن و پروژسترون، فیبروم ها را درمان می کنند و شما را در حالت یائسگی موقت قرار می دهند. در نتیجه، قاعدگی متوقف و فیبروم ها کوچک می شوند و کم خونی بهبود می یابد. بسیاری از خانم ها هنگام استفاده از آگونیست های GnRH گرگرفتگی شدیدی دارند. آگونیست های GnRH به طور معمول بیش از سه تا شش ماه استفاده نمی شوند زیرا با استفاده دارو در طولانی مدت باعث پوکی استخوان می شود.

دستگاه داخل رحمی آزاد کننده پروژستین

IUD آزاد کننده پروژسترون می تواند خونریزی شدید ناشی از فیبروم ها را تسکین دهد.

IUD که پروژستین آزاد می کند، فقط علائم را بهبود می بخشد و فیبروم ها را کوچک نمی کند یا آنها را درمان نمی کند اما از بارداری جلوگیری می کند.

سایر داروها

پزشک شاید داروهای دیگری را تجویز کند. به عنوان مثال، داروهای ضد بارداری خوراکی می توانند به کنترل خونریزی قاعدگی کمک کنند، اما باعث کاهش اندازه فیبروم نمی شوند.

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی

(NSAIDs) که داروهای هورمونی نیستند، ممکن است در تسکین درد مربوط به فیبروم ها مؤثر باشند، اما خونریزی را کاهش نمی دهند. در صورت خونریزی شدید قاعدگی و کم خونی، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که ویتامین و آهن مصرف کنید.

روش غیر آسیب زننده

پزشک امکان دارد برای درمان فیبروم های رحمی، جراحی سونو گرافی متمرکز را توصیه کند:

جراحی سونوگرافی متمرکز با (FUS)، یک گزینه درمانی غیر آسیب زننده برای فیبروم های رحمی که با حفظ رحم، بدون نیاز به برش و به صورت سرپایی انجام می شود. در حالی که شما در داخل یک اسکنر MRI قرار می گیرید که مجهز به یک مبدل سونوگرافی با انرژی بالا است. تصاویر، محل دقیق فیبروم های رحمی را می دهند. هنگامی که محل فیبروئید هدف قرار گرفت، مبدل سونو گرافی، امواج صوتی را درون فیبروم متمرکز می کند تا نواحی کوچک از بافت فیبروئیدی را از بین ببرد.

تحقیقات نشان می دهد که FUS برای فیبروم های رحمی بی خطر و مؤثر است.

روش های کمتر آسیب زننده

برخی از روش ها می توانند فیبروم های رحمی را از طریق عمل جراحی از بین ببرند. آنها شامل موارد زیر هستند:

آمبولیزاسیون شریان رحمی

تزریق ذرات كوچك (عوامل آمبوليك) به شريان های رحمی، باعث قطع جريان خون به فيبروم ها و مرگ آن ها مي شوند.

آمبولیزاسیون شریان رحمی می تواند در کوچک کردن فیبروم ها و تسکین علائم، موثر باشد.

اگر خون رسانی به تخمدان ها یا اندام های دیگر شما به خطر بیفتد ممکن است عوارض ایجاد کند.

با این حال، تحقیقات نشان می دهد که عوارض این روش مشابه درمان های جراحی فیبروئید هستند.

میولیز

در این روش لاپاروسکوپی، انرژی فرکانس رادیویی، جریان الکتریکی یا لیزر باعث از بین رفتن فیبروم ها می شود. روشی مشابه به نام کرایو میولیز،که فیبروم ها را منجمد می کند.

لاپاروسکوپی میومکتومی (روباتیک)

در یک میومکتومی، جراح فیبروم ها را برداشته و رحم را در جای خود قرار می دهد.

اگر تعداد فیبروم ها کم باشند، شما و پزشکتان می توانید از روش لاپاروسکوپی یا روباتیک استفاده کنید، که از ابزارهای باریک وارد شده از طریق برش های کوچک در شکم استفاده می کند تا فیبروم ها از رحم خارج شوند.

فیبروم های بزرگتر را می توان از طریق برش فیبروئیدها و شکستن آن ها به قطعات کوچکتر از بین برد.

پزشک با استفاده از دوربین کوچک متصل به یکی از ابزارها، ناحیه شکمی را روی مانیتور مشاهده می کند. میومکتومی روباتیک به جراح، نمایی بزرگتر و سه بعدی از رحم می دهد که دقت و انعطاف پذیری بیشتری نسبت به روش های دیگر دارد.

میومکتومی هیستروسکوپی

در صورتی که فیبروم ها در داخل رحم وجود داشته باشند (ساب موکوزال)، میومکتومی هیستروسکوپی ممکن است گزینه ی بهتری باشد. جراح با استفاده از وسایل وارد شده از طریق واژن و دهانه رحم، به فیبروم دسترسی پیدا کرده و آن را از بین می برد.

فرسایش آندومتر

فرسایش آندومتر روش درمانی که با یک ابزار تخصصی در رحم انجام می شود، از گرما، انرژی مایکروویو، آب گرم یا جریان الکتریکی برای از بین بردن دیواره رحم، یا پایان دادن به قاعدگی یا کاهش جریان قاعدگی استفاده می کند. به طور معمول، فرسایش آندومتر در متوقف کردن خونریزی غیر طبیعی موثر است. فیبروم های زیر مخاطی را می توان در زمان هیستروسکوپی به کمک فرسایش آندومتر از بین برد، اما فیبروم خارج از رحم را تحت تأثیر قرار نمی دهد.

به احتمال زیاد زنان بعد از فرسایش آندومتر باردار نمی شوند، اما مراقبت برای پیشگیری از حاملگی خارج رحمی مورد نیاز است.

روش های جراحی سنتی

گزینه های مربوط به روش های جراحی سنتی شامل موارد زیر است:

میومکتومی شکمی

اگر چندین فیبروم بسیار بزرگ یا فیبروم عمیق دارید، پزشک ممکن است از روش جراحی باز شکمی برای از جراحی فیبروم استفاده کند. به بسیاری از زنان که گفته می شود هیسترکتومی تنها گزینه آنهاست می توان به جای آن از میومکتومی شکم استفاده کرد. اما، جای زخم بعد از عمل می تواند در باروری آینده تأثیر بگذارد.

عوارض جراحی فیبروم رحمی

اگر یک توده سرطانی که پیش از این تشخیص داده نشده در طی میومکتومی تشخیص داده شود، میسلیلاسیون (فرآیند شکستن فیبروم ها به قطعات کوچکتر ) ممکن است خطر شیوع سرطان را افزایش دهد. تمام میومکتومی خطر ابتلا به یک سرطان را به همراه دارد، اما زنان جوان قبل از یائسگی ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان نسبت به افراد مسن دارند. اگر می خواهید باردار شوید ، هیسترکتومی و فرسایش آندومتر ازبارداری شما در آینده جلوگیری می کند. همچنین، آمبولیزاسیون شریان های رحمی، میولیز و سونوگرافی متمرکز با MRI ممکن است در صورتی که تصمیم به فرزندآوری دارید، گزینه خوبی برای درمان نباشند.

اگر می خواهید توانایی بارداری را حفظ کنید، در مورد خطرات و فواید این روش ها با پزشک خود کاملاً مشورت کنید. قبل از تصمیم گیری در مورد برنامه درمانی فیبروم ها، اگر سعی دارید باردار شوید، ارزیابی کامل باروری توصیه می شود. در صورت نیاز به درمان فیبروئیدی و حفظ باروری، میومکتومی به طور کلی درمان انتخابی است. با این حال، تمام درمان ها دارای خطرات و مزایایی هستند. در مورد این موارد با پزشک خود مشورت کنید.

خطر ابتلا به فیبروم های جدید

برای همه روش ها به جز هیسترکتومی، فیبروئیدها ریزی که پزشک در حین عمل تشخیص نمی دهد، می توانند دوباره رشد کنند و باعث تشکیل فیبروم های جدید شوند، که به این حالت نرخ عود یا بازگشت گفته می شود. همچنین، برخی از روش ها مانند میومکتومی لاپاروسکوپی یا روباتیک، میولیز یا عمل جراحی سونوگرافی متمرکز با MRI (FUS) فقط ممکن است برخی از فیبروم های موجود را درمان کرده و آن ها را از بین ببرد.